Morgunblaðið - 15.11.1984, Blaðsíða 34

34 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 1984
Formenn borgaraflokkanna þriggja eru ákveðnir í því að leggja launþegasjóðina niður ef þeir Iðnrekendasambandið skipulagði mikla mótmælagöngu gegn launþegasjóðsfrumvarpínu 4.
komast til valda eftir næstu kosningar. október í fyrra — og hyggst einnig gera það í ár.
Sænsku launþegasjóðirnir
stórmál í næstu kosningum
— eftirPétur
Pétursson
Launþegasjóðirnir svonefndu
eru nú sem óðast að hefja starf-
semi sína, en til þeirra var stofnað
með lögum frá sænska þinginu
rétt fyrir áramótin síðustu. Sjóð-
irnir fimm starfa hver í sínum
landshluta undir stjórn nefnda
þar sem launþegasamtökin eiga
meirihluta. Hver sjóður fær sér-
stakan framkvæmdastjóra sem
sér um að ráðstafa því fé sem þeir
hafa til umráða er kemur frá bein-
um sköttum, sem ríkið innheimtir,
og sérstökum gróðaskatti sem
lagður er á fyrirtækin í landinu.
Hugmyndin bak við sjóðina er sú
að hafa áhrif á fjárfestinguna i
atvinnulífinu og gefa launþega-
samtökunum möguleika á því að
láta þar til sín taka.
Sjóðir þessir hafa verið eitt að-
aldeilumálið í sænskum stjórn-
málum um árabil. Atvinnurekend-
ur og borgaraflokkarnir þrír,
íhaldsflokkurinn, frjálshyggju-
flokkurinn og miðflokkurinn,
standa nú einhuga saman í and-
stöðu sinni gegn sjóðunum og
þeirri hugmyndafræði sem að baki
þeim liggur. Síðastliðið haust
höfðu atvinnurekendur í frammi
mikinn áróður gegn því að frum-
varpið um sjóðina yrði samþykkt.
Skipulögð voru sérstök samtök
sem samanstóðu af um 250 hópum
víðs vegar um landið. 4. október
var helgaður andstöðunni og þá
skipulagði iðnrekendasambandið
mótmælagöngu að þinghúsinu
sem sagt var að um 100.000 manns
hefðu tekið þátt í.
Talsmenn þessara samtaka telja
að með þessum sjóðum sé verið að
leiða Svíþjóð út í sósíalskt ævin-
týri sem þjóðin hvorki vilji eða
hafi efni á. Það séu atvinnurek-
endur og fjármálamenn sem eigi
að sjá um atvinnulífið og fjárfest-
ingu, en ekki valdamenn innan
launþegasamtakanna — þeir hafi
til þess hvorki umboð eða hæfni.
Ennfremur segja þeir að sjóðirnir
muni gefa leiðtogum launþega
ótilhlýðilegt vald. Því er haldið
fram að hér sé verið að læðast aft-
an að sænsku þjóðinni og leggja
fyrir hana snöru sósíalsks hag-
kerfis.
Formenn borgaraflokkanna
lýstu því allir strax yfir, eftir að
frumvarpið var samþykkt, fyrir
tilstuðlan stjórnar jafnaðar-
manna, að þeir mundu láta það
verða sitt fyrsta verk, ef borgara-
leg stjórn yrði mynduð eftir næstu
kosningar, að leggja þessa sjóði
SVIPMYNDIR UR BORGINNI/Ólafur Ormsson
„Jæja, nú dekkum við upp borðw
Að loknu þrúgandi verkfalls-
tímabili er galsi i mannskapn-
um. Á þriðja degi frá undirritun
kjarasamnings á milli BSRB og
samninganefndar ríkisins gekk
ég yfir Snorrabraut frá Skáta-
búðinni, skömmu fyrir hádegi,
kom þá skyndilega amerískur
fólksbíll á töluverðri ferð frá
Miklatorgi og stefndi niður á
Laugaveg og bílstjórinn flautaði
einskonar sumarlag á bílflaut-
una og ég áttaði mig á þvf þegar
bíllinn var kominn fram hjá að
við stýrið var Ólafur Gunnars-
son, rithöfundur frá stóru Klöpp
í Gullbringusýslu, og í framsæti
við hlið hans Kjartan, sonur
hans. Það var sólskin þann dag
og frábært haustveður, einn af
þessum fjölmörgu góðu dögum
sem komið hafa i haust og Sig-
urður Ragnarsson, skrifstofu-
stjóri hjá Forlaginu, sagði mér f
síma síðar sama dag að feðg-
arnir hefðu verið þarna á ferö að
skoða mannlífið f borginni.
Kvöldið áður leit inn hjá mér
góður vinur. Hann kom á nýju
reiðhjóli sem hann hafði keypt
hjá Erninum við óðinstorg og
hann hló að tilverunni. Sagðist
eiga nýtt ljóðahandrit í farangr-
inum og bað mig um að hlusta
eftir áhuga útgefenda, hann veit
að ég kannast við nokkra, sem
gefast ekki upp þó á móti blási.
Hann sagði tíðindi af sameigin-
legum kunningja okkar sem tek-
ur að sér að aðstoða fólk við
ýmsum kvillum og hefur lengi
nO verið með nudd f kjallaraíbúð
í miðborginni með góðum ár-
angri og við vaxandi vinsældir.
