Morgunblaðið - 05.12.1982, Blaðsíða 9
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. DESEMBER 1982
57
gosbeltið er framhald af eldvirkn-
inni, sem á sér stað á hryggnum
neðansjávar.
— Það, sem vakti fyrir mér, eft-
ir að ég fór að skoða þetta svæði,
var að kortleggja það eins ná-
kvæmlega og ég framast gat, því
slíkt kort ætti að geta orðið og
hlyti að verða mjög nauðsynlegur
grundvöllur undir hvers konar
jarðfræðilegar, jarðeðlisfræði-
legar og jarðefnafræðilegar rann-
sóknir í framtíðinni. Ég held að
það sé mjög æskilegt, einmitt
vegna þeirrar sérstöðu sem
Reykjanesskaginn hefur.
Ekki má taka
af höfuðstólnum
— Kannski ekki síður af því að
hér er svo þéttbýlt á Reykjanes-
skaganum?
— Já, við höfum hér röð af há-
hitasvæðum eftir endilöngum
Reykjanesskaganum, utan frá sjó
og austur undir Þingvallavatn.
Þar sem slík háhitasvæði eru svo
að segja við bæjardyrnar á mesta
þéttbýlissvæði landsins, virðist
full ástæða til að huga að því að
nýta þau. Þá .fyrst og fremst til
raforkuframleiðslu. Og fara svo-
lítið rólega af stað meðan verið er
að fá reynslu af svona virkjunum,
bætir Jón við. Hingað til hefur
Svartsengi sýnst merkilegt og sér-
stætt fyrirtæki. Hins vegar er eitt,
sem mér sýnist ekki hafa verið
hugað nægilega vel að. Það er sú
staðreynd að ekki er ráðlegt að
taka meira af svæði en sem renn-
ur inn í það. Því þá er farið að
taka af höfuðstólnum. Og það hef-
ur aldrei verið talið heppilegt.
Spurningin er hve stórt aðrennsl-
issvæði hvers svæðis fyrir sig er.
Og það vitum við ekki. Það er svo
margt í þessu efni, sem ekki er
enn vitað. Þarna er dæmigert
verkefni, sem verður að þreifa sig
áfram með.
— Þú varar semsagt við því að
fara of geyst?
— í hitaveitum er e.t.v. of mik-
ið bruðlað með vatnið. Vatn með
allháu hitastigi er látið renna út í
sjó og það er vitanlega sóun á
verðmætum. Ef milljón tenings-
metrar af kannski 30—40 stiga
heitu vatni eru látnir renna út í
sjó á ári hverju, þá er það sorgleg
sóun. Með því að setja afgangs-
vatnið aftur niður í jörðina, væri
kannski hægt að lengja nýtingar-
tíma jarðhitasvæðisins verulega.
— Var það ekki þetta, sem þeir
byrjuðu á í E1 Salvador undir
stjórn Sveins Einarssonar?
— Jú, Sveinn Einarsson átti
þessa hugmynd í E1 Salvador. Og
það hefur gefið svo góða raun, að
ef lokað er fyrir niðurrennslið, þá
lækkar þrýstingurinn í vinnslu-
holunum. Það er mjög sláandi. En
þarna háttar svo til að jarðhita-
svæðið er inni á kaffiræktarsvæði
og mátti því ekki setja út í ár af-
rennslisvatnið, sem bæði er salt og
inniheldur að auki bór, sem er eit-
ur fyrir gróðurinn. Auk þess er áin
landamerkjaá milli E1 Salvador og
Guatemala. Hvernig hægt yrði að
losa sig við afrennslisvatnið var
því hreinlega spurning um það
hvort hægt yrði að nýta jarðhita-
svæðið eða ekki. Og þá var að ráði
Sveins Einarssonar horfið að því
að setja vatnið niður í jörðina aft-
ur. Ég veit ekki betur en að það
hafi verið reynt þarna í E1 Salva-
dor í fyrsta skipti. En nú skilst
mér að Bandaríkjamenn noti
þessa aðferð í Kaliforniu, þar sem
hver jarðgufustöðin hefur risið af
annarri. Þar er affallsvatnið látið
renna aftur niður í jörðina.
— Hvað er það sem þú ert að
vinna að núna?
— Ég er aðallega að skjótast í
að reyna að finna aldurinn á mis-
munandi jarðlögum. Það er ekki
svo auðvelt. Hvað snertir aldur
hraunanna almennt, þá er vitað að
sprungugosin eru yngri en dyngju-
gosin'. En þegar um ártöl er að
ræða, þá stendur maður heldur
illa að vígi. Eitt af því sem komið
hefur fram, er að ekki verður séð
að nein breyting á eldvirkninni
hafi orðið á þessum skaga frá því
elstu jarðlögin þar mynduðust og
fram á þennan dag, því bergfræði-
lega virðast eldri jarðlög, sem eru
móbergs- og hraunlög frá ísöld og
fyrir ísöld, svipuð yngstu jarð-
myndununum. Éldvirknin virðist
hafa verið svipuð allan þennan
tíma.
