Morgunblaðið - 30.10.1982, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. OKTÓBER 1982
Herstöðva-
andstæðingar
spyrja utan-
ríkisráðherra
Stóraukin umsvif bandaríska
setuliðsins á íslandi, bæði hvað
varðar verklegar framkvæmdir,
hönnunarstarfsemi ok áætlanagerð,
hafa vakið óhu(í on undrun her-
stöðvaandstæðiniía um land allt,
sej;ir í fréttatilkynninKU frá Sam-
tökum herstöðvaandstæðinna, sem
Morjíunblaðinu hefur borist. Þar
segir ennfremur: Spurninjíar um
eðli o(í tiltíanjí allra þessara um-
svifa hafa nerst æ áleitnari með
hverri frétt sem berst af þeirri
nýsköpun herstöðvanna sem nú
virðist vera í i;an(íi. Því hafa SHA
sent utanríkisráðherra eftirfarandi
spurnin(»alista með ósk um skjót og
(ireinardóð svör. Utanríkisráðu-
neytið tók við listanum 26. október.
Spurninnarnar, sem Samtök
herstöðvaandstæðinj;a legjya fyrir
utanríkisráðherra eru um skýr-
inj;ar stjórnvalda á auknum um-
svifum handaríska hersins hér á
landi að undanförnu. Umsvif þau
sem átt er við eru meðal annar's: 1.
Byj;j;inj; sprenj;iheldra fluj;skýla á
Keflavíkurfluj;velli. 2. Smíði jarð-
stöðvar fyrir j;ervihnattasamband á
Miðnesheiði. 3. Hönnun olíuhafnar í
Helj;uvík. 4. Undirbúninj;ur að
eldsneytisbirðj;astöð á Hólms-
bjarj;i. 5. Aform oj; áhuj;i banda-
rískra hernaðaryfirvalda á byj;j;-
inj;u nýrrar fluj;stöðvar. 6. Samn-
inj;ar um jarðstöð undir Ulfarsfelli
fyrir dátasjónvarp. 7. Aform um
stórfellda eflinj;u bandaríska
flujtflotans hérlendis.
Ennfremur vilja Samtök her-
stöðvaandstæðinj;a beina þeirri
spurninj;u til utanríkisráðherra
hvort eftirtaldar ríkisstofnanir,
sem allar hafa unnið að verkefnum
í tenj;slum við ofanj;reind umsvif oj;
áform, j;eri það í samræmi við
stefnu ríkisstjórnarinnar? Stofnan-
ir þessar eru: a. Vita- oj; hafna-
málastofnunin, b. Sij;linj;amála-
stofnunin. c. Hafrannsóknastofn-
unin. d. Orkustofnun. e. Jarð-
boranir ríkisins. f. Póstur oj; sími.
j;. Skipulaj;sstjóri ríkisins.
Fyrirspurnir þessar eru einnig
afhentar fjölmiðlum og jafnframt
óskað opinberra svara utanríkisr-
áðherra.
VgNKHfeTrti*---------
VERKR-
LÝD8-
FÉLÖ6
8ÖNNU0
"5NÝKJ0DÝR
VíRÐfí
FRN6ELSUP

VINNUSKYLPfl
LÖGLEIDD
HERVÖRP
WVW
JRRPflRFÖR
HERLÖ6
VfRPHJ
HERTÍ)
REF3",
IN6UM
VflTNSBYSSUR
0£ TÁRHGRS
"KÆRI JflRUZELSKI -MIKIÐ ÞVKlR MÉR
VÆNT UM m HVflÐ ÞÚ ÆTLRR RP
VERÐfl FLJÓTUR RÐ LÆRfl..."
Gódandaginn!
Poul Schliiter og ríkisstjórn hans.
