Morgunblaðið - 11.08.1984, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. ÁGÚST 1984
Austur-Þýskaland:
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir JAMES M. MARKHAM
Pólitískir fangar
keyptir dýru verði
Fyrir um tuttugu árum hóf Erich Mende, sem þá var varakanzlari
Vestur-Þýskalands og ráðherra í málefnum þýsku ríkjanna tveggja, að
freista þess að fá austur-þýsk stjórnvöld til að leysa úr haldi pólitíska
fanga og leyfa þeim að flytjast til Vestur-Þýskalands við drjúgu gjaldi.
Iupphafi fóru þessi fangakaup
leynt, enda hafði Mende geng-
ið milli ritstjóra vestur-þýskra
dagblaða og vikurita i Vestur-
Þýskalandi til að gera þeim
grein fjrrir fyrir viðkvæmni
málsins. Hið merkilega er að
fyrstu árin kom ekkert fram um
framsal fanganna i vestur-
þýskum fjölmiðlum; enda gerðu
austur-þýsk stjórnvöld að skil-
yrði að það yrði ekki gert upp-
skátt. Að öðrum kosti yrði samn-
ingnum við Mende rift, og eng-
um pólitískum föngum gert
kleift að flytjast til Vestur-
Þýskalands.
Bauð frásögn til kaups
Og jafnvel þótt einn hinna
pólitísku fanga, sem látnir voru
lausir, rauf þagnareið og bauð
vestur-þýskum fjölmiðlum til
kaups frásögn af þvi hvernig
hann komst til Vestur-Þýska-
lands, höfnuðu forsvarsmenn
þeirra boðinu.
En margt hefur breyst i tím-
ans rás. Aður fyrr skulfu vest-
ur-þýskir embættismenn oft og
tíðum á beinum af taugaóstyrk
þegar þeir biðu eftir sendimönn-
um austur-þýskra stjórnvalda í
skuggalegum neðanjarðarjárn-
brautarstöðvum, til að afhenda
þeim lausnargjaldið. Nú bera
viðskiptin hins vegar vitni um
markvissari vinnubrögð. Þvi
hefur jafnvel verið fleygt, að
Austur-Þjóðverjar geri ráð fyrir
greiðslu Vestur-Þjóðverja fyrir
fangana, sem nú er 1 formi ýmiss
konar hráefnis, i fimm ára efna-
hagsáætlunum sínum.
En samt sem áður eru fanga-
kaup Vestur-Þjóðverja enn hulin
leynd og dulúð. Vestur-þýskir
fjölmiðlar veigra sér við að
greina frá því baktjaldamakki
og siðferðisefasemdum, sem
þessum viðskiptum eru samfara.
„Utn þrælasölu aö ræða“
Mende er nú sestur í helgan
stein og hættur öllum afskiptum
af fangakaupunum. Hann segir
að eðli þessara viðskipta hafi
tekið umtalsverðum breytingum.
Nú sé nánast um þrælasölu að
ræða. Allt frá því samningur
milli þýsku rikjanna tveggja var
gerður árið 1972, sem hafði i för
með sér betri sambúð þeirra.
hafi reynst æ erfiðara að styðja
fangakaupin siðferðis- og stjórn-
málarökum. „Við horfum fram
hjá harðræðisskipulagi komm-
únismans, og gleymum andstöðu
okkar við það. Honecker sækir
Vestur-Þýskaland heim i haust,
og litið verður á hann sem verð-
ugan þjóðhöfðingja; en enginn
tekur eftir skósveini hans, sem
hirðir peningana," segir Mende.
Það þarf engum blöðum um að
fletta, að vestur-þýskur almenn-
ingur er fylgjandi mannsalinu,
enda hafa báðir stóru flokkarnir,
kristilegir demókratar og sósfal-
demókratar, framfylgt þessari
stefnu.
Og ljóst er, að mannúðarrök
hníga að þvi að henni verði fram
haldið. „Við vitum að hér er um
mannsal að ræða, en erum
hlynnt því, að öllum ráðum sé
beitt í því skyni að frelsa póli-
tíska fanga,“ segir Uta Giersch.
Hún var í fangelsi i Austur-
Þýskalandi 7 ár, en er nú for-
maður nefndar fyrrverandi
austur-þýskra fanga. „Stað-
reyndin er sú að við sætum fjár-
kúgun, sem studd er mannúðar-
rökum,“ segir hún.
Á sjöunda áratugnum var ein-
vörðungu þeim sleppt úr haldi í
Austur-Þýskalandi, sem voru úr
flokki kristilegra demókrata og
sósíaldemókrata og höfðu snúist
öndverðir gegn valdatöku
kommúnista á svæði Sovét-
manna f Þýskalandi f lok seinni
heimsstyrjaldarinnar. Nú er svo
komið, að um 70% þeirra fanga,
sem seldir eru vestur-þýskum
yfirvöldum i hendur við háu
verði, hafa reynt að flýja land.
