Morgunblaðið - 11.08.1984, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. ÁGÚST 1984 25
Á þessum myndum sést vel hvernig
Sóleyjar-stóllinn er í hönnun.
smíða sjálfur. Maður byggir ekki
hús í tilraunaskyni, en það getur
maður hins vegar gert með hús-
gögn.
Hugmyndina að Sóleyjar-stóln-
um má hins vegar rekja til þess,
að ég keypti mér eitt sinn Vínar-
stól á uppboði úti í Englandi, á
skransölu. Þessir stólar eru
hringlaga, úr gufubeygðum við
með bastsetu. Þeir voru hannaðir
um 1920 og hafa orðið mjög fræg-
ir, sennilega mest seldu stólar í
heiminum, hafa selst i milljóna
tali. Þetta var á öllum „pöbbum" í
Bretlandi og víðar. Stóllinn fylgdi
mér svo til Svíþjóðar, enda einkar
þægilegur og léttur og raunar fal-
legur að formi til og eftir því sem
ég átti hann lengur sannfærðist ég
betur og betur um hversu af-
bragðsgóður stóll þetta var.
Eitt kvöldið var ég að hlusta á
tónlist og stóllinn var úti á miðju
gólfi, krakkarnir höfðu verið að
leika sér með hann. Þá fór ég að
velta því fyrir mér hvað þetta
hringlaga form væri fallegt og
þægilegt. Þetta var einmitt á þeim
árum þegar allt átti að vera svo
heilsusamlegt og sérstaklega
tröllreið þetta öllum hugmyndum
í Svíþjóð og Skandinaviu. Hús-
gögn voru öll hönnuð með það
fyrir augum að vera bætandi fyrir
heilsuna.
Raunar má tengja þetta allt
þróunarsögu húsgagna frá árinu
1960. Á árunum ’60 til ’70 voru
tímar mikilla umróta í hönnun,
þar sem ný efni, svo sem plast og
stál, voru mikið 1 tísku. Segja má
að þá hafi verið mikið „popp“ í
hönnuninni, friskir og bjartir litir
og ný form. Á næsta áratug, á ár-
unum ’70 til ’80 dró mjög úr þess-
ari liflegu þróun. Menn sökktu sér
niður i vangaveltur um vinnu-
vistfræði og heilbrigði húsgagna.
Allir stólar t.d. áttu þá að vera
hannaðir, að mér liggur við að
segja, til að hjúkra aumu baki.
Náttúruleg efni voru þá allsráð-
andi og engir litir í neinu. Þetta
var í eðlilegu samhengi við hina
félagslegu og vistfræðilegu
strauma þessara ára. Nú er hins
vegar aftur að losna um þetta og
nýir litir og ný form eru að ryðja
sér til rúms og ég á von á að bjart-
ari tíð sé framundan, timi meiri
listrænnar hönnunar. Því má
kannski segja um Sóleyjarstólinn,
að hann sé réttur hlutur, á réttum
stað og réttum tíma. Ef ég hefði
komið með svona stól fyrir 10 ár-
um hefði enginn litið við honum. t
dag eru kannski húsgögnin eina
leiðin fyrir fólk til að gera um-
hverfið líflegra, því íbúðir eru að
miklu leyti orðnar staðlaðar. í
húsgögnunum geta menn hins
vegar fundið leið til að gefa heim-
ilum sínum sérstakan blæ og það
opnar leið fyrir fjölbreyttari
hönnun á því sviði.
En ég, sem sagt, sat þarna, mitt
í „heilbrigðis-tímabilinu" og
horfði á gamla „Vínarstólinn"
minn og þá datt mér í hug hvort
ekki væri hægt að sameina þetta.
Eg hafði keypt þennan stól af þvi
að ég var blankur og fór að velta
því fyrir mér, mitt í allri umræð-
unni um vinnuvistfræði og heil-
brigði, hvað þessi stóll með ein-
földu trébaki, var i rauninni þægi-
legur og góður i notkun. Auk þess
hafði hann mjög sterkt form,
hringlaga eins og hann var, en það
fylgdi þessu tímabili að það mátti
ekkert gera i formi. Þessi stóll var
hins vegar ekki með neinu sér-
stöku baki fyrir hrygginn, þetta
var bara fínn stóll og formfastur.
