Morgunblaðið - 13.03.1985, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. MARZ 1985
45
dugað mér vel annan þann tíma,
sem ég hef setið undir stýri eða
haft með þá það gera, sem flytja
fólk og varning landshluta í milli
og oft við erfiðar aðstaeður. Og
hann lét ekki þar við sitja að leiða
mig inn í innviðu þeirra leyndar-
dóma, sem ráða akstri í snjó og
illri færð, heldur tók hann mig í
vinnu árið eftir, þegar ég flutti til
Reykjavíkur og opnaði mér um
leið hús sitt, svo að ég varð ekki
heimilislaus og á vergangi, heldur
eignaðist þar þá vini, sem ég met
mikils enn. Og þannig var Guð-
mundur. Hann gat vissulega á
stundum verið hvass í viðmóti og
jafnvel hrjúfur í tilsvörum, eins
og þeirra er vandi, sem víða yfir-
sýn hafa og þurfa að fylgjast með
öllu, en undir sló það hjarta, sem
ekkert þekkti nema hlýju og löng-
un til þess að leysa úr annarra
vanda og gera þeim vegferðina
ljúfari. Og þannig var það líka eft-
ir að ég hætti í atvinnurekstri
mínum eftir 17 ár, að hann lét mig
vita, að hjá honum væri alltaf
staða og starf fyrir mig. Og er því
þó ekki að neita, að oft tókumst
við á á þessum tíma, þegar báðir
kepptust um sömu verkefnin og
sóttu á hin sömu mið. En slíkt
setti Guðmundur ekki fyrir sig,
enda hefur hann komizt áfram
leiðina sina alla, þótt stundum
hafi gjóstað um hann og hann ekki
verið laus við öfundarnartið frek-
ar en aðrir þeir, sem hærra hafa
risið en almennt gerist. En slikt
lét hann ekki á sig, þótt ekki sé nú
alveg laust við að mér bjóði í grun,
að stundum hafi sviðið nokkuð
undan. En svo vel þekkti Guð-
mundur mannlegt eðli, að engin
sár urðu eftir slík spjótalög, hvað
þá hann bæri þau ör, sem augsýni-
leg væru. Hann kunni líka á fólk,
ekki síður en bíla, og vissi vel hvað
hverjum og einum hentaði bezt.
Kom mér það mikið á óvart,
hversu honum tókst að gera sig
skiljanlegan í samskiptum sínum
við útlendinga, þótt málakunnátta
hans væri takmörkuð. En það var
eins og hann þekkti einhverjar
aðrar leiðir til skilnings en vönduð
málfræði krafðizt eða orðagnótt á
tungu viðkomandi. Dáðist ég mik-
ið að þessu, þegar við fórum í ein-
hverja fyrstu utanlandsferðina
okkar til Þýzkalands árið 1%1, en
sú ferð markaði á sinn hátt þátta-
skil í bílainnflutningi og farþega-
þjónustu hér á landi.
Og Guðmundur ók og Guðmund-
ur ók áfram veginn sinn, og komst
á leiðarenda, þótt það fyndist ekki
einu sinni vegur. Og landinu sínu
unni hann svo heitt og svo vernd-
andi, að aldrei vildi hann skilja
neitt eftir sem spillti ásjónu þess
eða meiddi virðinguna. Þannig
stakk hann frekar rusli í vasa
sinn, þegar hann gekk eða ók fram
á slíkt, heldur en skilja það eftir
þar sem það spillti hreinni nátt-
úru íslands. Enda var hann mikill
frumkvöðull I þeim ferðamálum,
sem eru viðkvæm og verður að
gæta fyllstu aðgæzlu i akstri um
óbyggð eða lítt byggð svæði, þar
sem jafnvægi gróðurs er þýð-
ingarmikið og auðvelt að spilla.
En nú er söngurinn hljóður, þótt
ekki sé hann horfinn. Guðmundur
ekur þó ekki lengur sjálfur, en
verkin hans munu tala áfram. Og
ekki kæmi mér það á óvart, að
hann ætti enn eftir að segja mér
til um réttar leiðir og góðar að-
ferðir til að komast milli staða,
þegar við eigum aftur fund. Og
vart gæti ég hugsað mér betri leið-
sögumann en þann, sem ég þyrði
að eiga nokkuð undir. Hafi hann
og fjölskylda hans mína dýpstu
þökk og virðingu.
Birgir Ágústsson
Leiðrétting
{ minningargrein um Hálfdán
Helgason bifvélavirkja hér í blað-
inu í gær, 12. mars, eftir Markús
Einarsson hefur orðið sú misritun
að í greininni stendur: Mávahlið í
Austurbænum, en á vera Mávahlíð
í Vesturbænum. Og rétt er setn-
ingin: Þau Kristrún og Bjarni
fluttust síðar búferlum til Reykja-
víkur og bjuggu um skeið í Máva-
hlíð í Vesturbænum, en Bjarni
byggði síðan hús á Fálkagötu 25.
