Morgunblaðið - 15.11.1984, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 1984
eiginlegt með hugsjónastefnu
Bandaríkjanna, meðan hægri-
menn, þótt þeir væru oft fylgjandi
stofnun einhverskonar bandalags
Evrópuríkja, vildu viðhalda mörg-
um þeim sérvitringslegu einkenn-
um evrópskra stjórnmála, sem
Bandaríkjamenn eiga erfitt með
að skilja og hafa óbeit á.
Þetta hljómar ef til vill eins og
útúrdúr, en sú manntegund í
Vestur-Evrópu, sem Bandaríkja-
menn kvarta réttilega undan í
dag, er pólitískur afkomandi
þeirra bandamanna, sem Banda-
ríkin áttu og hófu samstarf við á
blómaskeiði Atlantshafsstefnunn-
ar. Eins og Bandaríkjamönnum er
kunnugt af þróun eigin frjálslynd-
isstefnu (í Bandaríkjunum er orð-
ið „liberal“ eða frjálslyndur notað
um þá sem þar teljast til vinstri í
stjórnmálum. Innsk. Mbl.) dregur
oft úr krafti pólitískra hugsjóna
frá einni kynslóð til þeirrar
næstu. Nútímasérfræðingar
Bandaríkjanna í utanríkismálum
hafa hlotið gömlu Atlantshafs-
tenglsin í arf, en þá skortir til-
finninguna, sem stefnumótendur
eftirstríðsáranna í Bandaríkjun-
um höfðu fyrir pólítískri sam-
ræmingu. Þeir eru að ræða við
fulltrúa Evrópu, sem á mörgum
sviðum hafa allt aðra skoðun á
heimsmálunum en Bandaríkja-
menn.
Hættuboðar
Umfram allt hafa evrópsku við-
mælendurnir eignazt Atlantshafs-
samtök án þess, bersýnilega, að
hljóta um leið ábyrgðartilfinningu
gagnvart hinum frjálsa heimi í
víðtækari skilningi, landræðilega
og siðferðilega. Þar sem það eru
þessir menn, sem stefnumótendur
í Bandaríkjunum eiga að semja
við, er ekki undarlegt þótt margt
af því, sem kennt er við Atlants-
hafsviðræður sé ruglingslegt,
valdi vonbrigðum og beri lítinn
árangur. Það er ástæðan fyrir því
að nú er hætt við að bandalagið
bregðist eftir að heil kynslóð hef-
ur fengið að njóta landfræðilega
takmarkaðs árangurs þess.
Sumir bandarfskir íhaldsmenn
halda því fram að þessi afturkipp-
ur sé nauðsynlegur til að unnt
verði í framtíðinni að endurreisa
vestræna samstöðu. í stað þess að
hnigna smátt og smátt með NATO
eins og það er, segja þeir, með rök-
um sem vissulega eiga nokkurn
umsjá eins aðila, einhvers konar
launanefndar, og yrðu einstakar
stofnanir og ráðuneyti síðan að
sækja um úthlutun til að geta yf-
irborgað tilteknum starfs-
mönnum, eða öllum sínum starfs-
mönnum, ef svo bæri undir. Við-
komandi yfirmenn yrðu þá að
rökstyðja sínar umsóknir og
launanefndin að skipta pottinum á
milli umsækjenda.
Að sjálfsögðu myndi fjárhæð sú
sem væri til frjálsrar ráðstöfunar
fljótt minnka, þar sem gera verð-
ur ráð fyrir að yfirborganir sem
eitt sinn komast á geti staðið um
lengri tíma gagnvart hverjum ein-
stökum.
2. Þá mætti hugsa sér að ein-
stök ráðuneyti og stofnanir fengju
eina ákveðna upphæð á fjárlögum
til að standa undir hvers kyns
rekstrarkostnaði og að þær réðu
því siðan sjálfar hversu stórum
hluta þær verðu til launagreiðslna
og hvort og þá hvernig þær vikju
frá lágmakstöxtum.
Framangreindar leiðir grund-
vallast á auknu sjálfstæði og
ábyrgð einstakra stofnana og
vinnustaða hins opinbera og fyrir-
svarsmanna þeirra á launaákvörð-
unum og á viðurkenningu þess að
hið opinbera þurfi að hafa svigr-
úm til að laga sig eftir lögmálum
markaðarins í launamálum. Að
þeim má sjálfsagt margt finna. En
hver sú leið sem valin verður, þarf
að dómi undirritaðs að styðjast
við slíkar forsendur, eigi hún að
losa um þann hnuf sem launamál
opinberra starfsmanna eru óneit-
anlega komin i.
rétt á sér: Við skulum höggva á
hnútinn meðan enn er tími til að
gera breytingar til batnaðar. Und-
ir þessi rök heyrist oft tekið í
Bretlandi.