— Getum við átt von á eldgos-
um? Og hvar þá helst?
— Já, eldgos geta orðið nánast
hvar sem vera skal og hvenær sem
er á virka gosbeltinu.
— Höfuðborgarsvæðið er utan
við það, ekki rétt?
— Jú, höfuðborgarsvæðið er
utan við það.
Mælingabelti þvert
á gosbeltið
Jón Jónsson hefur semsagt
kortlagt sprungur og eldstöðvar á
Reykjanesskaga. Orkustofnun gaf
út stóra ritgerð eftir hann, sem út
kom 1978, undir heitinu Jarð-
fræðikort af Reykjanesskaga. En
Náttúruverndarráð hefur gefið út
rit um eldstöðvarnar, sem Jón
vann einkum með tilliti til jarð-
efnatöku og þeirra eldstöðva sem
ástæða væri til að varðveita.
Hann er sérstaklega spurður
um sprungurnar á jarðfræðikort-
inu. Hann kvaðst upphaflega hafa
byrjað á að kortleggja þær fyrir
Vatnsveitu Reykjavíkur, til að
reyna að grafast fyrir um hvernig
grunnvatnsrennslið væri á þessu
svæði. Athugaði þá svæðið sunnan
frá Hafnarfirði og norður í Mos-
fellsdal.
— Síðan hefi ég reynt að skrá
allar þær sprungur, sem ég hefi
getað séð, og er viss um að eru
fyrir hendi á skaganum. Ugglaust
vantar þar sprungur. Og ekki er
hægt að fullyrða að sprungur séu
ekki til þótt þær finnist ekki á
korti. En þær, sem þar eru merk-
tar, eru fyrir hendi.
I sambandi við sprungu-
myndanir hefði ég viljað leggja
upp nokkur mælingabelti þvert yf-
ir gosbeltið, til dæmis frá Gufun-
esi og austur að ölfusá, og fá það
mælt mjög nákvæmlega með þrí-
hyrningamælingum, þannig að
maður geti fengið allar hreyfingar
sem eiga sér stað á þessu belti. Til
eru mælingar, þar sem mælt er á
línu annað hvort aðeins lóðréttu
hreyfingarnar eða aðeins gliðnun-
in. En með þessu móti ætti að
verða hægt að fá allar hreyfingar,
bæði lóðréttar og láréttar, og það
er vitanlega það sem við viljum
vita.
— Þarna eru semsagt hreyf-
ingar? Hvar helst?
— Að öllum líkindum á öllum
sprungunum, en mismunandi mik-
ið. Sums staðar getur maður
beinlínis séð með einföldum
jarðfræðiathugunum að hreyf-
ingar hafa verið verulegar á
sprungum og þarf ekki mælingar
til. í elstu hraununum eru stórar
gapandi gjár, kannski nokkurra
metra víðar. Ofan á slikum hraun-
um eru svo yngri hraun, sem eru
lítið brotin. Ög þau hverfa svo aft-
ur undir yngstu hraunin, þar sem
engar sprungur sjást. Ljóst er að
þarna hafa verið hreyfingar og
eru hreyfingar. Þær eru bara svo
hægfara að í yngstu hraununum
koma þær lítið eða ekki fram.
Tíminn er einfaldlega ekki nógu
langur. A okkar venjulega mæli-
kvarða eru slíkar hreyfingar ákaf-
lega hægar.
— Er þetta nokkuð mikið verk?
— Já, talsvert. Ég hefði viljað
leggja þrjár svona línur þvert yfir
gosbeltið. Sú sem ég tel þó mest
áríðandi er lína frá Gufunesi aust-
ur að Ölfusá, vegna þess að sú lína
liggur þá þvert yfir gosbeltið og á
milli tiltölulega fastra punkta, þar
sem fast berg er við Gufunes og
við Ölfusá.
— Verður ekki hraðari hreyfing
við jarðskjálfta?
— Vafalaust koma sprungur
einkum í jarðskjálftum. En maður
veit lítið hvað gæti gerst við þær
aðstæður. Gæti orðið misgengi
upp á marga metra í jarðskjálfta
eða gliðnun um nokkra sm. Svo
gætu líka myndast nýjar sprung-
ur. Um þetta er lítið vitað.
