Morgunblaðið - 09.02.1985, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLADID, LAUGARDAGUR 9. FEBRÚAR 1985
ptofigtiiiiribtftft
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guómundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 330 kr. á mánuöi innanlands. (lausasölu 25 kr. eintakiö.
Skattakröfur A-flokka
og húsnæðismál
Alþýðuflokkur og Alþýðu-
bandalag, sem eru ríkis-
forsjárflokkar, heyja nú harða
yfirboðs-rimmu í skattakröfum.
Má ekki á milli sjá, hvor lengra
vill ganga í tæmingu launa-
umslaga og eignaupptöku í rík-
issjóð.
Þorsteinn Pálsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, vék í þing-
ræðu á dögunum að eigna-
skattshugmyndum Jóns Bald-
vins Hannibalssonar, nýkjörins
formanns Alþýðuflokksins. I
gagnrýni hans komu eftirtalin
efnisatriði fram:
• Eignaskattshækkun, sem Al-
þýðuflokkurinn knýr á um,
myndi ná til flestra fjölskyldna
í landinu, sem greiða eignaskatt
í dag.
• Ef hækkunin ætti að koma
jafn niður á alla þyrfti að
hækka skattinn um allt að
300%, þ.e. hann þyrfti að verða
nálega 3% af skattstofni.
• Fjöldskylda, sem á húsnæði
og bíl, sem nær samtals 3,5
m.kr. í mati, greiðir í dag fimm-
tán þúsund í eignaskatt, en
greiddi, eftir slíka hækkun,
fjörutíu og fimm þúsund.
• Skattheimta af þessu tagi
myndi og bitna þungt á fyrir-
tækjum, sem búa að mikilli
fjárfestingu í hlutfalli af veltu,
eins og útgerð, fiskvinnslu, iðn-
aði og landbúnaði, sem standa
hvað verst að vígi rekstrarlega,
en hafa þó mest gildi fyrir at-
vinnuöryggi í landinu.
Þorsteinn Pálsson sagði í til-
vitnaðri þingræðu að framlög
ríkisis til húsnæðismála verði
tvöfölduð á þessu ári. Ná þurfi
því marki sem fyrst, sem að er
stefnt, að heildarlán til fyrstu
eignaríbúðar verði 80%, enda
miðist sú lánafyrirgreiðsla við
hófsemdarmörk í stærð hús-
næðis. í því efni verði að huga
að samtengingu og samátaki
húsnæðislánakerfis og lífeyr-
issjóða.
Sjálfstæðisflokkurinn leggur
höfuðáherzlu á það, að sögn
Þorsteins Pálssonar, að gera
öllum kleift að eignast eigin
íbúð. Eign handa öllum er kjör-
orð, sem flokkurinn hefur sett
sér að gera að veruleika, þ.e. að
skapa þjóðfélagsleg skilyrði
fyrir. Önnur framkvæmdaform
á vettvangi íbúðabygginga, svo
sem bygging leiguíbúða, eiga
hinsvegar að sitja við sama
borð, að því er varðar lánsfjár-
fyrirgreiðslu og lánakjör, og
hver fjölskylda eða einstakling-
ur á að eiga val á mismunandi
leiðum í þessu efni sem öðru.
Hver og einn á að ráða eigin
lífsstíl innan ramma eðlilegra
samfélagslaga. Flokkurinn er
hinsvegar andvígur verulegri
mismunun eins byggingarforms
á kostnað annars.
Innlendur sparnaður, sem er
allt of lítill frá þjóðhagslegu
sjónarmiði, er nær allur bund-
inn í lífeyrissjóðum starfsstétta
eða hjá almenningi. Útlánin eru
hinsvegar nær öll hjá atvinnu-
rekstrinum. Það er því mikil-
vægt, fyrst og fremst fyrir hinn
almenna þegn, að sparnaðurinn
í þjóðfélaginu, m.a. sá sem er
geymdur ellilífeyrir vinnandi
fólks, rýrni ekki í vörzlu fjár-
magnsstofnana, t.d. vegna verð-
bólgu, heldur njóti eðlilegrar
ávöxtunar.
