Morgunblaðið - 15.11.1984, Blaðsíða 41

Morgunblaðið - 15.11.1984, Blaðsíða 41
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 1984 41 ferð- a vel“ stjórnunarhætti, án þess að nokkrar grundvallarbreytingar þurfi til að koma.“ — Hver eru helstu einkenni japanskra stjórnunarhátta? „Þegar ég var að undirbúa komu mína hingað til lands, þá las ég grein um ísland í Time, þar sem sagði m.a. að íslendingum væri ekkert um það gefið að hleypa út- lendingum inn í efnahagskerfi landsins. Þar stóð að þeir væru því mótfallnir að útlendingar fjár- festu á íslandi, og sömu sögu er að segja um Japani. Japanir eins og íslendingar voru landfræðilega einangraðir um aldaraðir. Með þessari landfræðilegu einangrun Japan þróaðist með þjóðinni af- skaplega hreinn og ómengaður japanskur andi. Við viljum því fyrst og fremst umgangast okkar eigin landa, sem hugsa svipað, hafa samskonar menningu á bak við sig, sömu tungu og fleira. í menningarsögulegu tilliti er Jap- an lokað þjóðfélag, og á það ber að líta, þegar japönsk stjórnun er könnuð ofan í kjölinn. Fyrsta ein- kenni japanskra stjórnunarhátta er að mínu mati það, hvernig Jap- an hefur útilokað útlendinga og erlend öfl, án þess þó að hafa hafnað aðferðum annarra þjóða, svo sem Evrópulanda og Banda- ríkjanna. Við erum mikið fyrir kennisetningar í Japan, og höfum því í gegnum árin tekið upp hinar ýmsu kenningar frá Evrópu og Bandaríkjunum, og gert tilraunir með þær í Japan og reynt að að- laga þær japönsku efnahagskerfi. Sumar kenningarnar höfum við tekið upp og gert að okkar, en öðrrum höfum við hafnað. Það er því afar erfitt að skilgreina hvað er japanskt stjórnunarkerfi. í ör- stuttu máli má ef til vill segja að það sé blanda evrópsks stjórnun- arkerfis, bandarísks stjórnunar- kerfis og japansks anda. Vél- búnaður japanska kerfisins er því ekki japanskur, heldur bandarísk- ur og evrópskur, en hugbúnaður- inn er japanskur. Það sem ég á við með þessum orðum mínum, er að stjórnunar- aðferðir í heiminum eru í ríkum mæli þær sömu, það er aðeins menningarlegur bakgrunnur sem gerir það að verkum að aðferðirn- ar verða mismunandi, í mismun- andi þjóðfélögum. Andi hverrar þjóðar er ólíkur því sem gerist í öðrum löndum, og hann er það sem ræður úrslitum þegar við töl- um um stjórnunareinkenni hverr- ar þjóðar. Aðferðirnar eru sem sagt meira og minna þær sömu, en það kann að vera mikill munur á hver hátt- ur er á viðræðum og stjórnunar- legum samskiptum í hverju landi. þótt markmiðið sé það sama — það að komast að samkomulagi. Svokallað óformlegt stig í stjórn- un hjá okkur í Japan er mjög mik- ilvægt. Við leggjum mikið upp úr því að forðast átök opinberlega. Hvert fyrirtæki hjá okkur er kannski eins og heilt íslenskt eða norskt þorp, og þar verður að gæta einingar, til þess að rétt and- rúmsloft ríki á vinnustaðnum, (þorpinu). A.m.k. verða starfs- mennirnir (íbúarnir) að finna fyrir þessari einingu, til þess að þeim líði vel í fyrirtækinu (þorp- inu). Það er því þannig með óformlega stigið, að mikil undir- búningsvinna verður að fara fram á meðal starfsmanna fyrirtækis, áður en mál eru tekin til af- greiðslu í stjórn fyrirtækis, eða tillögur um nýjar hugmyndir. Slíkt kann alltaf að geta valdið átökum í stjórn, og því er mikil- vægt að vera búinn að vinna hug- myndinni fylgi á meðal starfs- manna, áður en tillagan er borin upp í stjórn fyrirtækisins. Þetta er hægt að gera með ýmsum hætti á þessu svonefnda óformlega stigi, en þá er yfirleitt reynt að beita aðferðum sem óneitanlega mýkja menn, svo sem að bjóða þeim einn hring á golfvellinum, bjóða þeim til veislu, og þess háttar, og kynna þeim nýjar hugmyndir í þægilegu og afslöppuðu umhverfi. Þegar svo talið er að hugmyndinni hafi verið unnið traust fylgi, innan fyrirtæk- isins, þá telja ráðamennirnir óhætt að bera hana upp í stjórn fyrirtækisins, án þess að eiga á hættu að opinber átök um nýju hugmyndina vofi yfir. Auðvitað eiga sér stað átök innan japanskra fyrirtækja, og þau oft