— E.Pá.
s
KARHAH V . ,
ftartland
Ástin blómstrar á
öllum aldursskeiöum
ÞÆR ERU SPENNANDI í ÁR,
SKEMMTISÖGURNAR FRÁ SKUGGSJÁ!
Barbara Cartland
Ástin blómstrar á öllum
aldursskeiðum
Eftir lát konu sinnar segir Malcolm Worthing-
ton skilið við starf sitt i utanrikisþjónustunni og
fer til Miðjarðarhafsins i þeim tilgangi að gleyma
fortíðinni og hefja nýtt líf. Þar verða tvær konur
á vegi hans og þær eru ólíkar eins og dagurinn
og nóttin. Elísabet er finleg, iifsglöð og óeigin-
gjörn og kennir honum að elska á ný. Marcia er
há og grönn, fögur og fönguleg, en Malcolm
metur hana einskis. En þegar Marcia er að því
komin að hverfa að fullu úr lífi hans, ske óvæntir
atburðir, sem Malcolm hafði ekki séð fyrir...
Theresa Charles
við systurnar
Althea er fögur, alvörugefin og mjög gáfuð og
stjórnar yngri systur sinni, full afbrýðisemi og
öfundar. Rósamunda er lífsglöð og skemmtileg,
aðlaðandi og kærulaus, en full af mannlegri
hlýju. Adrían er aðstoðarprestur föður þeirra og
þær eru báðar ástfangnar af honum. Hann kvæn-
ist Altheu. Cecil er frændi Adríans, glæsilegur
og sjálfsöruggur. Hann kvænist Rósamundu.
Þessar systur voru mjög ólíkar, en áttu þó svo
margt sameiginlegt i fari sínu, að mennirnir, sem
urðu á vegi þeirra hrifust af þeim báðum.
syslurnar
Sigge Stark
Skógarvörðurinn
Anna frá Hlíð var sautján ára og mjög þögul
og fáskiptin. Hún tjáði engum hug sinn, heldur
hélt sig út af fyrir sig, rölti ein um skóginn með
hundinum sínum, sem í raun var hennar eini
félagi. En einn indælan sumardag, þegar sólin
hellti geislum sínum yfir skóginn, fjöllin og mýr-
arnar, hitti hún skógarvörðinn nýja. Þessi sumar-
dagur festist henni i minni sem einn mesti
hamingjudagurinn í lífi hennar, enda þótt hann
bæri í senn með sér sorg, biturleika og tár...
■m
SIGGE STARK
SKÓGAR
VÖRÐURINN
ELSE-MAPIE NOHP
MVCR ER ÉO?
Else-Marie Nohr
Hver er ég?
Eva Birk er að undirbúa brúðkaup sitt og
Henriks Borg, þegar hún fær þær óvæntu upp-
lýsingar, að af vígslunni geti ekki orðið, þar sem
hún sé þegar gift öðrum manni. Eva verður að
sjálfsögðu skelfingu lostin. Hún hafði orðið fyrir
bifreiðarslysi og þjáðst af minnisleysi um tíma,
en þegar hún tekur að kanna málið, kemst hún
að því að hún er þegar gift, og það manni sem
henni er ákaflega ógeðfelldur, — og að með
þessum manni á hún þriggja ára gamla dóttur...
Erik Nerlöe
Hvítklædda brúðurin
Karlotta var á leið til kirkjunnar þar sem Jesper
og veizlugestirnir biðu hennar. Hún var klædd í
brúöarkjólinn hvíta, með fagran brúðarvönd í
fanginu og fyrir brúðarvagninn voru spenntir
tveir fagrir gæðingar. En hún komst aldrei alla
leið til kirkjunnar, — og enginn vissi um mennina
tvo, sem í brúðarvagninum sátu og óku á brott
með Karlottu, tvo illskeytta menn, sem til alls
voru vísir. Og þar með fékk Benedikta Liljen-
krona möguleika til að vinna ástir Jespers á ný...
,ErikNerkiG
HVITKLÆDDA
BRÚÐURIN
Francis Durbridge
Meö kveðju frá Cregory
Fáir útvarpsþættir hafa vakið jafnmikla
spennu meðal íslenzkra útvarpshlustenda sem
Gregory-þættirnir sællar minningar. Með kveðju
frá Gregory er sagan sem þessir æsilegu þættir
voru byggðir á, — og sagan er ekki síður
spennandi. Hvervarhann þessi leyndardómsfulli
glæpamaður, sem skildi eftir orðsendinguna
„Með kveðju frá Gregory," ritaða með rauðu
bleki, sem minnti óhugnanlega á blóð, og festi
á fórnarlömb sin? — Það kostar vökunótt að
byrja lestur þessarar bókar.