Morgunblaðið - 15.11.1984, Síða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 1984

Utbúnaður til krcklingaræktar er ákaflega einfaldur, baujur, stjórar og kaðlar. Krcklingalirfur setjast
á kaðlana og byrja að vaxa.
Ný arðbær búgrein:
Kræklíngarækt
— eftir Þorvald
Friðriksson

Ofveiði fiskistofna og samdrátt-
ur í sjávarútvegi okkar íslendinga
er sem kunnugt er ákaflega alvar-
leg ógnun við efnahagslíf þjóðar-
innar. Þó eru þessir erfiðleikar
ekki með öllu illir, ef þeir geta
leitt til gagnlegra nýunga í full-
vinnslu og nýtingu þess verðmæta
hráefnis, sem þrátt fyrir allt fæst
upp úr sjó við Island.
Nú er í ráði, að hefja veiðar
sjávardýra, sem hingað til hafa
ekki verið nýttar á íslandi, eins og
trjónukrabbar, ígulker og kúfisk-
ur og eflaust má finna fleiri verð-
mætar, nýtanlegar tegundir, t.d.
er smokkfiskur verðmæt matar-
tegund.
Vafalítið væri það skynsamlegt
ráð, að fá Japani til ráðgjafar inn-
an allra greina fiskveiða og fisk-
vinnslu, með tilliti til fullnýtingar
sjávarafla. Eitt talandi dæmi, um
kunnáttu Japana á sviði matvæla-
framleiðslu er, að með tilkomu
japanskra starfsmanna í Hval-
stöðinni í Hvalfirði breyttust af-
urðir stöðvarinnar frá því að vera
mestan part mjöl, lýsi og hunda-
matur, í lúxus rétti til manneldis,
þar sem nánast allt er nýtt t.d.
mergur úr höfuðbeinum og garnir
og verðmæti hvalafurða, og gjald-
eyristekjur íslendinga jukust um
tugi milljóna.
Ofveiði fiskistofna hefur víða
um lönd verið mætt með uppbygg-
ingu vatnsyrkju, þ.e. ræktun fiska,
krabbadýra, skeldýra og þðrunga.
Kræklingarækt er ein af þeim
greinum vatnsyrkju, sem nú er
lögð mikil áhersla á t.d. í Svíþjóð
og Noregi.
kræklingabú. Þessi kræklingabú
framleiddu árið 1983 1500 tonn
kræklinga og veittu 25 manns
fulla atvinnu.
Kræklingarækt er talin vera
mjög arðbær búgrein og hefur
sænski þróunarsjóðurinn nú hafið
mikla herferð fyrir aukinni krækl-
ingarækt í Svíþjóð. Sjóðurinn deil-
ir út dreifbýlisstyrk, sem sam-
anstendur af hagstæðum lánum
og beinum styrkjum til fjármögn-
unar kræklingaræktar og í ár var
deilt út Vi milljón skr. til fram-
kvæmda.
í Noregi er kræklingarækt vel á
veg komin. Þar hefur ríkið komið
á fót verkunarstöðvum, þar sem
kræklingaræktendur á stórum
svæðum geta lagt inn framleiðslu
sína. Þá munu og Færeyingar hafa
hafið kræklingarækt.
Kostir ræktunar
Sé kræklingarækt borin saman
við kornyrkju, þá fást 90 tonn af
soðnum krækling af einum hekt-
ara hafs, en af akri af sömu stærð
fást aðeins 4 tonn af korni.
Við kræklingarækt er það og
kostur, að auðvelt er að ákveða
framleiðslu eftir markaðnum.
Taka má upp það, sem þarf hverju
sinni, en það sem eftir er er áfram
í sjónum og vex.
Þorvaldur Friðriksson
„Nú er hugsanlegt aö
vaxtarhraði kræklinga
sé eitthvaö hægari
kringum ísland en er-
lendis þar sem sjór er
heitari, en þó er sjávar-
hiti eflaust nægilega
mikill til þess aÖ krækl-
ingarækt geti oröiö
arðbær búgrein og
aukabúgrein víöa um
land.“
Kræklingarækt
Kræklingar eru ræktaðir á lóð-
réttum köðlum, sem hanga frá yf-
irborði niður á 6—8 m dýpi. Kaðl-
arnir eru festir á langar láréttar
línur, sem bornar eru upp af bauj-
um og haldið föstum af stjórum.
Kræklingalirfur setjast síðan á
kaðlana og byrja að vaxa. Rækt-
unartíminn er 1%—2 ár.
