Morgunblaðið - 29.11.1983, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. NÓVEMBER 1983
15
Páll H. Jónsson
Ólafsson, Gísli Rúnar Jónsson,
Jón Sigurbjörnsson, Árni
Tryggvason, Þorsteinn Gunnars-
son, Vaidemar Helgason, Pétur
Einarsson, Pálmi Gestsson og
Helgi Skúlason. Að öðrum ólöst-
uðum heyrðist mér þeir vera í ess-
inu sínu Jón Sigurbjörnsson, Árni
Tryggvason, Valdemar Helgason
og Helgi Skúlason.
Jón Hjartarson kom vel til skila
því sem Bjarna óðalsbónda er lagt
i munn, en án innlifunar. Það var
eins og hann væri að lesa upp.
Honum var að vísu vorkunn vegna
þess texta sem honum var fenginn
og sama er að segja um hlutverk
Margrétar Helgu Jóhannsdóttur.
Árdís húsfreyja er eins konar
tæknimaður í verkinu, fær bónda
sinn til að leysa frá skjóðunni, en
verður sjálf óskýr persónugerð.
Páll H. Jónsson þekkir sinn
Guðmund Friðjónsson. En veru-
lega sannfærandi i leikútgáfu er
Guðmundur ekki. Þó var þetta
ekki óskemmtilegur fundur við
Gamla-fsland og á sér margar
hliðstæður í samtímanum.
Jean Bennett
spillti annars áhrifaríkri senu.
Rismikið lokaatriði annars þáttar
komst hins vegar mjög vel til skila.
Húsfyllir var að venju og er
ánægjulegt til þess að vita hversu
vel fólk sækir sýningar óperunnar.
Myndverk Ingunnar Eydal
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Tvær efnilegar listakonur
hlutu sem kunnugt er starfs-
laun Reykjavíkurborgar sl. ár,
þær Ingunn Eydal grafík-
listamaður og Messína Tóm-
asdóttir leikmyndahönnuður
o.fl. Báðar hafa þær verið
fljótar að þakka fyrir sig og
má sjá afrakstur vinnu þeirra
á Kjarvalsstöðum þessa dag-
ana. Messína er með brúðu-
leikhús en Ingunn með mál-
verkasýningu, sem hér verður
fjallað um.
Ingunn Eydal er löngu þekkt
nafn sem grafík-listamaður en
hins vegar með öllu óþekkt
stærð sem málari. Að sjálf-
sögðu hlaut hún starfslaunin
fyrir dugnað sinn og orku á
þeim vettvangi. Hún hefur
tekið þátt í nærri 50 samsýn-
ingum heima og erlendis en
aðeins haldið eina einkasýn-
ingu áður, á ísafirði árið 1980.
Það hefur komið mönnum
mjög á óvart að Ingunn skyldi
söðla yfir í málverkið í stað
þess að nota starfslaunin til að
dýpka enn frekar kunnáttu
sína á sínu sérsviði m.a. vegna
þess að hún mun hafa komið
sér upp fullkominni starfs-
aðstöðu á heimili sínu. Það lá
því beinast við að nýta tímann
til fulls til markvissra átaka á
hinum krefjandi vettvangi
grafík-listarinnar.
Það hefur lengi verið kunn-
ugt, að það felst nokkur
áhætta í því að skipta yfir á
gjörólíkt svið myndlistar
fyrirvaralaust. Til þess að geta
slíkt þurfa menn að meistra
grundvallaratriði myndlistar-
innar til hlítar og er það þó
jafnvel ekki einhlítt. Má hér
nefna að hinn mikli snillingur
teiknilistarinnar Toulouse-
Lautrec söðlaði yfir í mál-
verkið einvörðungu í tvö ár að
ég held, — er hann svo ætlaði
að fara að teikna aftur nokkru
fyrir andlát sitt gekk það eng-
an veginn. Lautrec varð svo
mikið um þetta, að hann brast
í grát og var óhuggandi, —
sagði sig hafa misst teiknigáf-
una ...