En þarna fór ég að velta því fyrir
mér hvort hægt væri að fella
svona sterkt hringlaga form í
klappstól. Auk þess var það dálitið
freistandi að brjótast út úr þess-
ari vistfræðihefð, sem var alls
ráðandi. Ég ákvað þvi að gera til-
raun til að búa til hringlaga
klappstól og þá byrjaði ballið."
Vangaveltur og yfírlega
„Ég var búinn að reyna heil
ósköp áður en stóllinn fékk á sig
þá mynd sem hann hefur í dag.
Fyrst þegar ég kom honum saman
var ég búinn að basla i tvö ár. Sá
fyrsti var til dæmis úr rörum og
leit allt öðruvísi út. Hann var all-
ur miklu þyngri og klossaðri og
það var ekki hægt að renna bakinu
eins og á þessum nýja. Ég fór til
framleiðanda með stólinn, þótt
mér finndist ég ekki vera kominn
neitt áleiðis með þessa hugmynd.
Það var fyrirtækið DUX i Svíþjóð
og þeir íramleiddu þennan stól.
En hann var mjög dýr í fram-
leiðslu og ekki nógu þróaður og
seldist því ekkert. En ég vissi allt-
af að þessi stóll myndi aldrei hitta
markaðinn, til þess var hann ekki
nógu þróaður og ég nefndi þetta
við þá hjá DUX. En þeir vildu ekki
leggja neina vinnu eða tima i að
þróa þessa hugmynd og þvi fór
sem fór. Annars voru öll mín
viðskipti við DUX tóm leiðindi, en
það er önnur saga.
Sjálfur var ég sannfærður um
að ég væri ekki búinn að ná tökum
á viðfangsefninu og jafnframt, að
það væri hægt að þróa þessa
hugmynd áfram. Ég fann að það
vantaði allan léttleika i þetta, en
var ekkert á því að gefast upp.
Einnig gerði ég mér grein fyrir að
tæknibúnaðurinn var ófullkominn
og úr þvi varð ég að bæta. Eftir að
ég kom heim byrjaði ég að reyna
fyrir mér með tein, sem var miklu
léttari og meðfærilegri en rörin.
Einnig breytti ég öllum hlutföllum
og reyndi að gera hann með létt-
ara yfirbragði. Þá byrjaði þetta að
rúlla, þó ég væri þá ekki enn búinn
að leysa vandamálið með bakið,
það er þennan renniútbúnað sem
er i bakinu á honum núna. Svo
kom þetta smátt og smátt með
stöðugum vangaveltum og yfir-
legu.
Það var svo komið fram á árið
1982 að ég fór að sannfærast um
að þetta væri að smella saman. Ég
smíðaði sjálfur fyrsta stólinn af
þessari endanlegu gerð og lagði i
það mikinn kostnað. Ég eyddi til
dæmis talsverðum tíma í vél-
smiðju og það kostaði sitt. í fram-
haldinu fékk ég síðan aðstoð frá
föður minum og frænda mínum
Böðvari Sigurðssyni, þúsund þjala
smiði, eins og ég kalla hann. Hann
annaðist tréverkið og formbeygði
hvert bakið á fætur öðru og setur.
Faðir minn vann hins vegar að
stálverkinu og allt þetta hjálpað-
ist að. Einnig það, að ég er alinn
upp á bilaverkstæði og hafði þvi
sæmilega þekkingu á vinnu með
jám og stál.