Hinsvegar hefur nú kreppt
svo að húsbyggendum, vegna
aðstæðna á lánamarkaði, að
óhjákvæmilegt er að huga sér-
staklega að þeirra málum. Þeir,
sem nú eiga í hvað mestum erf-
iðleikum vegna greiðslu hús-
næðislána, verða að fá sérstaka
tímabundna, sanngirnis-fyrir-
greiðslu.
Svona tala
ekki flokks-
formenn
Jón Baldvin Hannibalsson
lætur hafa eftir sér í DV að
hann muni víkja Jóhannesi
Nordal, Seðlabankastjóra, úr
starfi, verði hann bankamála-
ráðherra. í sögulegu ljósi er
sérkennilegt að sjá slíka yfir-
lýsingu frá formanni Alþýðu-
flokksins. Auðvitað er dr. Jó-
hannes Nordal ekki hafinn yfir
gagnrýni enn að honum sé vegið
með þessum hætti af forystu-
manni í stjórnmálum, sem hef-
ur bæði Alþingi og stjórn Seðla-
bankans til aðhalds, er ósann-
gjarnt, svo að ekki sé fastar að
orði kveðið.
Töluð orð eru eitt af því sem
ekki verður tekið aftur. Þess-
vegna verða menn, ekki sízt þeir
sem veljast til forystu í stjórn-
málaflokkum, að vera ábyrgir
orða sinna.
Spurning
tilNT
Þau eru mörg ómagaorðin
sem skotið hafa upp kolli í
stjórnmáladálkum NT í seinni
tíð. I forystugrein NT í gær er
því haldið fram, að sjálfsögðu
án þess að fir.na staðhæfing-
unni stað, að Morgunblaðið hafi
verið með „kommúnistaásakan-
ir“ í garð dr. Gunnars Krist-
jánssonar, sóknarprest.
Hér með er skorað á leiðara-
höfund NT að nefna dæmi full-
yrðingu sinni til staðfestingar,
en standa ella ómerkur orða
i éfeftttti i 11 otfiiitöiia f > i f mm
ÉQaig&ö máfl
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
274. þáttur
Friðrik Einarsson í Reykja-
vík skrifar mér svofellt bréf:
„Kæri Gísli.
Þakka þér fyrir þættina
þína um íslenskt mál, sem ég
les ávalt mér til mikillar
ánægju, og alltaf næst á eftir
Sigmund. Mig hefir stundum
langað til að senda þér línu, en
hefi verið of feiminn.
En það er orðið biskupseista.
Faðir minn notaði þetta orð
(á Hafranesi við Reyðarfjörð).
Hann notaði það um vöðva
þann, sem á latínu heitir bi-
ceps: tvíhöfði, framan á upp-
handlegg, lærtvíhöfði, aftan á
læri. Ég spurði pabba því mið-
ur aldrei af hverju hann héldi
að nafnið væri til komið. Bezt
gæti ég trúað að hann hefði
kunnað á því einhverja skýr-
ingu.
Á vöðvamiklum karlmanni
gæti lögun vöðvans minnt á
eista, vel gildur um miðju og
mjókkar til enda. Þetta á við
um upphandlegginn. Á læri
manns er hann lengri og
mjórri. Á kind er hann stuttur
og gildur á læri.
Kanski er þetta tóm vit-
leysa, en gæti hugsast að nafn-
ið væri þó á einn eða annan
hátt leitt af orðinu biceps?
Með beztu kveðju."
Bestu þakkir færi ég Frið-
riki Einarssyni fyrir þetta
bréf, svo fróðlegt sem það er.
Vera má að tilgátan í lok
bréfsins þyki ekki árennileg
við fyrstu kynni, en mér þykir
hún áleitin. En næstur tekur
til máls Kristján Jónsson frá
Snorrastöðum, staddur á dval-
arheimili aldraðra í Borgar-
nesi:
„Heill sé þér Gísli.
Þegar ég næ í Morgunblaðið
á laugardögum les ég ævinlega
fyrst þátt þinn um íslenskt
mál.
