Morgunblaðið - 24.04.1983, Blaðsíða 27

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. APRÍL 1983
FINNLAND
Hlaupaþrístirnið úr norðrinu. Fremstur fer Finninn Ritola, þá Nurmi og loks
Svíinn Wide. Þessir þrfr háðu harða baráttu í 10.000 metra víðavangshlaupi á
Olympíuleikunum í París. Nurmi var hinn eini þeirra sem lamandi hitinn
virtist engin áhrif hafa á.
HMMSK ag FIMMSK i
VIKA Hlr VÓRUKYMMIHG
Paavo Nurmi á fullri ferð
á hátindi ferils síns.
félag með kunningjum sínum í
Turku og æfði sjálfur manna
mest og reyndi alltaf að æfa sig
aukalega í laumi á kvöldin þegar
enginn sá til. Þrátt fyrir allar
æfingarnar og eljusemina lét
árangurinn á sér standa. Flestir
jafnaldrar hans stóðu honum á
sporði.
Tólf ára gamall missti Nurmi
föður sinn og við það raskaðist
heimilislífið. Hann varð að fara
að vinna fyrir fjölskyldunni, þar
sem hann var elstur margra
systkina. Hann vann hörðum
höndum og hafði engan tíma af-
lögu til íþróttaiðkana. Þótt tími
gæfist af og til var hann iðulega
svo þreyttur, að hann hafði enga
löngun til að æfa sig.
Fimmtán ára gamall fékk
Nurmi áhugann að nýju. Sam-
landi hans, Hannes Kohlemain-
en, hafði unnið glæsilegan
hlaupasigur á Olympíuleikunum
í Stokkhólmi og Nurmi strengdi
þess heit að verða ekki eftirbát-
ur hans. Hann tók upp æfingar
að nýju og af meiri kostgæfni en
nokkru sinni. Hann var athugull
mjög og veitti því athygli hvern-
ig aðrir hlauparar æfðu sig.
Hann varð þess fljótt áskynja,
að þeir hlauparar, sem æfðu sig í
vondum veðrum og lélegri færð,
voru yfirleitt betri en hinir.
Það var fyrst árið 1919, þegar
Nurmi var 22 ára að aldri, að
hann vakti athygli og þá svo um
munaði. Hann sigraði þá í ár-
legri kappgöngu finnska hersins
með fáheyrðum yfirburðum.
Hann tók forystuna í upphafi
göngunnar og hinir keppendurn-
ir sáu hann aldrei eftir það.
Árangur hans í hlaupum þetta
ár var slíkur, að hann vann sér
sæti í Olympíukappliði Finna,
sem tók þátt í leikunum í
Amsterdam. Þar bar hann sigur
úr býtum í víðavangshlaupi svo
og 10.000 metrunum, en varð
annar í 5.000 metra hlaupinu.
Næstu ár á eftir bætti Nurmi
sig stöðugt. Heimsmetin féllu
hvert af öðru og yfirburðir hans
voru slíkir í langhlaupunum, að
ekki tjóaði fyrir nokkurn mann
að reyna að etja kappi við hann.
Fádæma skreflengd einkenndi
hlaupastíl hans og þá ekki síður
undarlegur mjaðmarvindingur.
Mjaðmarvindingurinn var ein-
mitt orsök skreflengdarinnar.
Margir þekktir hlauparar og
þjálfarar sögðu stílinn ljótann
og Nurmi eyða orku að óþörfu
með honum, en sjálfur var hann
annarrar skoðunar. Hans eigin
reynsla og dómgreind yrði að
ráða ætti hann að bera af öðrum
hlaupurum.
Líkast til stóð Nurmi á hátindi
frægðar sinnar á Olympíuleik-
unum í París 1924. Áfrek hans
þar voru slík, að mönnum er enn
til efs að þau verði nokkru sinni
leikin eftir. Á sömu klukku-
stundinni sigraði Nurmi í 1.500
og 5.000 metra hlaupunum og
það þótt nær enginn tími gæfist
til hvíldar á milli hlaupanna.
Daginn eftir jók Nurmi enn á
hróður sinn og þá með sigri í
10.000 metra víðavangshlaupi
við ómannúðlegar aðstæður.