Metnaðarsamt verk dönsku
ríkisstjórnarinnar er hafið
eftir Ib Hjrnbak
VKRKKKNI það sem nýja danska
stjórnin hefur tekizt á hendur er
sannarlega mjög erfitt. Kn stjórnin
hefur fengið byr í fyrstu lotu. Og
Poul Schliiter forsætisráðherra
hefur látið í Ijósi þá skoðun, að
stefnu stjórnarinnar verði haldið
til streitu það sem eftir lifir
kjörtímabilsins. Ilann segir að at-
vinnulífið megi treysta á það og
sömuleiðis muni Dönum vaxa ás-
megin í augum útlendinga. Hvort
stjórnin situr svo lengi er auðvitað
önnur saga, en það er ýmislegt,
sem bendir til að hún muni verða
við stjórnvölinn i að minnsta kosti
tvö ár.
Það var sannarlega ekki
óskadraumur íhaldsmannsins
Poul Schliiters að verða í for-
svari fjögurra flokka ríkis-
stjórnarinnar. Það var ekki sízt
fyrir tilstuðlan Erhards Jacob-
sens hins sérstæða og málglaða
leiðtoga miðdemókrata að þessi
samsteypustjórn íhaldsflokks-
ins, Vinstri, miðdemókrata og
Kristilega þjóðarflokksins
komst á laggirnar. Erhard Jac-
obsen var áður og fyrrum þing-
maður jafnaðarmanna, en sagði
sig úr flokknum eftir nokkrar
sviptingar og stofnaði þá flokk
miðdemókrata.
Erhard Jacobsen er óvenjulegt
fyrirbrigði í dönskum stjórnmál-
um. Hann getur fengið kjósend-
ur á sitt band í snarpri kosn-
ingabaráttu án þess að gefa nein
áþreifanleg loforð. Samt vita
kjósendur hvar þeir hafa hann.
Þess vegna fékk flokkur hans
fimmtán menn kjörna í síðustu
kosningum í desember 1981.
Dóttir hans Mimi Stilling Jac-
obsen gegnir nú stöðu menning-
armálaráðherra.
Erhard Jacobsen situr á Evr-
ópuþinginu og kærði sig ekki um
að verða ráðherra. En bak við
tjöldin hefur hann án efa átt
drýgstan þátt í því að þingið
samþykkti meginatriðin í efna-
hagsstefnu ríkisstjórnarinnar,
þar sem valdar eru ýmsar leiðir,
sem óhugsandi hefði verið að
fara undir stjórn jafnaðar-
manna. Erhard Jacobsen tókst
að telja Mogens Glistrup frá
Framfaraflokknum á það á síð-
ustu stundu að styðja aðgerðirn-
ar og þar með náðist tilskilinn
meirihluti vegna þess að smá-
flokkurinn Radikale Venstre,
sem hefur 9 þingmenn, greiddi
tillögunum atkvæði.
Það er ekki nokkrum vafa
undirorpið, að meðal Dana er
meiri hluti fyrir þeirri stefnu
sem ríkisstjórnin víll koma í
framkvæmd. Þess vegna var það
líka snjallt hjá Poul Schluter og
Henning Christophersen fjár-
málaráðherra að leggja fram
verulega harkalegar tillögur.
Ríkissjóður Dana er skuldum
vafinn og fyrirsjáanlegur er
viðskiptahalli upp á tugi millj-
arða króna. Þar af leiðandi eru
flestir Danir sammála um að
það verði að grípa til einhverra
þeirra ráðstafana, sem geti skipt
sköpum og ráðið alvörubót á
þessum yfirgengilega vanda. Og
þó svo að það kosti niðurskurð í
framlögum til félagsmála og
jafnvel að sett verði frysting á
launahækkanir.
Ríkisstjórnin vill ekki fella
gengið, þó svo að ýmsir efna-
hagssérfræðingar hennar hafi
um síðustu helgi bent á gengis-
lækkun sem lið i því að draga úr
vaxandi skuldasöfnun og at-
vinnuleysi. Nú fá um 275 þúsund
Danir atvinnuleysisstyrk en
vegna skipulagsbreytinga innan
atvinnulífsins, hafa margir orðið
að skipta um vinnu ellegar misst
starf vegna tæknivæðingar.