Vandinn er sá að ef NATO riðl-
ast í sundur áður en nauðsyn á
viðnámi gegn Sovétríkjunum (en
ekki uppgjafarstefna) er viður-
kennd á stjómmálasviði Evrópu,
verður ekki unnt að gera neinar
breytingar til batnaðar. Mennta-
og stjórnmálamenn verða að taka
upp hanzkann nú til varnar Vest-
urveldunum, meðan enn eru sæmi-
legar varnir fyrir hendi. Banda-
ríkin verða að kynna sér betur
rætur nýrra áforma í Evrópu.
Þessi áform eru varla undan
rifjum Vestur-Þjóðverja runnin.
Hvort heldur kristilegir eða sósí-
aldemókratar fara með völd, þá
liggur þeim næst að leita til sam-
landa sinna, Austur-Þjóðverja, til
að ná slæmu en umberanlegu sam-
komulagi við einræðis-stórveldið í
austri. Reikna má með að ítalir
veiti viðnám, en samskonar við-
nám og þeir hafa fullkomnað í
þúsund ára sögu Evrópu: Eins og í
síðari heimsstyrjöldinni veita þeir
Bandaríkjunum stuðning þegar
þau birtast í öllu sínu veldi, en
þeir draga sig í hlé þegar Banda-
ríkin hörfa undan. Um Breta má
segja að meðan þeir skilja ekki að
þeirra mestu mistök voru að fall-
ast á skoðanir frjálslyndra í
Bandaríkjunum og láta af heims-
veldisábyrgð sinni, er ekki unnt að
ætlast til þess að þeir gegni neinu
ábyrgu leiðtogahlutverki i Evrópu.
Þá er Frakkland eftir, þar hafa
komið til sögunnar sterk menn-
ingar- og stjórnmálaöfl — ef til
vill þurfti vinstri stjórn til að það
gæti gerzt — sem sér með stór-
kostlegum galliskum skýrleika
annars vegar sambandið milli
þess sem Marxistar nefna rfor-
réttindi miðstéttanna" og hins
vegar þörfina fyrir samstöðu
Vesturlanda gagnvart ógnun Sov-
étríkjanna. Eins og venjulega eru
Frakkar seinir til. Hvað um það:
Þeir eru þarna samt og Bandarík-
in hafa hagsmuni af þvi að hjálpa
þeim.
Að stöðva græningjana
Þetta á sérstaklega við vegna
þess lykilhlutverks, sem franskir
menntamenn gegna gagvart öðr-
um hlutum Evrópu. Uppvakning
klassískrar frjálslyndisstefnu og
alvarlegra umræðna um skipu-
lags- og varnarmál (sem hvort
tveggja á rætur að rekja til
merkra verka heimspekingsins
sáluga Raymonds Aron) varð
vegna starfa nokkurra franskra
rithöfunda eins og Jean-Marie
Beonist og Andre Glucksmann.
Fyrirlestrar og skrif þess síðar-
______________________________27_
nefnda i Vestur-Þýzkalandi hafa
stuðlað að þvi að stöðva framgang
flokks græningja þar. Báðir að-
stoðuðu þeir frönsku, rómversk-
kaþólsku biskupana við að semja
yfirlýsingu um kjarnorkustríð,
sem var athyglisverð vegna
raunsæis og öfgaleysis.
Samhuga karlar og konur starfa
nú virkt að þvi að byggja upp hóp
stjórnmála- og menntamanna um
alla Evrópu til að halda hinum
frjálsa heimi frjálsum. En opin-
berir fulltrúar Bandaríkjanna
heima og erlendis vita varla af
þessari hreyfingu og notfæra sér
hana ekki. Bandarikjamenn ættu
að afneita þeirri úreltu skoðun að
mið-vinstri-flokkarnir séu beztu
bandamennirnir og gefa þessum
konum og körlum tækifæri áður
en það, sem þeir óttast mest, verð-
ur sjálfkrafa að raunveruleika.
». (ÍJr Wall Street Journal)
VIÐ FJOLGUM
VBÐKOMUHÖFNUM
ÚR FJÓRUM í ÁTTA!
Enn aukum við þjónustu við landsbyggðina og einföldum vörustreymi
milli dreifbýlis og þéttbýlis. Tíðari ferðir, stærri skip og fjórar nýjar
viðkomuhafnir greiða til muna fyrir flutningum milli byggðarlaga og
ekki síður milli landa, því beinn flutningur inn- og útflytjenda á
landsbyggðinni verður nú mun auðveldari. Við hefjum nú fastar
siglingar á REYÐARFJÖRÐ, SAUÐÁRKRÓK og PATREKSFJÖRÐ
auk þess sem við önnumst afgreiðslu Herjólfs til VESTMANNAEYJA
og tengjum strandflutningaþjónustuna alþjóðlegu flutningakerfi okkar
þar sem fullkomin aðstaða í Sundahöfn er miðpunkturinn. Þú getur
treyst þjónustu Eimskips.
TÍÐARI SIGLINGAR- STÆRRI SKIP
BEIN TENGSL VIÐ
ALWÓÐLEGAR SIGLINGALEIÐIR
EIMSKIP
Baldur Guðlaugsson er hæstarétt-
arlögmaður í Reykjavík.