Morgunblaðið - 09.11.1983, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. NÓVEMBER 1983
Okkar að bijóta blao
fyrir nýja framtíð
Framboðsræða Þorsteins Pálssonar á landsfundi Sjálfstæðisflokksins
Á landsfundi Sjálfstsðisflokksins
var sá háttur við hafður, að daginn
áður en gengið var til formannskjörs
fluttu þeir sem höfðu boðið sig fram
raeður. Hér fer í heild ræðan sem
I*orsteinn Pálsson flutti við þetta
tækifæri.
Ég hygg að flestum landsfund-
arfulltrúum sé líkt farið og mér,
að þessi landsfundur hafi fyrst og
fremst vakið gleði í brjóstum og
aukið bjartsýni og trú á, að við
séum á réttri leið. I of langan tíma
hafa önnur viðhorf sett brenni-
mark sitt á landsfundi Sjálfstæð-
isflokksins.
Þessi ánægjulegu umskipti
vekja með okkur þrótt og vilja til
þess að glíma við ný verkefni og
takast á við mestu erfiðleika sem
þjóðin hefur í langan tíma staðið
frammi fyrir.
Við höfum verið á það minntir,
íslendingar, með óþyrmilegum
hætti síðustu dægur, að við erum
hluti af miklu, óræðu sköpunar-
verki. Maðurinn er sannarlega lít-
ils megnugur og umkomulítill,
þegar þau máttarvöld sem öllu eru
æðri, taka í taumana. Gagnvart
því valdi eigum við lítið annað en
vanmátt og trú.
Að vísu er það ekki hlutverk
okkar á þessum vettvangi að fjalla
um þau efni. En í öllu hversdags-
legu starfi er bæði hollt og hyggi-
legt að hafa hugfast að sköpunar-
verkinu fylgir bæði heill og böl.
Nú, sem fyrr, stöndum við
frammi fyrir þeirri staðreynd lífs-
ins að miklu er ráðið án tilverkn-
aðar mannsins. En eigi að síður
erum við sjálfir nokkrir skaparar,
þótt í smáum stíl sé. Við erum
vissulega hluti af sköpunar-
verkinu. En verkefni okkar er að
breyta þeim heimi sem er og
skapa þann heim sem verður.
Við vinnum fyrir framtíðina.
Tilgangur samstarfs okkar á
vettvangi stjórnmálanna hér í
Sjálfstæðisflokknum er að skapa
það þjóðfélag sem rúmar mest
heill og minnst böl.
Allt sem við gerum, hvort sem
það er stórt í sniðum eða smátt,
breytir umhverfi okkar í ein-
hverju. Þær ákvarðanir sem við
tökum hér, hafa áhrif á starfið
innan Sjálfstæðisflokksins og við
ætlum þeim að hafa áhrif á gang-
verk þjóðfélagsins í bráð og lengd.
Allar athafnir okkar breyta
heiminum eitthvað. í vissum
skilningi erum við því alltaf á
krossgötum. Óneitanlega stöndum
við' sjálfstæðismenn á miklum
tímamótum. Þar falla í einn far-
veg atriði, er lúta að okkar innra
starfi, og verkefni, sem varða
framtíðarheill þjóðarinnar.
Það hafa verið þverbrestir í
samstarfi sjálfstæðismanna und-
angengin ár. Ég hygg að andstæð-
ingar okkar í stjórnmálum hafi
bundið miklar vonir við þá bresti.
Auðna okkar er sú, að við höfum
nú fellt saman það sem áður hafði
gengið í sundur. Það hefði ekki
tekist nema af því að viljinn til
þess var gagnkvæmur og almenn-
ur og skilningurinn einn á því, að
það þjónaði hugsjóninni best, að
þessi mikla og margslungna borg-
aralega fylking riðlaðist ekki.
Til þess að þetta mætti verða,
hefur reynt mest á þá eiginleika,
sem frá öndverðu hafa verið und-
irstaða þessa samstarfs; víðsýni
og frjálslyndi. Þar hefur sérhver
sjálfstæðismaður lagt mikið af
mörkum. Við höfum með eigin
innri styrkleika breytt vonum
andstæðinganna í vonbrigði.
Merki þess höfum við séð nær
daglega í umfjöllun þeirra um
þennan fund. Við munum ekki láta
þá hlutast til um okkar innri mál
hér eftir fremur en hingað tfl.
Tímabil hins mikla þverbrestar
í innra starfi flokksins heyrir nú
sögunni til. Að því leyti stöndum
við á krossgötum. Þessi kafla-
skipti leggja okkur nýjar skyldur
á herðar. Við þurfum að halda
áfram að skapa. Við þurfum að
treysta samstöðuna með því að
taka tillit til allra þeirra hreyfi-
afla, sem gert hafa og gera munu
þennan flokk að breiðfylkingu.