Ríkisstjórnin hefur ekki gefið
út neinn lyfseðil til að „sjúkl-
ingnum“ batni, heldur er mælt
með skurðaðgerð til að lækna
þessa sjúklegu og vondu þróun.
Það á að skera niður af fjárlög-
um 20 milljarða. Sex milljarðar
eiga að koma við sparnað í milli-
færslu, breytt verði skipulagi á
atvinnuleysisbótum, eftirlaun-
um, sjúkradagpeningum og auk
þess á að stórhækka gjöld á
dagvistarstofnunum. Þrjá millj-
arða á að fá með því að draga úr
framlagi til bæjar og sveitar-
stjórna sem ríkissjóður hafði áð-
ur ákveðið.
Auk þess bætist við að það
hefur verið ákveðið að stöðva
launaþróunina með því að taka
úr sambandi sjálfvirkar vísitölu-
bætur á laun. Auk þess á að
hætta öllum aukasporslum og
bónusgreiðslum í fimm eða sex
mánuði. Ríkisstjórnin hefur
ákveðið að laun megi aðeins
hækka um fjögur prósent næsta
ár. Ef aðilar geta haldið sig inn-
an þess ramma er lofað skatta-
lækkun sem nemur 100 krónum
á mánuði fyrir hvern skattgreið-
anda.
Þessar aðgerðir falla sannar-
lega ekki í kramið hjá hinum
ýmsu verkalýðsfélögum. Mót-
leikur þeirra nú er að krefjast
þess að samningar verði annað
hvort gerðir á hálfs árs eða í
mesta lagi eins árs fresti. Samn-
ingar í Danmörku hafa hingað
til verið gerðir til tveggja ára og
renna út þann 1. apríl 1983. Rík-
isstjórnin ætlar innan tíðar að
birta enn frekari sparnaðarplön
fyrir árið 1984, þá er á dagskrá
að niðurskurður nemi að
minnsta kosti 37 milljörðum
króna.
Þær aðgerðir sem vænta má
að komist í framkvæmd á næst-
unni eiga að styrkja efnahagslíf-
ið. Bæði jafnaðarmenn undir
forystu Ankers Jörgensens, svo
og borgaraflokkar og áhrifa-
mestu öflin innan verkalýðssam-
taka segja skýrt og skorinort, að
Danmörk geti ekki bjargað sér á
þurrt og haldið stöðu sinni sem
velferðarríki nema veittur verði
í auknum mæli styrkur og stuðn-
ingur tii einkaframtaksins. Það
hefur sýnt sig í ýmsu að fjár-
málasérfræðingar telja það
skynsamlega af stað farið. Krón-
an hefur styrkzt og þar með
lækka vextir. Nú eru meðaltals-
vextir upp á 21—22 prósent og
vextirnir verða að lækka miklu
meira til að það geti borgað sig
að fjárfesta í nýjum vinnustöð-
um eða efla nýjar atvinnugrein-
ar. Bjartsýni ríkir á þessu sviði,
en það mun taka sinn tíma unz
árangur fer að koma í ljós, hvað
þá skila sér.
Það mun að flestra dómi taka
mörg ár að rétta við bágborinn
fjárhag Danmerkur og snúa við
efnahagsþróuninni sem öll hefur
verið niður á við. Það verður lík-
ast til ekki fyrr en á næsta ára-
tug, sem bati fer að verða merkj-
anlejjur, en sálfræðilegar afleið-
ingar af stefnu ríkisstjórnarinn-
ar virðast jákvæðar. En það
verður einnig að taka með í
reikninginn að til að þetta takist
þarf einnig að draga úr hinni al-
þjóðlegu kreppu sem ríkt hefur í
heiminum.
Ríkisstjórn jafnaðarmanna
sem borgaraflokkastjórnin leysti
af hólmi, gafst upp í viðleitni
sinni við að framkvæma að
mörgu leyti svipuð atriði og hin
nýja ríkisstjórn er nú að baxa
við. Það var og er einnig svo
mikil ókyrrð innan Jafnaðar-
mannaflokksins og togstreita
milli flokksins og verkalýðs-
samtakanna, að það var gersam-
lega ómögulegt fyrir þá stjórn að
grípa til jafn róttækra ráðstaf-
ana og borgaraflokkastjórnin
þorir að gera.