Þegar hér var komið fór ég að
svipast um eftir framleiðanda. Ég
var strax ákveðinn i að leita ekki
til Skandinaviu. Bæði hafði ég
slæma reynslu af DUX og svo vissi
ég að Norðurlöndin voru uppfull
af heilbrigðis- og vinnuvist-
fræðihugsjóninni. Ég hafði reynd-
ar áður leitað til islenskra fram-
leiðenda, þegar ég var að gefast
upp vegna kostnaðarins, en þeir
kveiktu ekki á þessu. Mér fannst
því Þýskaland koma einna helst til
greina. En i þessu sambandi má
geta þess, að það er eitt, að vera
kominn með hlutinn i hendurnar
og annað að koma honum á fram-
færi. Maður getur aldrei verið
sannfærður um ágæti þess sem
maður er að gera, þó maður hafi
mikla trú á þvi, fyrr en kunnáttu-
menn hafa lagt blessun sína yfir
það. Ég var á báðum áttum um
hvort ég ætti að slá til, og má
helst þakka það ágætum vinum
mínum hér heima að ég mannaði
mig upp í að fara út með stólinn.
Þetta kostaði að ég þurfti að fara
út, og ég var skitblankur, en vinir
mínir stöppuðu i mig stálinu og
einn þeirra, Helgi Jóhannsson hjá
Samvinnuferðum-Landsýn, lánaði
mér fyrir farinu."
Dæmigerður
sveitamannsbragur
„Það hljómar eiginlega eins og
brandari, hvernig ég komst i sam-
band við framleiðendurna þarna
úti. Það var svona dæmigerður
sveitamannsbragur á því og fram-
leiðandanum sjálfum finnst það
bráðfyndið hvernig þetta gerðist.
Maður fer þarna út i eitt virtasta
húsgagnafyrirtæki Þýskalands og
bankar upp á ef svo má að orði
komast. í upphafi var ég sjálfur
ekkert of sannfærður, en sendi
skeyti í „Kusch + co“ og spurði
hvort ég gæti hitt framkvæmda-
stjórann á sýningu, sem þá var
framundan i Köln. Þvi var svarað
játandi og tilgreindur timi, klukk-
an 12 á hádegi ákveðinn dag. Þá
pantaði ég mér farseðil og fór með
stólinn undir hendinni.
Þegar ég kem svo út á sýning-
una er mér bannað að fara með
stólinn inn. „Enga pakka hér inn“
sögðu þeir svo að ég setti stólinn í
fatahengið i geymslu. Svo þegar ég
hitti manninn var hann auðvitað
hissa á þvi að ég var ekki með
neitt, ekki einu sinni teikningar af
stólnum. Ég sagði honum að þetta
væri niðri i fatahengi og hann
sagði að við skyldum þá bara fara
niður og skoða hann þar. Svo fór-
um við niður og hann hélt að þetta
væri bara einhver vitleysa í mér.
Svona menn fá ótal álika heim-
sóknir í hverri viku, menn með
alls konar hugmyndir, sem í mörg-
um tilfellum eru einskis virði. Og
maður getur rétt ímyndað sér
hvað hann hefur haldið um þenn-
an sveitamann norðan af íslandi.
En hann kom samt með mér niður
og þegar þangað kom neitaði ég að
sýna honum stólinn i fatahenginu.
Hann spurði mig hvers vegna og
ég svaraði því til, að ég vildi ekki
að aðrir sæju þetta. Þá upphófust
mikil vandræði með að koma
stólnum inn á sýninguna og finna
herbergi fyrir okkur, en þar sem
maðurinn var í miklu áliti þarna
tókst honum að koma mér með
pakkann inn á skrifstofuna sína.
Þar reif ég umbúðirnar utan af
stólnum og smellti honum einu
sinni sundur og saman fyrir hann
og það tók hann ekki nema rétt
það augnablik að ákveða sig. Hann
spurði mig hvort ég hefði sýnt ein-
hverjum þetta og ég neitaði því..
Þá sagði hann: „Þú hefur náð þér í
kaupanda." Hann var svo ákveð-
inn og „dóminerandi" i þessu öllu
að ég var sannfærður um að ég
hafði þarna fundið rétta manninn
til að framleiða stólinn. Hann
heitir Dieter Kusch og er eigandi
þessa fyrirtækis, og við innsigluð-
um samninginn með handabandi.