Hinn 15. des. sl. birtir þú
skörulegt bréf frá einhverjum
Skúla Magnússyni og gefur svo
sjálfur orðið laust. Mig langar
til að leggja þar orð í belg þó
ég viti ekki nema sá belgur sé
þegar „troðinn, skekinn og
fleytifullur", því mér auðnast
svo sjaldan að koma höndum
og augum yfir þetta blað.
Víðsfjarri er að ég sé það
myrksýnn að trúa því að ís-
lensk tunga verði týnd og tröll-
um gefin að liðnum fimmtíu
árum ef svo fer fram sem nú
stefnir. Þar þarf meira til en
nokkrar beygingarvillur og
bögumæli.
Eg tek það fram að mínar
athuganir byggjast ekki á
málfræðiþekkingu heldur á
orðafarsvenjum í minum upp-
vexti. Ég læt hjá líða að ræða
orsakir þær sem hann telur
upp til glötunar tungunni, þó
þær séu markvissar sumar, en
teygjanlegt umræðuefni yrði
það.
Ég vil aðeins minnast á þær
málfarsvillur sem Skúli tekur
upp. Hann nefnir það sem villu
að fréttamaður greinir svo frá
að einhver hafi heimsótt páfa.
Ekki kann ég að útlista það en
ég get ómögulega skilið annað
en hér sé rétt sagt frá, sam-
í í i i.tI.
kvæmt þeirri málvenju sem ég
ólst upp við, og hún var ekki úr
ensku komin. Auðvitað er ekk-
ert við það að athuga að segja
að einhver hafi gengið fyrir
páfa, eins og greinarhöfundur
bendir á, en hártoga má það og
spyrja: Var páfi kominn
eitthvað afleiðis svo ganga
þyrfti fyrir hann til að koma
honum á rétta götu. Raunar er
talað um að hlaupa fyrir þegar
skepna þýtur út af leið, en gera
má ráð fyrir að páfi hafi labb-
að hægt svo duga myndi að
ganga.
Ég er sammála Skúla um
hina hremmilegu orðafæð, en
það er ekki nýtt umræðuefni.
Eflaust er liðin hálf öld síðan
ég heyrði talað um frú í
Reykjavík sem ekki notaði
nema 20 orð í málinu og talaði
þó ekki erlend mál. Auðvitað
var þetta útúrsnúningur og
öfgar, en umræða var þó til um
þetta þá.
Nú tölusetur greinarhöfund-
ur aðfinnslur sínar og fer ég
eftir þeirri röð.
1. Sammála er ég andúðinni á
orðunum „fyrir mína hönd“ í
dánartilkynningum og ótrú-
legt annað en hægt sé að orða
það öðruvísi.
2. Ekki er ánægjulegt að sjá
það í minningargreinum að
hinn látni hafi kvænst „eftir-
lifandi" eiginkonu sinni. Samt
er þetta nú hártogun að telja
greint svo frá með þessum orð-
um að hlutaðeigandi hafi verið
látinn þegar hann kvæntist,
því þá er rætt um hann sem
lifandi mann. En leiðinlegt er
þetta og óþarft og ekki komist
svo að orði í góðum dánar-
minningum.
3. Ég kann ekki ensku og get
ekkert um þetta sagt.
4. „Að líta við“ merkir auðvit-
að að líta um öxl, eins og
greinarhöfundur segir, og
sáralítið hef ég heyrt þetta
sagt í kringum mig, en ég
kannast við það í merkingunni
að ætla að koma við og þykir
það ekki ljótt. Vil ég því ekki
fordæma það heiftarlega.
5. „Að detta til hugar“ er auð-
vitað hrein og bein ambaga.
Mér finnst það alltaf hljóma
sem mismæli þegar ég heyri
það sagt í stað „að detta í hug“
eða „koma til hugar", sem er
þó sárasjaldan.
6. Sammála er ég greinarhöf-
undi í því að ekki sé hægt „að
tefla á tæpasta vað“. Mögu-
legra væri að „tefla vió tæp-
asta vað“, þó ég sé ekki að
halda því fram sem hárréttri
samlíkingu.
