Morgunblaðið - 09.02.1985, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. FEBRÚAR 1985
Agnes — bam Guðs
Hugleiðing um eftirminnilega leiksýningu
Einn af töfrum leikhússins er sá
að þar fáum við stundum að sjá
brot af framandi menningu,
óvenjulegum hugsunarhætti, ein-
hverju sem við erum óvön. Það
hlýtur að vera hollt fyrir sálina að
hrista af sér fjötra vanans, fá-
fræðinnar og þar með hleypidóm-
ana þó ekki sé nema eina kvöld-
stund. Þess vegna er leikurinn um
Agnesi — barn Guðs einstaklega
vel til þess fallinn að sýna fólki
hér á landi tilraun skálds sem vill
sýna inn í hugarheim þriggja
kvenna sem eru úr kaþólsku um-
hverfi. Einhver var að segja að ka-
þólskt efni kæmi okkur hér á landi
Íítið við. Þessu hefir Kristján III
Danakóngur samsinnt með fögn-
uði á sínum tíma en ekki hefði Jón
biskup Arason verið sama sinnis.
Skrítið að þurfa sí og æ að vera að
minna á að íslendingar voru ka-
þólskir á sjöttu öld og það sem
gerir okkur að fornri menningar-
þjóð er upprunið á rómversk-ka-
þólskum tíma, samanber Njálu.
Höfundur leiksins
um Agnesi
Hann er sagður Ameríkumaður,
bandarískur, og hafa gengið í kaþ-
ólskan háskóla. Þess vegna hlýtur
hann að vera kunnugur kaþólskri
menningu. Hann velur sér klaust-
ur sem umhverfi leiksins og þrjár
konur sem persónur, engan karl-
mann sem er nokkuð fágætt eða
eru ekki hlutverk karla miklu
fleiri en kvenna í leikhúsi? Svo er
manni sagt. Hitt er annað mál að
ekki kunna öll skáld að lýsa sálar-
lífi kvenna svo vel sé þó þeir hinir
sömu lýsi mætavel sínu eigin kyni.
Oft hefir mér blöskrað þær fjar-
stæður sem karlmenn skrifa um
konur, en nóg um það.
Þar sem höfundurinn er Amer-
íkumaður er kannski ekkert und-
arlegt þó að lýsing hans á sálarlífi
kaþólskra klaustursystra sé gjör-
samlega frábrugðin þeim kynnum
sem ég hefi haft á langri æfi á
fjölda nunna frá Evrópulöndum.
En þetta er skáldskapur og best að
beygja sig undir skáldaleyfið enda
ganga flestar sögur út á eitthvað
frábrugðið, óvenjulegt. Annars
eru þær ekkert spennandi. — Af
hamingjusömu fólki fara engar
sögur.
Þegar horft er á leikritið um
Agnesi koma í hugann tvær sögur
sem mjög líklegt er að höfundur
hafi þekkt. Þær eru eitthvað á
þessa leið:
Sakamál frá 16. öld
Á seinni hluta 16. aldar skeði
það á Ítalíu að ung aðalsmey var
Taktu bér
frí frá
nestisstússinu
MS samlokur
• i vinnuna____
• / skiðaferðina
• a helgarrúntinn
Mjólkursamsalan
drifin í klaustur án þess að hafa
nokkra köllun til slíks. Þetta
gerðu ríkismenn fyrr á öldum
gjarnan til þess að arfi yrði ekki
dreift til of margra systkina.
Nunnan unga horfði út um glugga
nokkurn og ungur kavalér sá
hana. Hann hafði fá umsvif,
braust inn í klaustrið mörgum
sinnum og gerði nunnunni að lok-
um barn. Það barn dó eða var
fyrirkomið. Einhverjar af með-
systrum nunnunar hylmuðu yfir
með henni en ekkert dugði. Allt
komst upp og unga aðalsnunnan
var sett í strangt fangelsi þar sem
hún sat lengi þangað til helgur
Carl Borromeus kom henni á rétt-
an kjöl.