Áður en það tókst að fá þingið
til að samþykkja tillögurnar lét
Anker Jörgensen fyrrverandi
forsætisráðherra orð falla um
möguleika á einhvers konar
samstarfi við stjórn borgara-
flokkanna, ef stjórnin kæmi til-
lögunum ekki í gegnum þingið.
Það er ekkert útlit fyrir að úr
slíku verði í bráð, en Poul
Schluter forsætisráðherra hefur
lýst því hreinskilnislega yfir, að
hann voni, að til þess komi einn
góðan veðurdag. Danmörk hefur
þörf fyrir víðtæka samstöðu. Það
mun ekki gerast í þessum mán-
uði, segir Schlúter, en að því
mun kona, vandamálin verði svo
gífurleg sem við blasa, að breið-
ara stjórnarsamstarf verði
nauðsynlegt.
Það voru Radikale Venstre
(sem er hægri flokkur eins og
allir vita) og Framfaraflokkur-
inn, sem tryggðu að ríkisstjórnin
hafði það af í fyrstu lotu. Það
hefur leitt af sér margvísleg
vandamál í flokki Mogens
Glistrup, að þurfa í fyrsta skipti
að greiða atkvæði sem sköpum
skiptu og þar með að taka
ábyrgð á því að ríkisstjórn held-
ur velli. Mogens Glistrup greiddi
efnahagstillögunum atkvæði,
mjög gegn vilja sínum, og hafði
áður lýst sig andvígan. Sama
máli gegndi um talsmann Fram-
faraflokksins í fjármálum, Leif
Glensgaad, og Mogens Voigt.
Þessir þrír eru í minnihluta og
Glistrup hefur íað að stofnun
nýs flokks.
í allt sumar hafa verið fundir
milli stjórnmálamanna úr borg-
araflokkunum og þingflokks-
formanns Framfaraflokksins,
Uffe Thordahl. Flokkurinn er af-
ar skiptur og sú skipting hefur
komið æ berlegar í ljós. En þeir
eru í meirihluta innan þing-
flokksins sem vilja reka ábyrga
pólitík í staðinn fyrir einhvern
uppreisnar- eða skrípaleik, sem
Framfaraflokkurinn hefur iðkað
í tíu ár og orðið tii þess að marg-
ir geta ekki tekið talsmenn hans
í neinni alvöru. Við þetta er því
að bæta að forsvarsmenn flokks-
ins búa sig undir að málinu gegn
Glistrup vegna skattsvika ljúki á
vori komanda. Búizt er við að
Glistrup verði dæmdur í fangelsi
og þar með er flokksformaður-
inn búinn að vera á hinu póli-
tíska sviði.
Stjórn borgaraflokkanna hef-
ur vissulega efnahagsmálin
númer eitt á stefnuskrá sinni.
En auk þess að kúvenda í efna-
hagsstefnunni hefur hún annað
markmið, sem er að einfalda
opinbera stjórnun.
Skriffinnskubákn og ofhleðsla
velferðarríkisins er að sliga
Danmörku. Kerfið er orðið svo
þungt í vöfum, að það er á fárra
færi að botna nokkuð í því. Rík-
isstjórnin hefur sett sér að
breyta þessu, draga úr yfirbygg-
ingunni, setja einfaldari starfs-
reglur, skera niður risnufé og á
annan hátt stuðla að því að fólk
geti fótað sig en missi ekki
kjarkinn í völundarhúsi kerfis-
ins. Þegar hafa verið sendar
leiðbeiningar til borgarstjóra og
alls konar opinberra stofnana
um tillögur, sem miða að þessu.
Það eru háleit markmið sem
rikisstjórn Poul Schlúter hefur
sett sér og það kann svo að fara
að þeir fái ekki að njóta arðsins
og ávaxtanna, sem flestir vonast
eftir með tíð og tíma.