Þetta er eitt skýrasta dæmi
þess hve grundvallaratriðin
eru mikilvæg og hversu hættu-
legt það er að taka hliðarstökk
frá sínu sérsviði um lengri
tíma. Hinir stóru meistarar
aldarinnar gerðu slíkt enda
ekki nema i nokkra mánuði í
senn og gættu þess að missa
aldrei sjónar á sérsviði sínu,
vel minnugir þess hvað kom
fyrir Lautrec. Allir málarar
þekkja það er þeir vinna að
einhverju öðru af illri nauð-
syn, hve mikilvægt það er að
líta inn á vinnustofu sína dag-
lega og sýsla þar eitthvað til
að missa ekki þráðinn. Sá
spotti er vandfundinn ef hann
týnist, — finnist hann þá
nokkurn tíma ...
Þótt fram komi augljósir
málunárhæfileikar í verkum
Ingunnar Eydal er þessi frum-
raun hennar ekki nægilega
sannfærandi. Til þess er hún
of hikandi og treystir um of á
áunnin vinnubrögð á gerólíku
tæknisviði. Einmitt þar sem
hún færist mest í fang t.d. í
hinum stóru níu eininga
myndum svo sem „Örlög" (5),
„Alla étið hafa þá“ (21) og
„Fuglalíf" (22) nær hún svip-
mestum árangri. Þar er hún og
einnig sjálfri sér samkvæmust.
Annars vilja myndir listakon-
unnar minna óþægilega mikið
á annan íslenzkan málara, sem
einnig hefur fallið í þá gryfju
að treysta of mikið á stöðluð
Ingunn Eydai
grafísk vinnubrögð og mynd-
vörpuna.
Þetta með myndvörpu-
vinnubrögðin í íslenzkri
myndlist á seinni tímum er
saga út af fyrir sig og íslenzk-
um myndlistarmönnum til
takmarkaðs sóma. Hér er of
mikið verið að auðvelda sér
verkið og forðast átök er kosta
gerandann ómældar svipt-
ingar og örvæntingu, — en
sem einmitt fæða af sér mikla
list.
í stuttu máli þá eru myndir
Ingunnar velflestar ekki nægi-
lega mikil málverk og ei held-
ur teiknuð málverk. Miklu
frekar grafískar myndir þar
sem tæknibrögð listgreinar-
innar skortir, svo sem sýru-
baðið, nálina og ótal margt
fleira. Hér skortir tilfinnan-
lega pensilförin, sköfuförin, —
og maður gæti jafnvel einnig
sagt „fingraför málarans".
— Annars er það dálitið
merkilegt til umhugsunar hve
þeir sem eru hreinræktaðir
málarar eiga miklu auðveldara
með að tileinka sér hliðargeira
myndlistarinnar með mark-
verðum árangri en hinna, að
fara inn á svið málverksins —
um það eru ótal dæmi. En
hvort heldur er, þá prýðir það
engan málara, að ætla sér að
fjölfalda málverk sín í grafísk-
um aðferðum — án þess að
sökkva sér niður í séreinkenni
tækninnar. Á sama hátt þýðir
það lítið að ætla sér að vinna í
málverki út frá grafískum
hugsunarhætti einvörðungu.
Hér þarf í báðum tilvikum
miklu meira til.
— Hér hefur einungis verið
fjallað um nokkur almenn
sannindi, sem vilja því miður
stöðugt vera að vefjast fyrir,
jafnvel bestu myndlistar-
mönnum þótt listasagan segi
hér skýra og ótvíræða sögu. Ég
hygg, að Ingunn Eydal eigi eft-
ir að láta miklu meira að sér
kveða í málverkinu er fram
líða stundir, færist hún meira í
fang í leit að innri lífæðum
málverksins. Þá munu nýir
landvinningar fljótlega kom-
ast í sjónmál.
Örlög, 1983, olía, 158x173 cm.
íslenski dansflokkurinn 10 ára
Ballett
Lilja Hallgrímsdóttir
ÞjóðleikhúsiA:
Danshöfundar: Ingibjörg Björns-
dóttir, Nanna Ólafsdóttir og ís-
lenski dansflokkurinn.
Leikmyndir og búningar: Sigurjón
Jóhannsson.
Lýsing: Árni Baldvinsson.
Aðstoð við búninga: Guðrún
Svava Svavarsdóttir.
„Þolinmæði þrautir vinnur
allar". Þessi orð eiga vel við um
íslenska ballettsögu. íslenski
dansflokkurinn hélt upp á 10
ára afmæli sitt með sérstakri
afmælissýningu sl. fimmtu-
dagskvöld í Þjóðleikhúsinu.