Skriflegi samningurinn var undir-
ritaður síðar.“
Hvarflaði aldrei að þér að mað-
urinn myndi einfaldlega stela
hugmyndinni eftir að hafa séð
stólinn þarna?
„Nei, svoleiðis hlutir gerast ekki
hjá svona virtu fyrirtæki. Það
samræmist einfaldlega ekki þeirra
vinnubrögðum að reyna að svikja
menn. Að visu hafði ég áður hug-
leitt að slíkt gæti komið fyrir, en
eftir að hafa ráðfært mig við
lögfræðinga vissi ég að þetta gæti
ekki gerst, ekki hjá þessu fyrir-
tæki. Ég lét reyndar í ljósi efa-
semdir við manninn um að samn-
ingurinn myndi standa, en hann
sagði þá við mig: „Kannski hefur
þú slæma reynslu, en min orð
standa," og ég trúði honum.
Siðan hófst þróunarvinna hjá
þeim og ég fór út á meðan á því
stóð og þetta var unnið í miklu
bróðerni. Það var talsvert mikið
verk óunnið, til dæmis fellibúnað-
urinn i bakinu og samsetningar
ýmiss konar. Þessi þróunarvinna
tók um það bil eitt ár og siðan var
stóllinn settur á sýningu núna i
janúar ’84. Það var talsverð
spenna í kringum það, bæði hjá
mér og þeim, því þó maður hafi
sjálfur verið nokkuð sannfærður
um ágæti stólsins þá eru það
viðbrögð fólks fyrst og fremst,
sem skipta öllu máli þegar upp er
staðið. Én hann var ekki búinn að
vera nema einn dag á sýningunni
þegar menn voru orðnir sannfærð-
ir um að hér væri stórmál á ferð-
inni. Þá hófst undirbúningurinn
að framleiðslunni. Þeir eru nú
búnir að fjárfesta i vél, sem kostar
um 11 milljónir króna og hún
framleiðir eina stólgrind á min-
útu, þannig að það er greinilegt að
þeir hafa trú á þessu."
En hvað þýðir þetta fyrir þig?
Ertu ánægður með samninginn
við Þjóðverjana?
„Já, ég get ekki sagt annað.
Þetta er hefðbundinn samningur,
sem þýðir að ég fæ ákveðna pró-
sentu af sölunni. Annars er það
auðvitað atvinnuleyndarmál hvað
menn fá fyrir svona samning. Ég
hef hins vegar orðið var við að fólk
hér heima miklar þetta fyrir sér
og ég er stundum spurður að þvi
hvort ég sé ekki orðinn, eða á góðri
leið með að verða milljónamær-
ingur. En mér leiðist allt þetta
milljónatal, þvi það er ekki raun-
hæft. Hins vegar má kannski
segja, að ef vel gengur gæti þetta
þýtt umtalsverðar breytingar á
mínum fjárhag. Og það gæti
kannski gefið mér svigrúm frá
hinu daglega brauðstriti til að ein-
beita mér að nýjum verkefnum i
framtíðinni. Ég er nú þegar farinn
að huga að nýrri hönnun fyrir
þetta sama fyrirtæki og ég reikna
ekki með að leita neitt annað með
mín mál í framtíðinni. Þeir hafa
staðið sig svo afbragðs vel.“
Ertu þá kannski á leiðinni út til
Þýskalands?
„Nei, hvernig sem allt fer mun
ég búa og starfa hér á íslandi. Ég
var sjö ár við nám erlendis og það
var alveg nóg. Börnin eru líka að
komast á þann aldur að ég held að
það sé vissara að annast uppeldið
hér heima. Líklega verð ég þó
eitthvað á ferðinni milli íslands og
Þýskalands á næstu árum, en
hversu mikið það verður fer auð-
vitað eftir þeim verkefnum sem
upp kunna að koma í framtíðinni."
— Sv.G.