Kunningi okkar er þessa dagana
í góðu skapi, þrátt fyrir að
skammdegið færist nú yfir og er
með áætlanir um að hefja nám i
gerviaugnasmfði eftir næstu
áramót í Bretlandi.
Og svo er það maðurinn sem
vann stóran vinning f happ-
drætti, ef þannig má að orði
komast. Hann er færður upp um
einn launaflokk eftir nýgerða
kjarasamninga á milli BSRB og
ríkisins, fékk nýja stöðu á vinnu-
stað þar sem hann hefur lengi
unnið og af því tilefni kom hann
að máli við vinnufélaga sinn:
— Jæja, nú dekkum við upp
borð á veitingahúsinu Arnarhóli.
Ég býð í mat og drykk, okkur
veitir ekki af að skerpa bragð-
laukana eftir fjögurra vikna
verkfall. Framundan eru betri
tímar en áður, spái ég.
Hann reyndist sannspár, mað-
urinn, sem kom inní verslun við
Laugaveginn, viku af verkfalli
Bandalags starfsmanna ríkis og
bæja. Afgreiðslumaður í versl-
uninni kannast við manninn og
spurði hann:
— Hvað stendur verkfallið
lengi?
— Fram að mánaðamótum,
það verður samið 30. eða 31.
október, svaraði maðurinn þegar
í stað án þess að hika.
— Ertu nú alveg viss um það?
Verður verkfallið virkilega
svona lengi? spurði afgreiðslu-
maðurinn.
— Já, það er pottþétt, stendur
ekki deginum lengur. Ég hef áð-
ur spáð fyrir um verkföll og
reynst sannspár, svaraði maður-
inn. Vissulega var hann sann-
spár, tölvur eða launaðar spá-
kerlingar hefðu varla gert betur.
Samningar voru eins og kunnugt
er undirritaðir 30. október sfð-
astliðinn í karphúsi sáttasemj-
ara og að undirskrift lokinni
kveiktu sáttasemjari og fjár-
málaráðherra f stórum vindlum,
því stundin var hátfðleg. Þennan
sannspáa mann þarf þjóðin nú
að fá til að spá fyrir um þróun
efnahagsmála næstu misseri hér
á landi. Það væri einnig fróðlegt
að sjá frá honum spá um verð-
bólguna og hækkanir á vöruverði
næstu mánuði.
Það má svo einnig flokka það
undir galsa að kunnur fram-
kvæmdamaður f útgáfu bóka og
tímarita hélt uppá upphaf jóla-
bókavertíðarinnar i ár með þvi
að fara á hraðbát um Reykjavík-
urhöfn og nágrenni f blfðskap-
arveðri, laugardag snemma f
nóvembermánuði.
Per-Olof Edin aðalsérfræðingur
jafnaðarmanna í efnahagsmálum og
höfundur hugmyndarinnar um laun-
þegasjóðina.
niður. Sérstök undirbúningsnefnd
með fulltrúum þessara þriggja
flokka hefur verið sett á stofn til
þess að koma fram með ákveðnar
tillögur um það hvernig að þessu
skuli staðið. Frá þvf að þetta gerð-
ist hefur þetta mál ekki verið jafn
mikið á dagskrá, en nýleg ummæli
formanna þessara flokka sýna að
þeir eru ekki fallnir frá áformum
sínum varðandi sjóðina sem þeir
telja að ógni frjálsu markaðshag-
kerfi.
Vönduö
skoðanakönnun
í júlímánuði voru kynntar
niðurstöður nýlegrar skoðana-
könnunar á afstöðu almennings til
launþegasjóðanna. Könnun þessi
sem framkvæmd var af Ulf
Himmelstrand, prófessor í félags-
fræði við háskólann í Uppsölum,
er vafalaust sú vandaðasta sem
gerð hefur verið um afstöðuna til
þessa máls. Fyrri kannanir, sem
framkvæmdar hafa verið af ýms-
um aðilum, hafa komið með mjög
ólíkar niðurstöður. Sumir hafa
fundið allt að 70% Svía andstæða
sjóðunum, aðrir ekki nema 20%.
Könnun sú sem hér um ræðir er
byggð á viðtölum við um 1.600
manns. Af þeim sem tóku afstöðu
til málsins voru 58% á móti og
42% meðmæltir. Þessar tölur
segja þó ekki alla söguna því hluti
af þessum 58%, sem á móti voru,
voru það ekki vegna þess að þeir
voru á móti hugmyndinni sem
slíkri, heldur fannst hún allt of
útþynnt í þeirri mynd sem hún
birtist loks í því frumvarpi sem
samþykkt var á þinginu. Þessi
hópur var allt að 19% þeirra sem
afstöðu tóku.
Afstaða manna fer samkvæmt
könnuninni mjög eftir því hvaða
flokk þeir aðhyllast. Sósialdemó-
kratar og kommúnistar sýna
mesta frávikið, en þar hafa allt að
18% aðra skoðun en flokksforyst-
an, margir þeirra eru eins og áður
segir óánægðir með endanlega
gerð frumvarpsins. En í heild
sinni verður ekki annað sagt en að
könnunin sýni að í þessu máli er