Morgunblaðið - 13.03.1985, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. MARZ 1985
17
VALHÚS
FASTEIGINIASALA
Heykjavíkurvegi 60
Breiövangur. vorum ao ia í
einkasölu mjög gott hús, 160 fm, auk
bilsk. á vinsælum staö vió hraunió.
Teikn. og uppl. aóeins á skrifst.
Lindarflöt. 6-7 herb. einb.hús,
145 fm og 45 fm bilsk. Veró 4,5 millj.
Skipti á 4ra-5 herb. sérhæö eöa 5-6
herb. ib. i fjölb.húsi i Hafnarf. mögul.
Túngata - Álftanesi. s-e
herb. einb.hus 145 fm áeinni hæö. Bilsk.
V. 3,6-3,7 millj. Skipti á 3ja-4ra herb. ib.
á höfuöborgarsvaaöi.
Sævangur. 5 herb. einb.hús á 2
hæöum. 160 fm. Fallegt útsýni. Verö 2,5
millj.
Laufás Gb. 5 herb. neöri sérhæö
138 fm i tvib.húsi. Björt ib. 40 fm bilskúr.
Verö 3 millj. Skipti á ódýrari eign i
Hafnarfiröi eöa Garöabæ.
Smyrlahraun. Raðh á 2 hæðum
meö útsýní yfir friöaö svsböí, 4 svefnh.,
bilsk. Verö 3,6 millj. Skipti á minni sérh.
mögul.
Álfaskeið. 5 herb. etri serh I tvfb.h.
Allt sér. Suðursv. Góöur staður Verö 2,2
miil).
Laufvangur. 6-7 herb. 140 tm
endaib. Björt og skemmtileg. Aöeins
þrjár ib. i stigagangi. Suöursvallr. Verö
2,7-2,8 millj.
Lindarhvammur. 4ra herb.
rúml. 100 fm íb. á jaröhæö. Allt sér.
Snyrtileg eign. Samþykktar teikn. af
bilsk. Verö 2,4 millj.
Alfaskeið. 4ra herb. 100 fm neöri
sérhæö. Bilsk.réttur.
Breiðvangur. 4ra-s herb., 108
fm ib. á 3. hæö. Gott útsýni. Bilskúr.
Verö 2,5-2,6 millj.
Grænakinn. 3ja herb. 86 fm
aöalhaaö í þríb.húsi. Mikiö endurn. Verö
1.8 millj.
Miðvangur. 3)a-4ra herb. Ib. á
1. hæö. Suöursv. Gott útsýni. Sameigin-
legt sauna og frystir í kj. Verö 2-2,1 millj.
Hverfisgata. 4ra herb 80 tm
sérhæö i tvibýti auk 40 fm i kj. Bilsk.
Verö 1.9 millj.
Háakinn. 3ja herb. 95 tm ib. I
þrib.húsi. Bilskúrsréttur. Verö 1,8 millj.
Miðvangur. 2ja herb. 70 tm Ib.
á 3. hæö. Útsýni. Verö 1650 þús.
Suöurbraut. 2ja herb 60 fm ib.
á 1. hæö. Bilsk. Verö 1650 þús.
Kaldakinn. 2ja-3ja herb ib. á
jaróhæö. Allt sér. Verö 1450 þús.
Sléttahraun. 2|a herb 65 tm ib.
á 3. hæö. Verö 1600-1650 þus.
Noröurbraut. 2ja herb. SO tm
ib. á jaröhæö. Verö 1.1 millj.
Suðurgata. 30 fm einstaklingsib.
Teikn. á skrifst. Verö 950 þús.
Söluturn. Viö umferöargötu.
húsnaBÖi sem gefur mögul. á viöbótar-
rekstri t.d. myndbandaleigu. Uppl. á
skrífst.
Gjörid svo velad líta inn I
■ Valgeir Kristinsson hdl.