Við stöndum einnig á krossgöt-
um í öðru tilliti, er lýtur að þeim
þjóðfélagsverkefnum, sem við vilj-
um vinna að og hafa áhrif á.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur tekist
á hendur erfiðari verkefni en
nokkru sinni fyrr við endurreisn
efnahagslífsins og uppbyggingu
atvinnulífsins.
Búskapur þjóðarinnar hefur
orðið fyrir miklum áföllum, og
okkur hafa verið mislagðar hend-
ur við stjórn eigin mála. Við þessi
kaflaskil í stjórnmálasögu þjóðar-
innar hvílir mikil ábyrgð á
Sjálfstæðisflokknum, forystu- og
trúnaðarmönnum um land allt.
Við höfum með ákveðnum hætti
helgað þennan fund því sem við
ætlum að gera fyrir framtíðina.
Hver steinn í þeirri hleðslu verður
lagður á þá undirstöðu sem við
höfum skapað með starfi Sjálf-
stæðisflokksins í meira en hálfa
öld.
Einkenni Sjálfstæðisflokksins
voru þegar í upphafi sterk og
augljós. Hann var varnarvirki
þjóðlegra verðmæta, siðgæðis og
festu í stjórnarháttum.
Það leiddi af sjálfu sér, að for-
ystumenn Sjálfstæðisflokksins
voru stafnbúar i lokasiglingu
sjálfstæðisbaráttunnar. Þeir voru
um leið boðberar og talsmenn
þeirra stjórnmálahugmynda, er
byggðu á einstaklingsfrelsi í því
raunsanna ljósi að hagsmunir
stéttanna og byggðanna í landinu
færu saman.
Sjálfstæðisflokkurinn varð
sameiningarafl þjóðernishyggju
og einstaklingsfrelsis. Vöxtur
hans og viðgangur á m.a. rætur að
rekja til þess, að hann mótaði
frjálslynda stefnu sína á hug-
myndum um sameiginlega hags-
muni stéttanna og sættir milli
ólíkra stjórnmálamarkmiða, þar
sem frelsið er á aðra hönd og jafn-
réttið á hina. Sjálfstæðismenn
urðu fjöldahreyfing með því að
leggja rækt við sameiginlega
hagsmuni þjóðfélagshópanna en
ekki sérþarfir þeirra.
Að lokinni hinni stjórnskipu-
legu sjálfstæðisbaráttu, vorum við
enn á ný við krossgötur. Þá var
það hlutverk Sjálfstæðisflokksins
að varðveita frelsið og sjálfstæðið
með því að gæta öryggishagsmuna
landsins í viðsjárverðum og hverf-
ulum heimi.
Þetta var gert með því m.a. að
skipa íslandi í varnarsamtök lýð-
ræðisríkjanna og innan þeirra
vébanda að taka upp varnarsam-
starf við Bandaríkin. Á þessum
tímapunkti hófu sjálfstæðismenn
einnig baráttuna fyrir fullum yfir-
ráðum yfir fiskimiðunum.
Baráttan um framkvæmd utan-
ríkisstefnunnar og landhelgis-
málsins var rökrétt framhald
sjálfstæðisbaráttunnar. Þar hafa
sterkir stofnar í Sjálfstæðis-
flokknum í gegnum tíðina staðið
af sér mikil veður.
í byrjun sjöunda áratugarins
var enn brotið blað. Sjálfstæðis-
menn héldu áfram að skapa. Á
þeim krossgötum gegndi Sjálf-
stæðisflokkurinn þeirri skyldu
sinni að auka frjálsræði og hverfa
frá hafta- og skömmtunarstjórn.
Þar með hófst nýr tími í efnahags-
og atvinnusögu landsins.
Viðreisnartímabilið var ekki að-
eins frjálsræðisskeið. Þá sýndu
sjálfstæðismenn einnig fram á
mikilvægi þess að veita borgurun-
um öryggi með því að sýna festu
og einurð í stjórnarháttum.
Ég hef nú nefnt þessi þrjú dæmi
um krossgötur, þar sem Sjálfstæð-
isflokkurinn hefur komið við sögu.
Vitaskuld hafa þær verið fleiri og
sumar nær í tíma og rúmi.
En þessar þrjár heyra til hæfi-
lega gömlum tíma til þess að við
getum hleypidómalaust gert okkur
grein fyrir því, hvernig sjálfstæð-
ismenn hafa valið eina leið um-
fram aðra á grundvelli megin-
stefnu og hugsjóna. Þessi dæmi
sýna einnig hversu miklu máli það
skiptir fyrir framtíðina að rétti-
lega sé á málum haldið.