harðvítug — en við bókstaflega gerum allt sem í okkar valdi stendur til þess að forðast að þau átök verði gerð opinber. Við viljum að allt sé fellt og slétt á yfirborðinu." — Er þá ekki erfitt að koma á breytingum í stjórnun fyrirtækja? „Jú, vissulega. Menningarleg hefð hvers lands berst gegn hvers konar nýjungum vegna þess að menningin í sjálfu sér er íhalds- söm og vill viðhalda óbreyttu ástandi. Ef við einblínum á menn- inguna í hverju landi, þá er ekki hægt að ná fram neinum nýjung- um. Nýjung hefur verið skilgreind sem skapandi eyðilegging, þannig að ef við eyðileggjum ekki einhver núverandi kerfi, þá er ekki hægt að koma á neinum breytingum. Evrópulönd, að mínu mati, ríg- haida svo í allar menningarlegar hefðir sínar, að það er mun erfið- ara að hrinda nýjungum í fram- kvæmd þar en t.d. í Bandaríkj- unum. Evrópa og Bandaríkin hafa ekki nema í 10 ár eða svo litið til Japans, í þeim tilgangi að læra af stjórnunaraðferðum okkar. Það er ekki langur tími, og í tilfelli Evr- ópulandanna tel ég að það taki lengri tíma, miklu lengri tima, áð- ur en áhrifa frá Japan er farið að gæta í ríkum mæli í stjórnunarað- ferðum evrópskra fyrirtækja." AB iing til trúar“ þing 1984 ályktar að tímabært sé, að hefja undirbúning að til- högun hátíðahalda á 1000 ára af- mæli kristnitökunnar árið 2000. Kirkjuþing felur Kirkjuráði og biskupum að skipa undirbún- ingsnefnd, sem leggi fram tillög- ur sínar fyrir næsta Kirkju- þing.“ Biskup sagði að hann hefði getið þess, er hann fylgdi tillög- unni úr hlaði, að einhverjum kynni að þykja það út i hött að fara nú þegar að hugsa um und- irbúning að 1000 ára hátíð kristnitökunnar, en svo væri þó ekki við nánari athugun. Ekki væri nema hálfur annar áratug- ur þangað til, en kristnitakan væri af mörgum talin mesti at- burður allrar þjóðarsögunnar. Mætti í því sambandi minna á, að þegar fyrsti forseti Islands, Sveinn Björnsson, ávarpaði þjóðina við lýðveldistökuna á Þingvöllum 1944, hafi kristni- takan verið honum efst í huga af öllum atburðum íslandssögunn- ar. í lok ræðu sinnar á Kirkju- þingi sagði biskup m.a. að með þessum undirbúningi vildi hann leggja áhersu á að með öllum þessum viðbúnaði væri mark- miðið eitt Vakning til trúar. „Þjóðin og kirkjan þurfa að endurmeta og endurvekja það besta, sem landi og lýð hefur hlotnast í 1000 ár. Mættu orð séra Jóns á Möðrufelli lýsa árun- um fram að aldamótum: Tak ráð í tíma, trúðu guði,“ sagði biskup tslands, herra Pétur Sigur- geirsson. Mfek w AF ERLENDUM VETTVANGI eftir LAURENCE MARKS Brottför Svetlönu vakin af heimþrá en ekki vegna pólitískra þvingana? HEIMFÖR Svetlönu Alliluyeva, einkadóttur Stalíns til Sovétríkjanna á dögunum, eftir sautján ára búsetu á Vesturlöndum, hefur verið ofarlega á baugi í fjölmiðlum, eins og alkunna er. Menn hafa velt fyrir sér hvaða ástæður hafi valdiö því að hún valdi að snúa heim til þess lands sem henni fannst óbærilegt að búa í sakir þess ófrelsis sem þar ríkti. Einnig hafa ýmsir fréttaskýrendur hugleitt þann möguleika, hvort hún hafi verið neydd til þess að hverfa á ný til Sovétrfkjanna. Alténd hefur komið á dag- inn, að Svetlönu hefur ver- ið vel tekið í Moskvu. Hún og Olga dóttir hennar búa þar um sinn á virðulegasta hóteli borg- arinnar, sem hýsir flesta gesti sem koma í opinberum erinda- gjörðum. Einnig hefur verið frá því sagt, að hún og Olga hafi báðar fengið sovézkt ríkisfang. Brezki rithöfundurinn Malc- olm Muggeridge hefur sagt: „Rússland orkar sterkar á útlaga sína en nokkra aðra.