■ Sveinn Sigurjónsson sölustj
Að horfa á Andrei
Kvikmyndir
Árni Þórarinsson
„Torskilinn“ og „kvikmynda-
skáld“ eru frasar sem oftast heyr-
ast þessa dagana um hinn land-
flótta sovéska kvikmyndaleik-
stjóra Andrei Tarkovskí. Nú, þegar
haldin er hér aó frumkvæði ein-
staklinga hátíð til heiðurs þessum
manni með sýningum þeirra sjö
bíómynda sem eftir hann liggja, er
ekki Ijóst hvort megináherslan er á
„landflótta sovéskur" eða „kvik-
myndaleikstjóri". Þannig geta ytri
kringumstæður dregið athygli frá
sjálfu tilefninu. Þótt hlutskipti
Tarkofskí-hjónanna sé átakanlegt
og framkoma sovéskra stjórnvalda
gagnvart þeim sé jafn svívirðileg
og flest annað sem sú stjóm sýnir
af sér í mannkærleika, þá má ekki
í áróðursfokinu missa sjónar á því
sem skiptir máli þegar um kvik-
myndahátíð er að ræða: Er maður-
inn góður leikstjóri? Eru myndir
hans velheppnaðar? Hvað hafa
þær að segja okkur?
Andrei Tarkofskí er sannar-
lega „torskilinn" og hann er
sannarlega „kvikmyndaskáld".
Ef listamaður er „torskilinn"
getur það stafað af a.m.k.
þrennu: í fyrsta lagi slappri
skynjun eða hugsanaleti áhorf-
anda, í öðru lagi slappri hugsun
og óskýrleika kvikmyndahöfund-
ar, í þriðja lagi hvoru tveggja,
þ.e. inntak myndarinnar kemst
einfaldlega ekki til skila vegna
þess að áhorfandi og höfundur
ná ekki saman af einhverjum
ástæðum, vanhugsuðum vinnu-
brögðum hins síðarnefnda, van-
hugsuðum viðbrögðum hins fyrr-
nefnda.
Af þeim þremur myndum sem
ég hef séð eftir Tarkofskí dreg ég
hiklaust þá ályktun að allt þetta
eigi við um þær. Maðurinn er
„kvikmyndaskáld" sem leyfir
honum, enda, samkvæmt blaða-
ummælum krefst hann þess
hreinlega, að taka sem minrist
tillit til móttökutækisins, áhorf-
andans, yrkja málamiðlunar-
laust á filmu sína myndir, orð og
fólk beint úr eigin undirmeðvit-
und eða meðvitund. Af þessu
leiðir að þegar myndimar birt-
ast á tjaldinu, — Solaris (1972)
sá ég fyrir mörgum árum, Stalk-
er (1979) fyrir nokkrum árum og
Dómsdag eða Andrei Rubljof
(1966—69) í fyrrakvöld —, þá
virka hreyfingar og hljóð þeirra
fremur eins og hugmyndir, tákn,
en hefðbundin saga með fólki
eins og mér og þér. Þetta á nú
auðvitað við um fleiri kvik-
myndahöfund en Tarkofskí. En
ég segi eins og er, að þótt búið sé
að skapa um hann mýtu snilldar
þá verkar það frekar á mig sem
gagnrýnislaus dýrkun eh yfir-
vegað, sanngjarnt mat. Þetta
minnir um sumt á Fassbinder-
fríkin sem ekki mega vatni halda
yfir hverjum brauðmola sem af
borði þess meistara valt. En
meistarinn Fassbinder er aðeins
til staðar í sumum mynda sinna.
Langflestar eru þær fullar af
grófasta fúski og smekkleysum.
Það er margt til að dást að hjá
Tarkofskí en sannarlega ekki
allt. Og ef maður spyr suma
hörðustu liðsmenn Tarkofskí-
safnaðarins að því hvernig beri
að skilja þetta eða hitt atriðið,
hvar það falli inn í heildarmynd-
ina, hvað þetta tákn sé eiginlega
að gera þarna, þá verður oft, —
en akki alltaf — fátt um svör.
Því er gjarnan haldið fram að
svona myndir eigi að upplifa
eins og ljóð en ekki með köldum
tommustokk rökhugsunarinnar.
Alveg rétt, en það eru til ljóð og
það eru til ljóð; sum virka, sum
virka ekki. Verk eins og myndir
Tarkofskís eru ekki hafnar yfir
slíkar aðfinnslur.
Solaris t.d. þótti mér efnislega
firnaleiðinlegt moð í líki
háspekilegs vísindaskáldskapar,
með blýþungum umbúðum utan
um hugmyndir sem ekki er
nokkur leið að festa hugann við.
Stalker er mun sterkara verk um
táknsæjan hugmyndaleiðangur
inní hjarta lögregluríkisins, en
tilhneigingin til að framlengja
myndskeið löngu eftir að upplýs-
inga- og fagurfræðigildi þeirra
er tæmt er samt alltof ríkjandi
og leiðir beint til hugsunar- og
skynjunardoða hjá áhorfanda.