Kræklingarnir nærast á svifi,
sem þeir sía úr sjónum og þá þarf
því ekki að fóðra.
Vaxtahraði kræklingalirfu upp í
vinnslustærð þ.e.a.s. 5—6 cm
krækling, er 16—20 mánuðir við
vesturströnd Svíþjóðar og á þeim
tíma er hægt að rækta 25 kg
kræklinga á m*. Gert er ráð fyrir
að hver hektari vatns gefi 300
tonn kræklinga á ári.
Kræklingarnir eru teknir til
vinnslu á vorin og haustin i
vinnslustöðvar, þar sem hann er
gufusoðinn, hristur úr skelinni og
hraðfrystur.
Nú eru flest kræklingabú uppi
við strendur á víkum og fjörðum,
en talið er að i nánustu framtið
verði farið í úthafsræktun krækl-
inga á flotprömmum fjærri
ströndum.
Styrkir til ræktunar
Mikil áhersla er nú lögð á
kræklingarækt i dreifbýli við vest-
urströnd Svíþjóðar og þar hafa i
seinni tið verið sett á stofn 20 ný
Það er trú margra, að krækl-
ingar geti orðið ein grundvallar
fæðutegund manna i framtiðinni,
vegna hinna miklu prótein gæða,
litillar fitu og margra nytsamra
snefilefna, sem mönnum eru nauð-
synleg. Kræklingar eru aðallega
framleiddir til manneldis, en um-
framframleiðslu má nota, sem
dýrafóður, og rannsóknir sýna að
kjúklingar vaxa vel af krækl-
ingamjöli.
Kræklingaræktin hefur mjög
æskileg áhrif á umhverfið. Fyrir
það fyrsta þá hreinsa kræklingar
sjóinn og þar sem kræklingar eru
ræktaðir lengi á sama stað eykst
stórlega fuglalíf aðallega æðar-
fugl, og fiskur eykst á þessum
svæðum t.d. áll, þorskur, koli,
humar og krabbar, vegna botn-
falls frá kræklingunum.
Lyf úr kræklingum
í meira en 200 milljónir ára hef-
ur kræklingurinn verið eins í út-
liti, staðreynd sem sýnir stöðug-
leika og þol gegn snfkjudýrum,
sjúkdómum og umhverfisbreyt-
ingum. Ástæður þess að krækl-
ingar virðast ónæmir fyrir sjúk-
dómum, þótt þeir lifa í mjög þétt-
um byggðum, hafa nú verið rann-
sakaðar og i ljós hefur komið, að
kræklingar innihalda bakteríu-
drepandi efni. Þetta efni er nú far-
ið að vinna til framleiðslu mjög
áhrifaríks bakteríueyðandi lyfs.
R-lausir mánuðir
Samkvæmt gamalli íslenskri al-
þýðuspeki má aldrei borða krækl-
inga, sem tíndir eru í R-Iausum
mánuðum, þ.e. í maí, júní, júli og
ágúst. Nú hefur komið í ljós, að
þessi speki, sem svo mörg önnur
gömul reynsluvísindi er ekki úr
lausu lofti gripin.
Árlega, en stundum með nokk-
urra ára millibili, er mikið af
plöntusvifi af vissum tegundum í
sjónum á sumrin. Kræklingarnir
safna þá i sig eitri, sem kallast
PSP („Paralytic Shellfish Pois-
on“), sem getur leitt til alvarlegr-
ar eitrunar hjá fólki, sem étur
kræklinginn.
Þetta fyrirbæri gerir eingöngu
vart við sig sumarmánuðina, á
vissum svæðum. Eitrið hverfur al-
veg úr kræklingnum á haustin, svo
að áhrifin á kræklingarækt eru
engin, þar sem kræklingar eru
teknir til vinnslu vor og haust.
Markaöur
í Vestur-Evrópu eru ræktuð
400.000 tonn af skelfiski árlega og
er meiri hluti þess kræklingur, en
framleiðsla fullnægir ekki eftir-
spurn.
Um 10.000 tonn af kræklingi eru
flutt inn til Svíþjóðar árlega fyrir
15—20 milljónir skr, en aukning
kræklinganeyslu í Svíþjóð er 18%
á ári.
Belgíumenn eru heimsins mestu
kræklinganeytendur. Ársneysla á
íbúa í Belgíu er 2,5 kg og inn-
fluttningur kræklinga er 29.000
Nýr þáttur í hverri viku