Þriðjudagsmorgun þann 5.
þe»sa mánaðar andaðist Guð-
mundur Jónasson á Landspitalan-
um. Hann fæddist árið 1909 á
Sauðadalsá í Kirkjuhvamms-
hreppi í Vestur-Húnavatnssýslu
og var því 76 ára er hann lézt.
Foreldrar hans voru hjónin Guð-
rún Jónsdóttir og Jónas Jónasson
er þar bjuggu. Þau fluttu að Múla
í sömu sveit er Guðmundur var 5
ára gamall og áttu þar síðan
heima alla sina búskapartíð. önn-
ur börn þeirra hjóna eru Jón Jón-
asson, bifreiðastjóri á Hvamms-
tanga, Fanney Jónasdóttir, hús-
móðir í Reykjavík og Guðrún Jón-
asdóttir, húsmóðir í Reykjavík,
sem áður var búsett á Akranesi. í
Múla ólst Guðmundur upp við al-
geng sveitastörf og þau kröppu
kjör, sem þá settu svip á þjóðlífið.
Skólagangan var farskóli en í lifs-
ins skóla lærði hann nægjusemi og
þrautseigju, vinnusemi og áræði
og þar þroskaðist með honum sá
járnharði vilji til sjálfsbjargar,
sem einkenndi allt hans líf. Á upp-
vaxtarárunum nyrðra sáust fyrstu
bílarnir í Húnavatnssýslum. Guð-
mundur kynntist þeim fljótlega og
sá þegar hvaða möguleikar voru
þar fyrir hendi. Segja má að upp
frá því hafi braut hans verið ráð-
in. Arið 1929 tók hann bílpróf á
Blönduósi og var það númer 18.
Strax á næsta ári eignaðist hann
fyrsta bílinn. Næstu þrjú árin
vann hann öll tiltæk störf þar á
heimaslóðum en árið 1934 flutti
hann til Reykjavíkur. Þar vann
hann við viðgerðir og akstur og í
símavinnu á sumrum allt til árs-
ins 1939. Á þessu tímabili voru
vegir víðast frumstæðir og erfið-
leikar þeirra er símann lögðu
miklir við að koma efni til línu-
lagna um landið. Þarna mun Guð-
mundur því hafa fengið sína
fyrstu reynslu af akstri á vegleys-
um og gerðist hann strax ötull
þátttakandi í því kapphlaupi, sem
þá var víða hafið um það hver
fyrstur yrði til þess að aka hverja
leið. Kom hvort tveggja til, áhugi
hans á því að ryðja nýjar leiðir og
nauðsyn símamanna á flutning-
um. Árið 1938 gekk hann að eiga
Stefaníu Eðvarðsdóttur. Hún var
einnig Húnvetningur að uppruna,
dóttir Eðvarðs Hallgrimssonar og
Signýjar Böðvarsdóttur, sem
bjuggu á Helgavatni i Vatnsdal.
Þau Stefanía og Guðmundur eign-
uðust þrjú börn; Gunnar, Signýju
og Kristínu. Býr Gunnar í Reykja-
vík en þær systur í Garðabæ. Á
striðsárunum stundaði Guðmund-
ur alls konar akstur, bæði flutn-
inga- og hópferðir. Á þessum ár-
um byggði hann verkstæðishús í
Þverholti með Guðmanni Hannes-
syni, bifreiðastjóra, og þar var
starfsemi hans til húsa allt til árs-
ins 1961 er hann keypti húsnæðið í
Borgartúni þar sem fyrirtækið er
hóf hann rekstur sérleyfis til
Hólmavíkur i félagi við Guðjón
Vigfússon, bifreiðastjóra, og unnu
þeir að þvi saman unz Guðjón lézt
árið 1961. Rekstur og uppbygging
fyrirtækisins tók drjúgan skerf af
tima og starfsorku Guðmundar á
þessum árum og næstu áratugum.
Þar var heldur ekki slegið slöku
við. Fljótlega fór það orð af þess-
ari starfsemi að bílarnir væru
þrifalegir, í lagi og að eigandanum
mætti treysta. Þetta hefur haldizt
og því hefur fyrirtækið vaxið svo
að það er nú hið stærsta sinnar
tegundar í landinu með starfsemi
innan þess og utan. Gunnar Guð-
mundsson er fyrir löngu orðinn
driffjöður starfseminnar og öll
vinna þau nú börn Guðmundar að
rekstri hins myndarlega fyrirtæk-
is er faðir þeirra reisti af svo
miklum dugnaði.