Báðar þessar myndir skilja hins
vegar eftir tilfinningalega upp-
lifun á sláandi sérkennilegu
myndmáli.
Allt þetta á við um Dómsdag
eða Andrei Rubljof. Efnið er líf
og umhverfi rússneska helgi-
myndamálarans og munksins
Rubljofs, sem uppi var á 15. öld.
Það óvenjulega er að myndin
sýnir Rubljof ekki að störfum að
list sinni, heldur það fólk, hug-
myndir og sögu sem orka á lista-
manninn og valda því að hann
málar eða málar ekki. Þessi saga
er rakin í epískum köflum,
punkteruð með ártölum. Síðan,
eftir tæplega þriggja tíma langt
ferðalag i svart-hvítu um rússn-
eskt miðaldasamfélag og hug-
myndaheim, kemur rétt í lokin
litkafli, filmaður eins og kynn-
ing á málverkasýningu í Glugg-
anum, þar sem myndavélin
hreyfir sig að og frá, lárétt og
lóðrétt eftir verkum málarans.
Tarkofskí hefur ekkert fyrir
því að kynna persónur sínar,
hann hefur ekkert fyrir því að
kynna það umhverfi sem þær
ferðast um, lifa og hrærast í.
Þetta er stór galli að mínu mati
og veldur því m.a. að áhorfandi
er langan tíma að innvigjast í
lífið á tjaldinu. Eiginlega er
Andrei Rubljof ekki um Andrei
Rubljof heldur togstreitu sí-
gildra andstæðna i manni og
mannfélagi, frelsi listar og
fjötra trúar, ástar og haturs,
holds og anda, kúgara og kúg-
aðra og svo framvegis, og svo
framvegis. Kannski er Andrei
Rubljof umfram allt um Andrei
Tarkofskí. Mér finnst þetta
handrit einfaldlega illa byggt;
heildarhugsunin er fyrir hendi,
en henni er drepið á dreif hvað
eftir annað með útúrdúrum sem
áhorfandi er lengi að átta sig á
hvert leiða og orðræðum sem eru
meira og minna svífandi þrugl.
Spurningin um sambönd eða
sambandsleysi listamanns við
sitt samfélag er þarna í brenni-
depli, en árangurinn er í löngum
köflum, frá mínum bæjardyrum,
sambandsleysi áhorfanda við
listaverkið. í öðrum köflum aft-
ur á móti, nær Tarkofskí sterk-
um tökum á efni sínu: Ég nefni
sem dæmi seiðmagnað atriði
þegar Rubljof gengur fram á
heiðna náttúrudýrkendur, dans-
andi nakta í dásömun ástarinn-
ar, atriðið þegar Rubljof hafnar
viðfangsefninu „dómsdagur", at-
riðið þegar sýnt er strit þúsund-
anna við að reisa almættinu
risastóra klukku. Þess í milli er
myndin svo bakkafull af leiðind-
um.
Hvað sem efnislegum leiðind-
um líður kemur ævinlega til
bjargar alveg einstakt, næmt og
óvænt myndauga Tarkofskís. Ég
veit ekki hversu stóran þátt
tökumaðurinn Vadim Yusof á í
þessum nýstárlegu, sjokkerandi
myndbyggingum og myndskeið-
um, en þessi þáttur verksins er
sá sem stækkar hugarheim,
víkkar sjónarhorn áhorfanda,
þannig að hann kemur út úr bíó-
inu og fer að sjá nýjar víddir í
umhverfi sínu. Tarkofskí spilar
á forgrunn og bakgrunn með allt
öðrum hætti en venja er til,
hreyfir myndavélina þannig að
ný tengsl kvikna við hráefnið.
Kranaskot af bardagaatriði úr
mikilli hæð og fuglar koma
fljúgandi inn í hægra hornið í
óvenju effektífri slow-motion;
fullvaxinn maður breytist í
dverg með einni tökuhreyfingu.
Þessu verður ekki lýst með orð-
um; þetta verða menn að sjá.
Andrei Rubljof er svo auðvitað
full af táknmáli, þar sem, eins og
í Solaris og Stalker, frumöflin
eins og vatn og eldur, eru í lyk-
ilhlutverkum. Ég ætla ekki að
rýna í þetta táknmál.