Við erum sú framtíð, sem þá var
í sköpun. Við njótum ávaxtanna af
því sem þá var sáð. Okkur er nú
ætlað að brjóta blað fyrir nýjá
framtíð. Við eigum að sá til nýrrar
uppskeru.
Ef sáðmaðurinn stendur ekki
vel að verki sínu, verða fáir til að
njóta uppskerunnar. Við vitum að
allar ákvarðanir marka einhver
þáttaskil, en sagan ein dæmir
hversu áhrifarík þau reynast.
Mest er um vert að við gerum
sjálfum okkur skýra og ljósa grein
fyrir því að það eru ekki aðeins
okkar eigin stundar hagsmunir,
sem eru í húfi. Það er framtíðin,
sem á allt undir því hversu vel
okkur tekst að fá ávextina til að
vaxa.
Engum blöðum er um það að
fletta, að fyrir okkur liggur nú
sem fyrr að skapa, bæði að þvi er
varðar stjórn efnahags- og at-
vinnumála og í okkar innra starfi.
Horfum fyrst á efnahags- og at-
vinnumálin. Ég ætla ekki hér að
ræða þau viðfangsefni í hagfræði-
skýrsluformi. Það er pólitíska hlið
þeirra, sem ræður úrslitum um,
hvort við getum beitt brögðum
hagfræðinnar til þess að ná
árangri.
Án langrar haglýsingar er öll-
um hér inni ljóst, að efnahagslegt
neyðarástand hefur knúið á um ný
vinnubrögð. Sjálfstæðisflokkurinn
hefur tekist mikla ábyrgð á hend-
ur í samræmi við það hlutverk sitt
að vera hin pólitíska kjölfesta
landsins. Við glímum við vanda
eigin óstjórnar og búsifja, er eng-
inn fær við ráðið. Mistakist þessi
tilraun, er jafnljóst og nótt fylgir
degi, að hér myndast þjóðfélag
upplausnar og jafnvel fátæktar.
Það væri óraunsætt að loka aug-
unum fyrir þessum staðreyndum.
Og það væri blekking, ef við boð-
uðum betri tíð með blóm í haga,
án þess að gera glögga grein fyrir
því að við þurfum, hvert og eitt öll
saman, að leggja mikið af mörk-
um. Brautin að blómunum í hag-
anum er ekki sú beina og breiða.
Það eru gömul og helg sannindi.
Stjórnmálaflokkar og stjórn-
málamenn eru oft og tíðum sakað-
ir um ístöðuleysi og hverfullyndi.
Einmitt á slíkum tímum eins og
við göngum nú í gegnum, má vilja-
styrkur sjálfstæðismanna því ekki
bresta. Við sköpum ekki heill fyrir
framtíðina nema við göngum f
gegnum erfiðleikana og náum
jafnvægi í þjóðarbúskapnum.
Oft hefur verið til þess vitnað,
að það hafi ekki verið háttur
skaftfellskra vatnamanna að snúa
við í miðju straumvatninu. Þeir
unnu mikil afrek í hversdagslegri
baráttu við öfl náttúrunnar.
Það er nú hlutverk Sjálfstæðis-
flokksins að vinna slfk afrek í
glímunni við öfl hagkerfisins. Við
snúum ekki við í miðju því
straumvatni.
Þó að þannig geti aðeins það eitt
orðið okkur til bjargar að horfast í
augu við bitrar og kaldar stað-
reyndir veruleikans, er með öllu
ástæðulaust að æðrast.
Það þarf styrk til að standa og
stikla á egggrjóti, en upp á bláu
bergi blikar óskalindin. Fyrir þá
sök þurfum við að beina sjónum
okkar til framtíðarinnar. Og auð-
vitað gerum við það með bjartsýni
og baráttuhug.
Þó að landið sé harðbýlt, eigum
við mikla möguleika ef við látum
vílið ekki draga úr okkur máttinn
og trúna á getu okkar til þess að
bæta lífskjörin með raunveru-
legum verðmætum.
Til þess að þetta megi verða,
þurfum við enn á ný að skapa.
Þessum árangri náum við ekki
nema með miklum breytingum.
Við verðum að brjótast um í nýj-
ungum, takast á við ný verkefni.
Við lifum á nýjum iðnbylt-
ingartímum þar sem örtölvutækn-
in er. Þar er verkefni. Iðnaðar-
uppbygging í smáum og stórum
stíl samhliða virkjun orkunnar.
Aukin framleiðni f landbúnaði og
sjávarútvegi. Tilhlaup inn á vett-
vang alþjóðlegra viðskipta. Allt
eru þetta verkefni, sem fela í sér
möguleika fyrir framtíðina.