22 þúsund framseld
Frá því í upphafi sjöunda ára-
tugarins hafa um 22 þúsund
pólitískir fangar verið framseld-
ir vestur-þýskum yfirvöldum á
þennan hátt. Hins vegar er deilt
um kaupverðið. Franski blaða-
maðurinn Michel Meyer heldur
því fram að til ársins 1976 hafi
Vestur-Þjóðverjar greitt um 761
milljón þýskra marka fyrir 11
þúsund fanga. Samkvæmt því
má gera ráð fyrir að heildar-
upphæðin fyrir hina 22 þúsund
fanga nemi einum og hálfum
milljarði þýskra marka. Á þessu
Erich Mende hóf viðræður um
kaup pólitískra fanga frá Austur-
Þýskalandi í upphafi sjöunda ára-
tugarins.
ári hefur um 29 þúsund Austur-
Þjóðverjum verið leyft að flytj-
ast til Vestur-Þýskalands.
Samkvæmt vestur-þýskum
dagblöðum í eigu blaðaútgefand-
ans Axels Springers, sem notið
hefur öldungis góðs af leyni-
legum upplýsingum, er lekið
hafa út um þetta efni, greiddu
Vestur-Þjóðverjar um 3,8 millj-
ónir marka fyrir framsal 55
Austur-Þjóðverja. Höfðu þeir
tekið sér bólfestu í húsi vestur-
þýsku sendinefndarinnar í
Austur-Berlín f júlí. Þá hafa
þessi dagblöð eftir vestur-
þýskum stjórnarerindrekum, að
kostað hafi 380 þúsund mörk að
kaupa laust eitt skyldmenna for-
sætisráðherra Áustur-Þýska-
lands, Willis Stophs, þegar fjöl-
skylda þess leitaði athvarfs í
vestur-þýska sendiráðinu í Prag
í marsmánuði sl.
Lögfræöingur sér
um viðskiptin
Lögfræðingur frá Austur-
Berlín, Wolfgang Vogel, hefur
nánast séð um alla samninga-
gerð fyrir hönd Austur-Þjóð-
verja um mannsöluna. Réttlæt-
ing Vogels á henni er einföld:
Það er ekki nema eðlilegt, að
Vestur-Þjóðverjar greiði ein-
hverjar bætur fyrir þann skaða,
sem pólitískir fangar valda hinu
sósíalíska þjóðskipulagi. En
þrátt fyrir þennan rökstuðning
hefur komið í ljós, að margir
háttsettir austur-þýskir bók-
stafstrúarmenn eru móti fanga-
sölunni. T.a.m. tókst þeim að
koma í veg fyrir hana um stund-
arsakir árið 1973 með þeim
rökum.að hún dragi úr áliti
manna á kommúnisma.
Klaus Boelling fyrrum sendi-
fulltrúi Vestur-Þjóðverja í
Austur-Berlín heldur því fram,
að Erich Honecker formaður
austur-þýska kommúnista-
flokksins og Herbert Wehner
kunnur vestur-þýskur sósíal-
demókrati hafi komist að sam-
komulagi að halda þessum við-
skiptum áfram. Og enn munu
þau halda áfram.
(Þýtt, enduraagt og stytt, VI.)
James M. Markham starfar rið
handaríska dagblaðið The New
York Times.
Nítjánda norræna
stærðfræðingaþing-
ið haldið á íslandi
DAGANA 13.—17. ágúst næst-
komandi verður nítjánda nor-
ræna stæröfræðingaþingiö
haldið við Háskóla íslands og
sér íslenska stæröfræðafélagið
um þinghaldið. Þetta verður í
fyrsta skipti, sem slíkt þing er
haldið hér á landi, en til þessa
hafa þau verið til skiptis á fjór-
um hinna Norðurlandanna.
Hið fyrsta í röðinni var í
Stokkhólmi árið 1909. íslend-
ingar hafa tekið virkan þátt í
flestum þeirra frá árinu 1925
og voru fyrstu íslensku fyrir-
lesararnir dr. Ólafur Daníels-
son og síðar dr. Leifur Ásgeirs-
son.
Þingið verður sett í Hátíðasal
Háskólans mánudaginn 13. ágúst
kl. 9.30 árdegis. Þá flytur Svend
Bundegaard, prófessor í Árósum,
opnunarfyrirlestur sem nefnist
„Stærðfræðin í hugsunarhætti
okkar og hugmyndaheimi". Fyrir-
lesturinn, sem fluttur verður á
dönsku, er öllum opinn og er
stærðfræðikennurum á hinum
ýmsu skólastigum sérstaklega til
hans boðið svo og öðrum er áhuga
hafa á stærðfræðilegum efnum
enda má ætla að fyrirlesturinn
eigi erindi langt út fyrir raðir
þinggesta sjálfra. Svend Bunde-
gaard hefur verið óþreytandi for-
ystumaður við að efla stærðfræði-
menntun á sem flestum sviðum.