Tarkofskí-söfnuðurinn getur
haldið fundi um það. Ég er ekki
hissa þótt sumt vefjist fyrir
mönnum þegar tekið er mið af
ommælum sem höfð eru eftir
leikstjóranum í Morgunblaðinu
á sunnudag: „Listamaður á ekki
að þurfa að svara fyrir list sina.
Ég veit ekki fyrir hvað symból
mín standa ..." og: „Eg tel
heldur ekki að mitt verkefni sé
að fanga áhorfandann og fá
hann til að sýna þvi áhuga sem
ég er að gera ... listræn meist-
araverk (!) eru ekki neysluvarn-
ingur.“ Ég er heldur ekki hissa á
því að verk Andrei Tarkofskis
virka ekki betur í heild en þau
gera þegar höfundur sjálfur ját-
ar slíkan hroka.
Tarkofski er sumsé á mjög
persónulegu flugi um eigin há-
loft. Stundum rifur hann áhorf-
anda upp með sér á augunum,
stundum sleppir hann eða missir
tökin og áhorfandinn hlunkast
til jarðar, og verður þá hver sem
betur getur að bjarga sér á hug-
arflugaftur. En framhjá þessum
manni verður ekki gengið. Þótt
mitt hallelújá sé ekki fyrirvara-
laust eru sýningarnar á myndum
Andrei Tarkofskís hér og nú
ómetanlegt framtak.
esió
reglulega af
ölmm
fjöldanum!
Ársafmæli Listamiðstöðvarinnar
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Listamiðstöðin við Lækjartorg
er eins árs um þessar mundir og
i því tilefni hefur verið sett upp
sérstök afmælissýning, er í senn
kynnir starfsemi hennar svo og
ýmsar nýjar hugmyndir í rekstr-
inum.
Upprunalega var þarna til
húsa Gallerí Lækjartorg, sem
starfar áfram við hlið Lista-
miðstöðvarinnar og eru sömu að-
ilar í fyrirsvari. Starfsemi Lista-
miðstöðvarinnar hefur verið tví-
þætt, sem er myndaleiga og
menningartengsl við útlönd með
gagnkvæmum sýningaskiptum,
og jafnvel vinnustofuskiptum.
Myndaleigan hefur fært út
kvíarnar með útgáfu svokallaðra
„gjafabréfa", sem eru sérstök
kaup-leigubréf og geta menn
notað það i ýmsum tilgangi m.a.
gefið einstaklingum á tímamót-
um eða öðru tilefni, sem getur
svo valið sér myndverk í sam-
ræmi við hin gefnu upphæð.
Kosturinn er hér allnokkur því
að þá standa viðkomandi ekki
uppi með myndverk, sem þeim
líkar ekki alskostar, en verða þó
vísast að hafa hangandi uppi i
sínum heimahúsum.
Varðandi menningartengslin
eru einkum minnisstæðar ágæt-
ar sýningar frá ftalíu og Júgó-
slaviu.
Þá er komin fram hugmynd
um stofnun menningarsjóðs er
veiti listamönnum starfslaun og
er hér um merkilega nýjung að
ræða í íslenzku myndlistarlífi í
því formi sem hún er hugsuð.
Byggist hún í meginatriðum á
því að einstaklingar og fyrirtæki
kaupi á hagstæðum kjörum
myndverk fyrir ákveðna upphæð
á ári er svo rennur í starfslauna-
sjóð.
— Þetta er áþreifanlegt dæmi
þess, að einstaklingar eru með
stöðugar hugmyndir um list-
dreifingu og listmiðlun hérlendis
og hvað hægt sé að gera er styrki
grundvöll og lífsskilyrði skap-
andi myndlistar. Væri ánægju-
legt ef að Listamiðstöðin hefði
erindi sem erfiði og tækist þann-
ig að veita auknu blóði inn í is-
lenzkt myndlistarlíf.
Ekki er ástæða til að fjölyrða
um myndirnar, er hanga uppi i
tilefni afmælisins enda er þarna
ýmislegt um gamalkunna hluti,
sem þegar hefur verið fjallað
um. En nefna má, að margt er
um velþekkta listamenn er eiga
hér verk svo sem lngunni Eydal,
Gunnar Örn, Ivan Rabuzin, G.
Mazzon, Einar Hákonarson, Rík-
harð Valtingojer, Ingiberg Magn-
ússon o.fl.
Það er í fyllsta máta ástæða
til að vekja athygli á starfsemi
Listamiðstöðvarinnar og óska ég
henni velfarnaðar.