Þetta er enginn skáldskapur og
geta þeir lesið betur um þetta mál
sem hafa í höndum sögu hins
merka biskups Carls Borromeus-
ar.
Hin sagan sem ég held að höf-
undur leiksins um Agnesi hafi
þekkt er eftir þýskt skáld frá síð-
rómantíkinni á 19. öld. Hann hét
Frits Reuter, gott ef sagan hefir
ekki verið þýdd á íslensku.
Systir Serena
Hún varð fyrir leyndum hörm-
ungum í barnæsku, var send í
klaustur 10 ára gömul þar sem
abbadísin tók hana undir sinn
verndarvæng sérstaklega af því að
Serena var ekki eins og fólk er
flest. Hún virtist hvorki geta lært
neitt til munns né handa nema að
syngja söngva klaustursins.
Verndardýrlingur tónlistarinn-
ar, heilög Cecilía, hafði gefið
henni rödd sína — eða það fannst
nunnunum. Hin fákæna Serena
söng svo fagurlega sem væri hún
engill af himni og varð þessvegna
klaustrinu og öllum sem á heyrðu
til andlegrar uppbyggingar og
hugsvölunar. — Svo fljótt sé yfir
sögu farið þá varð herhlaup í land-
inu, nunnurnar reknar út á gadd-
Jónshúsi. 31. janómr.
LOKSINS kom þíðviðri eftir töluvert
frost og nokkurn snjó síðan um ára-
mót. En það á að frysta aftur. Vonandi
leggur þó Sundið ekki aftur. Flugbát-
arnir til Malmö hafa lítt getað verið í
förum og ferjum seinkar. Margir hafa
notfært sér ísinn á Vötnunum, en aðr-
ir eru smeykir við hann eins og ís-
lenzka konan um daginn sem sagðist
ekki treysta útlendum ís.
Margir íslendingar á Norður-
löndum fóru heim um jól og áramót
og var með mannfærra móti f sum-
inn og abbadísin lagði af stað með
Serenu til að leita skjóls hjá ætt-
ingjum sínum. En Serena skildi
ekki þetta ferðalag, þráði að kom-
ast í klaustrið sitt og strauk frá
abbadísinni. Serena reikaði
eitthvað út í buskann, syngjandi
sinni engilsrödd og varð loks úti í
vetrarkuldanum.
Persónan Agnes
Hún virðist eiga býsna margt
sammerkt með nunnunum í báð-
um sögunum þó einkum Serenu.
Agnes virðist fákæn í fyrstu en á
þó hinn heilaga einfaldleika. Hún
á vonda móður, eins og Serena, og
hefir líka rödd engils. Sammerkt
er með báðum sögunum að abba-
dísin ber mikla umhyggju fyrir
þessari undarlegu stúlku. (Jr ít-
ölsku sögunni virðist fengið að
láni barneign og útburður. Sömu-
leiðis árangurslausar yfirhylm-
ingar hinna klaustursystranna. —
Þetta er sem sé rammi leiksins.
En aðalviðureignin stendur þó á
milli abbadísarinnar og geðlækn-
isins.
Abbadísin er ekkja
Abbadísin hefir áður verið gift
kona og móðir. Það er ekki eins
sjaldgæft og margir ætla. Páll
postuli veitti ekkjum virðulegt
hlutverk í frumsöfnuðinum. Enn á
vorum dögum ganga giftar konur í
klaustur ef vissum skilyrðum er
fullnægt: Þær verða að ala upp
börn sín áður ef einhver eru og sé
makinn á lífi þá að fá samþykki
hans. Sama gildir um gifta karl-
menn. — Höfundur lætur að því
liggja að abbadísin hafi átt við
trúarlegar efasemdir að stríða í
klaustrinu og er það ekkert ótrú-
legt. Hitt er aftur á móti heldur
fátæklegt klaustur sem hefir eng-
an andlegan leiðtoga sem hægt er
að ræða við. En abbadísin talar
um prest klaustursins sem gagns-
lítinn sauð.