Hann varð prófessor við Árósahá-
skóla árið 1954. Með fádæma at-
orku og útsjónarsemi byggði hann
þar frá grunni stærðfræðistofnun,
sem varð eftirsóttur rannsóknar-
vettvangur stærðfræðinga víðs
vegar úr heiminum. Hann var
rektor Árósaháskóla fyrri hluta
síðasta áratugar, en hefur nýlega
látið af embætti sakir aldurs.
Bundegaard kemur hingað til
lands í boði Norræna hússins.
Á þinginu verða þrenns konar
fyrirlestrar. Fluttir verða 10 yfir-
litserindi um nýjustu rannsóknir
á ýmsum sviðum stærðfræði og
Svend Bundegaard prófessor við
ósaháskóla.
verða þar meðal fyrirlesara Bjarni
Jónsson, prófessor við Vander-
bilt-háskólann í Tennessee, og dr.
Jón Kr. Arason, prófessor við Há-
skóla fslands. Einnig hafa verið
valdir 24 fyrirlesarar sem munu
gera grein fyrir eigin rannsókn-
um, hver á sínu sviði, og verða
meðal þeirra fjórir fslendingar:
Eggert Briem prófessor og dr.
Jakob Yngvason, sem starfa báðir
við Hf, dr. Guðlaugur Þorbergs-
son, sem er við háskólann í Bonn,
og Sigurður Helgason, prófessor
við Tækniháskólann í Massachus-
etts. Loks verða flutt um 40 ör-
stutt erindi. Þátttakendur á þing-
inu verða rúmlega 120 auk fylgd-
arliðs. Framkvæmdastjóri þings-
ins er Jón Ragnar Stefánsson, dós-
ent.
í samvinnu við Bóksölu stúd-
enta verður haldin bókasýning.
Kynntar verða stærðfræðibækur
og tímarit frá fjórum erlendum
bókaútgáfum. Sýningin stendur
yfir frá 13. til 22. ágústs og verður
í húsi verkfræði- og raunvísinda-
deildar HÍ á Hjarðarhaga 6.
(Fréttatilkynning.)
Sexmannanefnd:
Félagsmálaráð-
herra skipar
fulltrúa neytenda
Félagsmálaráðherra hefur
skipað fulltrúa neytenda í sex-
mannanefnd sem verðleggur
landbúnaðarvörur en þau fé-
lög sem tilnefna eiga menn í
nefndina hafa lýst því yfir að
þau muni draga fulltrúa sína
úr nefndinni. Þeir menn sem
setið hafa í nefndinni voru
skipaðir áfram en nú án til-
nefningar viðkomandi félaga.
Jón Helgason sem nú gegnir
störfum félagsmálaráðherra í
fjarveru Alexanders Stefánssonar
sagði í samtali við Morgunblaðið
að sá vandi sem upp kom við yfir-
lýsingar Sjómannafélags Reykja-
víkur og Landssambands iðnað-
armanna um að þau hygðust
draga fulltrúa sína úr nefndinni
hefði verið leystur með þessum
hætti til bráðabirgða, á meðan
þessi mál væru í heildarendur-
skoðun, að undangengum viðræð-
um við viðkomandi félög og full-
trúana sjálfa. Samkvæmt laga-
ákvæðunum í Framleiðsluráðslög-
unum um sexmannanefnd er gert
ráð fyrir því að félagsmálaráð-
herra tilnefni menn í nefndina ef
einhver þau félög sem tilnefna
eiga fulltrúa neytenda í nefndina
nýta ekki rétt sinn til tilnefn-
ingar. Fulltrúar neytenda í sex-
mannanefnd eru þrir og eiga að
tilnefnast af Alþýðusambandi Is-
lands, Landssambandi iðnaðar-
manna og Sjómannafélagi Reykja-
víkur. ASÍ hefur ekki nýtt rétt
sinn til tilnefningar í mörg ár og
félagsmálaráðherra skipað mann í
þess stað og skipar nú alla þrjá
fulltrúa neytenda.
Auk þriggja svokallaðra neyt-
endafulltrúa eiga sæti f nefndinni
þrír fulltrúar framleiðenda, tveir
tilnefndir af Stéttarsambandi
bænda og einn tilnefndur af
Framleiðsluráði landbúnaðarins.
Næsta verðlagning landbúnaðar-
afurða á að taka gildi þann 1. sept-
ember næstkomandi. Við þessa
verðlagingu eru samningar á milli
bænda og neytenda lausir og þurfa
fulltrúarnir þá að semja um
magntölur i verðlagsgrundvellin-
um.