Guðmundur Jónasson kom viða
við. Hann var í rauninni ævin-
týramaður í bezta skilningi þess
orðs, hafði gaman af því sem var
ókunnugt og framandi, jafnvel
ógnvekjandi, naut þess að glíma
við erfiðleika og sigrast á þeim
með þrautseigju sinni. Það átti því
vel við hann að brjótast nýjar leið-
ir um hálendi og jökla auk þess
sem hann eygði þar að sjálfsögðu
möguleika á aukinni atvinnu við
flutning ferðamanna. Áhugi hans
á ferðalögum um ókunna stigu og
atvinnan fóru því að ýmsu leyti
saman eða gátu að minnsta kosti
átt samleið. I stríðslok fóru hjólin
að snúast hratt á þessum sviðum
ferðamála. Um árabil hafði Guð-
mundur ekið Ármenningum upp í
skíðaskála þeirra í Jósefsdal. Milli
þeirra og hans höfðu tekizt góð
kynni, hann var þar kominn í
slagtog við harðsnúinn hóp vina
og ferðafélaga, sem höfðu svipuð
hugðarefni. Á styrjaldarárunum
seinni bárust svo hingað stórvirk-
ar vinnuvélar af ýmsu tagi. Þar á
meðal voru bílar með drifi á öllum
hjólum. Þessi farartæki ollu fjót-
lega byltingu í ferðaháttum hér á
landi, þar sem vegir voru frum-
stæðir en möguleikarnir til þess
að komast um á þess konar farar-
tækjum nær óþrjótandi. Nú verð-
ur því skammt á milli stórra
högga. Þeir Guðmundur og Egill
Kristbörnsson fundu í ágústmán-
uði árið 1950 vað á Tungnaá, sem
nefnt var Hófsvað. Það var sæmi-
lega fært tveggja drifa bílum. Þar
með var stór hluti hálendisins
opinn bílaumferð. Einar Magnús-
son, fyrrverandi rektor, hafði
gengizt fyrir ferð af Kili norðan
Hofsjökuls niður í Eyjafjörð,
haustið 1949 og næsta haust efndi
hann til ferðar inn yfir Tungnaá
og af Sprengisandi sunnan við
Hofsjökul vestur á Kjalveg. Guð-
mundur var sjálfsagður aðili að
báðum þessum ferðum sem og fé-
lagar hans. í seinni ferðinni fengu
þeir skilaboð um það að flugvélin
Geysir væri týnd. Sá atburður átti
eftir að hafa veruleg óbein áhrif á
ævistarf Guðmundar. Norður i
Húnavatnssýslu hafði hann sem
ungur maður kynnst snjóbílum
Vegagerðarinnar, sem staðsettir
voru á Holtavörðuheiði. Þama
voru tveir fremur frumstæðir bíl-
ar og ók Guðmundur þeim um
skeið. Hann var að vanda fljótur
að átta sig á því hverju hægt væri
að áorka með slíkum áhöldum á
jöklum og öræfum.
Veturinn 1950 til 1951 var snjó-
þungur með afbrigðum, einkum
þrengdi þá að hjá fólki og fénaði á
Austurlandi. Þá var Guðmundi
boðið að kaupa snjóbíl og fara með
hann austur á land, bændum til
aðstoðar við aðdrætti og flutn-
inga. Brá hann þegar á það ráð og
fór austur þangað. Þá um vorið
unnu þeir Loftleiðamenn að björg-
un skíðaflugvélarinnar á Vatna-
jökli, þeirrar er komið hafði við
sögu er Geysisslysið varð haustið
áður. Þegar harðindum tók að
létta á Austurlandi og vinnunni
lauk þar fór Guðmundur fræga
ferð með samstarfsmanni sínum
þar eystra, Ara Björnssyni. Ók
hann snjóbílnum þá á 8 eða 9
klukkustundum frá Egilsstöðum
vestur yfir jökul á Bárðarbungu.
Þar vann hann síðan mikið starf
við að flytja fólk og varning af
jöklinum. Það er því ekki að undra
þótt þeir Loftleiðamenn leituðu til
hans er þeir þurftu að láta flytja
farþega sína milli Reykjavíkur og
Keflavíkur. Það starf annaðist
fyrirtæki hans um langt skeið eins
og margir vita og enn eru flutn-
ingar flugfarþega að verulegu
Ieyti á vegum þess. Árið 1952 fékk
hann svo þann snjóbíl, sem flestir
þekkja og hann átti allt til dauða-
dags. Sá var Bombardier-gerð eins
og hinn fyrri og hlaut nafnið Gusi.