“ Hann hef- ur bent á að Solzhenitsyn hafi aldrei fest rætur á Vesturlönd- um og eins og alkunna er hefur Solzhenitsyn ekki vandað kveðj- urnar, þegar hann hefur rætt eða ritað um lífið á Vesturlönd- um. Muggeridge ritaði um skyndi- lega brottför Svetlönu og sagði: „Solzhenitsyn er sannfærður um að hann muni að lokum fá að snúa heim. Dostojevsky var van- sæll í Genf. Við höfum dæmin hvarvetna. Það er engu líkara en Rússar geti ekki skotið rótum utan heimalands síns, hvað sem frelsi eða ófrelsi líður. Svetlana hefur án efa lifað mjög einmana- legu lífi og það hefur aukið á heimþrána." Svetlana er nú fimmtíu og sjö ára og eftir að hún flutti til Cambridge frá Bandaríkjunum fyrir tveimur árum, segja menn, að hún hafi ekki virzt þjást af neinu óyndi. Hún hafi aldrei ver- ið mannblendin og ekki sóst eftir félagsskap, nema fárra en góðra vina. Hún keypti sér ibúð í Cam- bridge og ekkert benti til þess að hún hugsaði sér til hreyfings á næstunni. Hún hafði ekki, svo að vitað sé Svetlana Alliluyeva nein samskipti við rússneska innflytjendur í Englandi og forð- aðist Kremlarsérfræöinga, sem leituðu töluvert til hennar á fyrstu árum hennar í Bandaríkj- unum. Hún hafði efnazt um eina milljón dollara á tveimur bókum sínum, en lifði einkar fábrotnu lífi. Hún hafði gefið nokkra upp- hæð til að reisa sjúkrahús í Kal- akankar í Uttar Pradesh til minningar um þriðja eiginmann sinn, Pradesh Singh. Hún var um þær mundir sem hún hélt á brott að fást við þýð- ingar og einnig að undirbúa þriðja bindi endurminninga sinna til útgáfu. Henni hafði ekki samið við bandaríska útgef- endur sína og tók þann ágreining nærri sér. Frances Lindley, bandarískur blaðamaður sem kynnist henni nokkuð sagði, að hún hefði komið sér fyrir sjónir sem ákaflega óhamingjusöm kona. Hún hefði verið döpur og beygð, einmana og ekki haft neinn þrótt til þess að reyna að sætta sig við tilveruna. Þvert á móti hafi hún alltaf dregið fram dekkstu hliðarnar og mæðzt í sí- bylju yfir hlutskipti sínu. Hún hafi verið eirðarlaus og ákaflega upptekin af sínum eigin vanda- málum — heimþrá og einmana- leikanum. Hún talaði oft um börn sín frá fyrri hjónaböndum, Josef, sem er 37 ára, býr í Moskvu og er hjartasérfræðingur og Katya, sem er 33ja ára, eldfjallasér- fræðingur og dvelur mest á Makchatka-skaga, i norðaustur Sovétríkjunum. Einn vina hennar i Cam- bridge, Jane Renfrew, hefur sagt frá þvi, að hún hafi haft sam- band við Svetlönu reglulega og aldrei hafi hún minnzt á það einu orði, að hún áformaði breytingar á högum sinum. Eftir Jane þessari Renfrew er haft að Svetlana hafi alveg nýverið fengið bréf frá Josef syni sinum, þegar þær hittust síðar. Hann hafði þá átt við alvarleg veikindi að stríða, en var nú á batavegi og var kominn til starfa á ný. Þau mæðgin höfðu skrifast á síðustu tvö árin. Fyrr var ekki veitt leyfi til þess af hálfu sovézkra yfir- valda, og Josef minntist stöku sinnum á að það færi nú vægast sagt að verða tímabært að þau hittust. Hann tók fram i bréfum sínum að hann fengi væntanlega ekki fararleyfi. „Samt var hún bjartsýn," segir Renfrew, „og var að tala um að kannski fengi hann að koma um jólin. Það væri þó engan veginn öruggt, að úr því yrði en hún vonaði það bezta.“ Jane Renfrew hefur sagt, að hún kunni þá skýringu eina á brottför Svetlönu, að sonur hennar gæti hafa skrifað henni og sagt að hann fengi hvergi að ,'ara og jafnvel gæti hugsast að hann hefði getað íað að þvi hvort hún gæti ekki komið. Svetlana hafði nokkrum sinn- um haft á orði, hversu mjög hún saknaöi barna sinna. Og hún lét i ljósi vonbrigði með búsetuna á Vesturlöndum og siöustu vikurn- ar lúrði hún ekki á þeirri skoðun sinni að þó að Vesturlandabúar byggju við frelsi og langtum betri lífskjör en landar hennar, mætti svo sem ekki á milli sjá hvort stjórnkerfið væri meira rotið og spillt. Þar sem fjórir sovézkir útlag- ar hafa snúið heim á skömmum tíma er eðlilegt að menn velti vöngum og jafnvel komi upp þær kenningar, að fólkið hafi verið beitt þrýstingi eða þvingunum til að snúa heim. Svetlana var ekki blíðmál í garð Sovétríkj- anna og stjórnarfarsins þar á fyrstu árunum eftir að hún flúði. Ekkert er það sem gefur til kynna að sovézk stjórnvöld hugsi henni þegjandi þörfina. Þvert á móti virðast þau fagna henni og Olgu og fagna þvi að sannreyna enn einu sinni, að römm er sú taug... (Þýtt og endursagt — jk.) Fræg mynd af þeim feðginum Svetlönu og Stalín.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.