En eins og fyrr eru það ekki
verkefnin sem ráða úrslitum,
heldur sá pólitíski grundvöllur,
sem við kjósum að starfa á. Þar er
hlutverk Sjálfstæðisflokksins. Við
leggjum fram frjálslyndisstefnu
okkar, sem á að leiða til hámarks
afreksturs af því fjármagni sem
við verjum til uppbyggingar at-
vinnulífinu.
Við viljum mest heill og minnst |
böl með því að bæta lífskjör allrar
alþýðu í landinu og auðga anda
hennar.
Allt krefst þetta ráðstafana,
sem eru erfiðar f framkvæmd. I
Ekkert er þjóðinni nauðsynlegra
en að skilja að þá götu, sem við
förum, göngum við aðeins til góðs,
að hún sé vörðuð heildarstefnu.
Við stöndum á krossgötum
gagnvart þessum framtfðarverk-
efnum. Um leið verður okkur að
vera ljóst, að það þarf nokkra hug-
arfarsbreytingu til þess að marka
þá stefnu er leiðir til heilla og far-
sældar í þessum efnum.
Hagvöxturinn er blikandi óska-
lindin, er bíður þeirra sem brjót-
ast upp á tindinn. Hann veitir
okkur möguleika til eflingar
menningarlífsins og til þess að
hlúa með samfélagslegum hætti
að velferð borgaranna, einkum
þeirra sem við erfiðastar aðstæður
búa.
Þetta er það stjórnmálalega
viðhorf, sem verður að móta verk
okkar og ákvarðanir um framtíð-
ina. Það eru rótgrónar og sígildar
hugsjónir okkar sjálfstæð-
ismanna, sem eiga að verða afl-
vaki þeirra breytinga sem nauð-
synlegar reynast. Og þær eiga að
vera vegvísirinn, er beinir okkur
inn á þær brautir er drýgstum
árangri skila.
Margir óttast, að stjórnmála-
flokkarnir séu ekki í reynd það
þjóðfélagsafl, sem þeir áður voru
og þeim er ætlað að vera. Því er
haldið fram, að í raun réttri séu
það önnur öfl í þjóðfélaginu, sem
ráði ferðinni og hafi frumkvæði að
flestum ákvörðunum er einhverju
varða. Af þessu leiðir að stjórn-
málaflokkarnir eru ekki álitnir
frumkvæðisafl, heldur farvegur
fyrir hugmyndir og vilja hópa í
þjóðfélaginu, sem mótaðir eru af
afmörkuðum hagsmunum.
Vissulega felst sannleikskjarni í
þessari gagnrýni. Hagsmunahóp-
um þjóðfélagsins, hvort sem þeir
eru á vinnumarkaðnum að gæta
hagsmuna launþega og fyrirtækja,
á velferðarsviðinu eða í menning-
arlífinu, er ekki ætlað að líta ofan
af sjónarhóli heildarhagsmuna.
Þarfirnar verða alltaf meiri en
unnt er að fullnægja. Ef stjórn-
málaflokkarnir falla í þá freistni
að gera það að hlutverki sínu að
skammta sérþarfahópunum í stað
þess að móta heildarstefnu, er
hætt við að völdin færist einfald-
lega frá stjórnmálaflokkunum til
sérþarfahópanna sjálfra.
í of miklum mæli hefur verð-
bólgan verið látin slétta þá reikn-
inga, sem ekki hefur reynst unnt
að jafna með verðmætasköpun.
Við höfum látið verðbólguna koma
í staðinn fyrir hagvöxt. Það á m.a.
rætur að rekja til þess að frum-
kvæði og áhrif stjórnmálaaflanna
hafa farið halloka í samfélagi vax-
andi togstreitu sérhagsmunahópa.
Þess vegna er það, að við meg-
um ekki láta almenn efnahagsleg
og stjórnmálaleg lögmál ríkja
fyrir þrýstingi hópa, sem ekki er
ætlað að bera samfélagslega
ábyrgð. Einnig á þessu sviði þurf-
um við að skapa með því að taka
viðfangsefni stjórnmálanna al-
varlegri tökum en við höfum gert.
Stjórnmálaflokkar eiga vissu-
lega að vera baráttutæki fólksins.
En þeir eiga ekki að verða leik-
soppur. Innan þeirra vébanda á
mótun framtíðarþjóðfélagsins
öðru fremur að gerast.
Við þurfum að efla Sjálfstæðis-
flokkinn í þessu tilliti. Sjálfstæð-
isflokkurinn hvorki er né á að vera
sporgönguflokkur einstakra hags-
munahópa. Hlutverk hans er að
vera virkt og mótandi frumkvæð-
isafl í samfélaginu.
Draumur okkar um efnahags-
legar framfarir er m.a. undir því
kominn að við lítum þann veg á