um nýlendunum. Ekki háði þó
kirkjusókn að íslenzku aðventu-og
jólamessunum og voru móttökur ís-
lendingafélaga í Osló, Gautaborg,
Málmey og Oðinsvéum hinar beztu
og myndarleg kaffisamsæti alls
staðar eftir messu. Þá er tilhlökk-
unarefni að fara til íslenzkra
námsmanna og fleiri landa í Árós-
um þann 10. febrúar til messugjörð-
ar og barnsskírnar í Klausturkirkj-
unni, en í Árósum hafa fæðzt mörg
íslenzk börn undanfarna mánuði.
Á laugardaginn var flutti Guðrún
Sigurveig Guðmundsdóttir
„AÖ öllu samanlögðu er
mikiö að sækja í leikinn
um Agnesi — barn
Guðs. Þarna eru rædd
vandamál sem flestir
glíma við um tilgang
lífsins, þó að umgerð
kunni að virðast á köfl-
um ævintýraleg.“
Söngurinn helgi
Það sem hefir fært abbadísinni
mesta hugfró er englasöngur Agn-
esar. Henni finnst Agnes einskon-
ar kraftaverk, eiginlega dýrlingur.
Hún segir að Agnes sé blessuð. Að
vera blessuð þýðir hjá kaþólskum
hið fyrsta stig áður en einhver er
tekinn í dýrlingatölu. — Hér væri
kannski ekki úr vegi aö minna á að
samkvæmt kaþólskum skilningi er
það að vera heilagur dýrlingur alls
ekki sama og að vera syndlaus
heldur að vera aðnjótandi sér-
stakrar náðar Guðs. Þetta er það
sem abbadísin á við um Agnesi að
hún hafi hlotið sérstaka blessun
frá Guði. Abbadísin vill í lengstu
lög trúa því að Agnes hafi ekki
verið sjálfráð gerða sinna þegar
vandræðin hófust.
Þó losnar abbadísin ekki við ef-
ann, hún segir: Menn fæðast dýrl-
ingar. En það fæðist því miður
enginn dýrlingur nú á dögum. Við
höfum þróast of langt. Við erum
orðin of margbrotin. — Drottinn
minn, hvað ég sakna krafta-
verkanna. —
ögmundsdóttir cand. comm.
dagskrá í félagsheimilinu í tali, tón-
um og myndum um verkakonur í
fiskiðnaði á íslandi. Var erindið lið-
ur í lokaverkefni Guðrúnar í félags-
fræði og tók hún sjálf myndir og
viðtöl og vann úr á hljóðbandi.
Komu margir til að hlusta á Guð-
rúnu og mun hún endurtaka erindi
sitt á konukvöldi þriðjudaginn 12.
marz.— Á laugardagskvöldið var
svo jazzkvöld, sem eru haldin síð-
asta laugardag á hverjum mánuði
fram á vorið. Nú leika með Guð-
Hrelldur sálfræðingur
Það er táknrænt að abbadísin
heitir María, sú sem valdi góða
hlutann, að sitja við fætur Jesú.
En sálfræðingurinn ber nafn
Mörtu, hennar, sem hafði áhyggj-
ur og mæddist í mörgu. Marta hef-
ir fengið lélegt kaþólskt uppeldi.
— Einkennilegt hvað höfundi er
gjarnt að gera mæður annaðhvort
heimskar eða beinlínis vondar
manneskjur. — Marta hefir misst
trúna sem hún ólst upp við. Samt
þráir hún hið góða í tilverunni, að
allar sögur endi vel. Hún reynir að
missa ekki alla guðstrú, segir
jafnvel: Guð ert þú. Eða öllu held-
ur j)ú ert Guð. —
I rauninni lætur höfundurinn
okkur fá að vita mest um sálarlíf
Mörtu sálfræðingsins. Hún á í
miklu sálarstríði sem virðist ýfast
upp við meðferðina á máli Agnes-
ar. Enda engin furða þar sem dul-
arfullir atburðir gerast viðvíkj-
andi Agnesi.