Þrjár sýningar munu vera
fyrirhugaðar á þessari afmæl-
isdagskrá. í 10 ár hafa dansarar
flokksins þraukað. En flokkur-
inn hefur líka notið ómetanlegr-
ar aðstoðar frá fáum en góðum
vinum íslenskrar danslistar,
bæði innlendum og erlendum.
Flokkurinn hefur átt tryggan
hóp áhorfenda sem hefur átt
margar ánægjustundir með
honum. Þessi hópur áhorfenda
hefur vaxið jafnt og þétt, sú
staðreynd er náttúrlega bezta
gagnrýni sem dansararnir geta
fengið.
Fyrst á dagskránni var „La
Reperition" unnið af dans-
flokknum undir stjórn Þórhild-
ar Þorleifsdóttur. Þórhildur er
landsmönnum löngu kunn fyrir
uppsetningar sínar á hinum
ólíkustu leikhúsverkum, en sjálf
er hún gamall ballettdansari.
Henni tekst mæta vel við þetta
verkefni sem er sýnishorn af
daglegri þjálfun dansara, sem
endurtaka sömu æfingarnar
með mismunandi útfærslu allan
sinn dansferil. Glæðir hún at-
riðið mátulegri kímni og gerir
það svo eðlilegt að það er sem
maður sé kominn upp á „sal“ að
horfa á „tíma“. Ekki spillti
skemmtilegur píanóundirleikur
(og leikur) Jóhanns G. Jó-
hannssonar né kennarinn,
Nanna Ólafsdóttir, þessu
skemmtilega atriði.
Þá var Sálumessa (Requiem)
við tónlist eftir György Ligeti
eftir Ingibjörgu Björnsdóttur.
Ingibjörg ræðst ekki á garðinn
þar sem hann er lægstur í vali á
tónlist. Verkið er mjög áhrifa-
mikið og vandi að fylgja því
með dansi enda tókst það ekki
að mínu mati. Dansararnir
komu misjafnlega út, sumir
mjög vel en aðrir, því miður,
nánast ömurlega. Dansarar
verða eins og aðrir að þekkja
sinn vitjunartíma. Ingibjörg
hefur gert marga góða hluti og
ber þar hæst að mínu mati ball-
ett hennar, Sæmundur Klem-
enzson.
Þriðja atriðið var Turangalila
(þættir úr Turangalila-sinfóní-
unni) eftir Olivier Messiaen eft-
ir Nönnu Ólafsdóttur. Verkið
gefur mörg góð tækifæri fyrir
dansarana. Én mér fannst það
ekki nógu stílhreint — of mikið
úr sitt hvorri áttinni.
Auður Bjarnadóttir er komin
aftur til starfa hjá flokknum og '
ber að fagna því. Einar Sveinn
Þórðarson kemur sem gestur en
hann starfar með The Penn-
sylvania Ballet. Hann sýndi
mikla framför. Sumir af döns-
urunum hafa dansað með
flokknum frá byrjun og átt sín-
ar góðu stundir. Á þessari sýn-
ingu brást Ásdís Magnúsdóttir
ekki frekar en áður. Birgitta
Heide hefur sjaldan verið í eins
góðu formi og síðast en ekki síst
vil ég nefna ólafíu Bjarnleifs-
dóttur, sem sýndi frábæran
dans á fimmtudagskvöldið.
Það verður að segjast eins og
er að ég er ekki ánægð með sýn-
inguna í heild. Mér finnst hún
ekki gefa rétta mynd af 10 ára
starfi flokksins. Hefði ég óskað
eftir meiri breidd í sýningu á
þessum tímamótum íslenska
dansflokksins.
Ég minntist á þolinmæði í
upphafi greinarinnar. Gagnrýn-
endur hafa sýnt íslenska dans-
flokknum þolinmæði og um-
burðarlyndi frá upphafi. Sjálf
hef ég ekki sparað hrósið þegar
það hefur átt við en reynt að
dylja það þegar mér hefur mis-
líkað eitthvað; sem betur fer
hefur það verið sjaldnar. Þar
sem ég hefi nú stundað þessa
iðju í lengri tíma en dansflokk-
urinn hefur starfað og finnst
hann eiga skilið að fá að heyra
nýja rödd, mun ég óska eftir því
að hverfa af þessum vettvangi.
Ég óska íslenska dansflokkn-
um til hamingju með afmælið.