Hitinn var 55 gráður þegar
hlaupið fór fram, enda komust
ekki nema 11 keppendanna 40 í
mark. Margir hlutu sólsting og
enn fleiri varð að leggja ör-
magna á sjúkrahús. Nurmi kom
600 metrum á undan næsta
manni í mark og var sá eini, sem
hitinn bugaði ekki. Nurmi bætti
fjórðu gullverðlaunum sínum í
safnið á þessum leikum með
sigri í 3.000 metra hindrunar-
hlaupi.
Eftir Olympíuleikana í París
setti Nurmi fjöldan allan af
heimsmetum, en 1926 varð han í
fyrsta sinn að þola ósigur í
hlaupi frá 1920. Hann vann gull-
verðlaun í 10.000 metra hlaupi á
Olympíuleikunum í Amsterdam
1928, en laut í lægra haldi í 20
kílómetra hlaupinu og klukku-
stundarhlaupinu. Lokaheimsmet
sitt setti hann árið 1931, þá 34
ára að aldri. Hann hljóp þá tvær
mílur á rétt tæpum 9 mínútum.
„Vegna sigra minna í hlaupum
hef ég orðið fyrir því leiðinlega
hlutskipti að vekja á mér at-
hygli. Eg iðrast þess að vísu ekki
að hafa keppt, en hinu neita ég
ekki, að hégómagirnd fólks og
blind aðdáun þess hefur ávallt
verið mér ógeðfelld, því ég keppi
ekki vegna frægðar, heldur
vegna íþróttanna, bæði sem leiks
og heilsulindar. Frægðin gerir
mann ekki mikinn, heldur hátt-
víst dagfar og rækt við skyldu-
störfin."
Þannig fórust Paavo Nurmi,
einum frægasta hlaupara allra
tíma, orð við kunningja sinn
fyrir rúmri hálfri öld.
STKálOÍ
VITIP
I Nokía stígvélum
er óhætt að bjóða bleytu
og snjó byrgínn.
Nokía stígvél
eru þrælsterkog þolín,
og þau endast
von ur vítí.
Það er því vít í að kaupa
Nokía stígvél.
Handunnin
gæðavara frá Finnlandi
NOKIA
PAAVO
NURMI
— lifandi goðsögn finnskra íþróttaunnenda
Það er kunnara en frá þurfi að segja, að Finnar hafa um áratugaskeið
átt íþróttamcnn í fremstu röð. Landslagi er þannig háttað í Finnlandi, að
það hcntar í flestum tilvikum betur til iðkunar skíðagöngu en t.d. svigs.
Framan af öldinni voru það enda einkum skíðagöngumenn og langhlaup-
arar, sem gerðu garðinn frægan. Nú hin síðari ár hafa íþróttamenn úr
öðrum greinum látið æ meira að sér kveða. Nægir þar að nefna körfu-
knattleiksmenn, rallökumenn, stangarstökkvara, spjótkastara og skíða-
stökkvara. T.d. er Matti Nykánen heimsmeistari í síðasttöldu greininni.
Þegar talað er um langhlaup-
ara Finna kemur nafn Lasse
Viren vafalítið fyrst upp í huga
íþróttaunnanda nútímans. Hann
stóð sig frábærlega á Olympíu-
leikunum í Múnchen 1972 og svo
aftur í Montreal 1976 þegar
hann bar sigur úr býtum í 5.000
og 10.000 metra hlaupunum.
Hann gerði tilraun til að endur-
taka afrek sitt á leikunum í
Moskvu 1980, en tókst ekki.
Nafn Viren er vissulega skráð
á meðal mestu afreksmanna
íþróttanna í Finnlandi. Þrátt
fyrir afrek hans og annarra
snjallra kappa í Finnlandi kemst
enginn með tærnar þar sem
Paavo Nurmi hefur hælana,
hvað vinsældir snertir. Nurmi,
sem var á hátindi frægðar sinn-
ar á þriðja áratug þessarar ald-
ar, er nánast í guðatölu hjá
Finnum.
Nurmi fæddist þann 13. júní
1897 og var af fátæku fólki kom-
inn. Fyrstu ár ævinnar bjó hann
með fjölskyldu sinni í smábæn-
um Loimaa í Suðvestur-Finn-
landi, en flutti síðan með þeim
til Turku.
Hann stofnaði ungur íþrótta-