Sáramerkin
Fyrirbærið sáramerki Krists er
þekkt í kristninni allt frá Páli
postula sjálfum. Miklu fleiri kon-
ur en karlar hafa fengið sára-
merkin helgu. Franz frá Assisi
mun vera þekktastur meðal karl-
manna á síðari öldum. Kirkjan
hefir farið mjög varlega í sakirnar
á seinni tímum varðandi sár-
amerkin. Ýmsir muna eftir bónda-
stúlkunni Teresu Neumann sem
mikið var talað um fyrir og um
1930. Freysteinn Gunnarsson
þýddi bækling um hana á þeim ár-
um. Hún bar sáramerkin og sagð-
ist ekki þurfa aðra fæðu en sakra-
mentið.
Ekki hefir enn borið á að hún
verði tekin í dýrlingatölu hvað
sem seinna verður. — Agnes fær
sáramerkin og hún vill helst ekk-
ert borða, segir að sakramentið
nægi sér. Þannig hefir Marta
sálfræðingur meir en nóg vanda-
mál að leysa.
Marta og María
takast á
Merkilegar eru harðar rökræður
Mörtu og Maríu. Vel fer á því að
leikkonurnar eru ekki látnar æsa
sig upp í rifrildi. Hin virðulega
abbadís stendur í þeim réttu
nunnustellingum með hendur ann-
aðhvort faldar í ermunum eða
undir skapúlarinu, hinu helga
herðaklæði flestra klausturbún-
inga. Sálfræðingurinn Marta get-
ur leyft sér fasmeiri framkomu en
hún er menntamaður og læknir og
heldur virðingu sinni þó þunginn
sé mikill undir niðri. — Endalok
leiksins á ekki að segja fyrirfram,
þau geta menn sjálfir séð.
Að öllu samanlögðu er mikið að
sækja í leikinn um Agnesi — barn
Guðs. Þarna eru rædd vandamál
sem flestir glíma við um tilgang
lífsins, þó að umgerð leiksins
kunni að virðast á köflum æfintýr-
aleg.
Þetta er umræða um kraftaverk
og kannski ekki úr vegi að enda
þessa hugleiðingu með orðum hins
fúla spekings David Hume:
— Má verða að kristinn dómur
hafi ekki einasta orðið til í önd-
verðu fyrir kraftaverk, heldur geti
enginn maður, jafnvel allt til
þessa dags, játast honum nema
fyrir kraftaverk. —
Sigurreig Guðmundsdóttir er fyrr-
rerandi kennari í Hafnarfirði.
mundi Eiríkssyni (píanó) Norðmað-
ur, Svíi og tveir Danir. Eru það
Sven Arve Hovland á gítar, Áke
Westerfeldt á bassa, Hanne Myg-
ind, sem leikur á saxófón, og Micha-
el Junker á trommur.
Ýmislegt er á döfinni á næstunni
utan fastra dagskrárliða. Sólrisu-
hátíð verður nk. laugardagskvöld
með dansk-íslenzku hljómsveitinni
Facon. Þorrablót verða bæði 15. og
16. febrúar á vegum Islendingafé-
lagsins og eru miðar seldir hjá
gestgjöfunum, Bergljótu og Arfeq.
Þá flytur Helga Kress cand. mag.
erindi um þriðju dóttur Njáls þann
22. febrúar og f marzlok verður
sýndur einþáttungur eftir Eyvind
Eiríksson lektor, svo að aðeins fátt
eitt sé nefnt. G.L. Asg.
Kaupmannahöfn:
Fréttabréf úr Jónshúsi