7. Hér er minnst á villu sem
ég held að sé töluvert algeng,
sem sé að tala um „að fara á
vonarvöl" í merkingunni „að
fara á vergang". Er þetta því
tímabær og réttmæt ábending.
8. Greinarhöfundur spyr:
Hvað er atvinnutækifæri ann-
að en starf? Rétt spyr hann, og
orðið er langt og leiðinlegt, en
sennilega á það að greina frá
því að starfið gefi möguleika
til lífsafkomu. Raunar leiðir
það oftast af sjálfu sér í sæmi-
legu þjóðfélagi svo orðið er
óþarft.
9. „Eitthvað tókst að vinna
bug á „mannárinu". Þetta hef
ég aldrei heyrt og kann því
engin skil á því. Eg hef bara
heyrt talað um að vinna bug á
erfiðleikum.
10. Greinarhöfundi líkar ekki
orðið áhafnarmeölimur, þar
sem við ætti skipverji og tekur
hann upp nokkur dæmi um það
óþurftarorð. Lifandis ósköp er
ég sammála honum. Orðið
„meðlimur" ætti helst ekki að
sjást í nokkru riti né heyrast í
ræðu og er hægt að koma öllu
til skila án þess. Annars er
þetta ekki nýtt af nálinni.
11. Starfsmaður er kallaður
starfskraftur, segir greinarhöf-
undur og líkar honum sýnilega
ekki vel, lái ég honum það ekki.
En er það ekki einskonar lífs-
nauðsyn sökum jafnréttislag-
anna? Ekki er leyfilegt að
auglýsa eftir karli eða konu í
sama starf, og samheitið verð-
ur starfskraftur — leiðinlegt
orð.
12. Ekki er ég sammála grein-
arhöfundi um það að fræóingur
merki endilega fræðimaður.
Mér skilst að orðið lögfræðing-
ur og guðfræðingur sé viður-
kenning þess að hlutaðeigandi
hafi tekið próf í greininni sem
gefi honum rétt til embættis
þess sem henni tilheyrir, en
alls ekki yfirlýsing um það að
hann hafi brotið til mergjar
alla leyndardóma þeirra
fræða. Það gerir fræðimaður-
inn svo langt sem hann kemst.
Efalaust er æði langt milli
fræðimennsku lögfræðings
sem skríður á prófi á annarri
einkunn lakari og þess sem
fær fyrstu ágætiseinkunn, en
báðir heita þeir lögfræðingar
og báðir hafa þeir, svo að
segja, sama rétt til þess emb-
ættis sem tilheyrir prófinu.
Meira að segja getur sá próf-
lægri reynst allvel. Hjúkrunar-
fræðingur er hörmulegt orð, en
ekki á þeim grundvelli sem
greinarhöfundur, Skúli Magn-
ússon, lýsir. Ég hef nú legið
sáralitið á sjúkrahúsum, þó
það mikið að mér var það
harmsefni að mega ekki kalla
þær liknardísir, sem þar svifu
um sjúkrastofur og ganga,
konur. Og ég leyni því ekki að
sá ótti sækir ekki lítið á mig að
þar komi að eitt hið fegursta
orð íslenskrar tungu — Ijós-
móðir — verði lagt niður, og
starfið nefnt „fæðingarað-
stoðartæknifræðingur" eða
eitthvað í þá áttina.
13. Af og frá er að ég viður-
kenni það að hafa týnt
merkingu orðsins fræðingur
eða fræðimaður þó ég samþykki
ekki skilgreiningu Skúla á
þeim orðum, og þó ég hafi
mjög takmarkað notið skóla-
fræðslu viðurkenni ég enn síð-
ur að hafa glatað merkingu
orðsins menntun. Vísu Stefáns
G. hef ég kunnað lengi og þyk-
ist skilja hana þokkalega."
Með þessum orðum lauk
hinu langa og fróðlega bréfi
Kristjáns Jónssonar, og hefði
það notið sín betur, ef það
hefði borist mér fyrr í hendur
og þá birst fyrr hér í blaðinu.