Var hann lengi flaggskip Jökla-
rannsóknafélagsins í ferð-
um þess á jökul. Guðmundur var
einn af stofnendum þess félags og
var löngum áhugasamur um við-
gang þess. Af því sem hér hefur
verið rakið má ljóst vera að af
Guðmundi er mikil saga. Hér
verður hún ekki sögð frekar, von-
andi verður það þó gert síðar, þótt
hann sé nú allur, slíkur sem þátt-
ur hans var í þróun ferða- og
samgöngumála á landi hér.
Seint á sjöunda áratugnum urð-
um við Guðmundur nánir sam-
starfsmenn og það stóð um
margra ára skeið. Eg hafði þá með
höndum það starf meðal annars
að mæla jarðvatnshæð í borholum
á Landmanna- og Holtamannaaf-
rétti. Það var þáttur í virkjunar-
rannsóknum Örkustofnunar við
Þjórsá og Tungnaá. Snjóbílar voru
þá enn fáir og vélsleðar naumast
til. Guðmundur hafði áður ekið
vatnamælingamönnum um há-
lendið á snjóbíl sínum. Því var nú
enn leitað til hans með svipað er-
indi. Næstu tvö árin fórum við
mánaðarlega að vetrinum um
þessi öræfi og eftir það unnum við
saman er rannsóknarstöðvar voru
reistar í Nauthaga, Nýjabæ og
Sandbúðum. Auk þess fórum við
saman fjölmargar ferðir um mið-
hálendið í margvíslegum erindum,
sem tengdust starfsemi þessara
stöðva. Oftast vorum við á snjó-
bílnum Gusa og æ verður mér
hann minnisstæðastur undir stýri
á þeim bíl. Þetta var útilegu-
mannalíf með nýju sniði. Við sváf-
um ýmist í sæluhúsum, gangna-
mannakofum eða þá í farkosti
okkar, Gusa. Þar fannst honum
bezt að gista. Hann var í upphafi
lítið eitt tortrygginn gagnvart
þessum strákling, sem honum
hafði verið falið að koma á milli
staða og hafði jafnvel gaman af
því að reyna i mér þolrifin í fyrstu
ferðinni, en á svona ferðalögum
kynnast menn náið og með okkur
tókst fljótlega vinátta, sem aldrei
féll skuggi á. Hann átti það til að
vera hrjúfur i viðmóti og stundum
jafnvel stirfinn við ókunnuga. Mér
fannst oft eins og dálítill feimnis-
blær á fyrstu samskiptum hans
við fólk, en vinum sínum var hann
ljúfur og eftirlátur. Hann gat ver-
ið harður og óvæginn við þá, sem
hann taldi mótstöðumenn sína eða
fannst að lægju á liði sínu, en
harðastur var hann þó við sjálfan
sig. í ferðum okkar fór hann ætíð
fyrstur á fætur og gekk síðastur
til náða. Engin ferð var á enda
fyrr en búið var að þrífa bílinn og
ganga frá búnaði öllum. Skipti þá
engu máli hve þreyttir eða slæptir
menn voru. Honum féll sjaldan
verk úr hendi. Ferðafélagi var
hann einstakur, fróður og athugull
með afbrigðum, kunni vísur og
sögur, þekkti hæðir fjalla, vissi
hvar voru sjaldgæfir steinar eða
hreiður fugla. Naut þess að vera á
öræfum betur en aðrir þeir, sem
ég hef ferðast með. Guðmundur
notaði sjaldan áttavita eða kort
þótt slík gögn væru jafnan tiltæk
á ferðum, en hann var öllum
mönnum ratvísari og er aðrir fóru
villir vegar var hann vís til þess að
þekkja stein eða vörðubrot eða þá
að hann þekkti jafnvel hallann á
landinu þar sem farið var um. Síð-
ast vorum við saman i snjóbil
fyrir nær tveimur árum. Þá fórum
við á Grímsfjall með kunningjum
okkar og síðan austur eftir Vatn-
ajökli og um Fljótsdalsheiði til
byggða. Svipaða leið og hann fór
forðum í ferðinni frægu. Enn vor-
um við í snjóbíl af Bombardier-
gerð og þótt hvergi sæist til kenn-
ileita var nákvæmri stefnu haldið
með aðstoð loran-tækis. Þessi ferð
okkar var að flestu leyti ólík
fyrstu ferð hans á þessum slóðum.
Farartækið var í þetta sinn nýrra
og fullkomnara og vandamálið að
rata var nánast ekki lengur fyrir '
hendi. Eitt var þó eins og jafnan
áður. Þegar komið var af jökli að
Snæfellsskála dreif Guðmundur í
þvi að tekið væri til í snjóbílnum
og gengið frá öllum útbúnaði áður
en sezt var að til hvíldar í skál-
anum. Guðmundur Jónasson var
fyrir löngu orðinn þjóðkunnur
maður af störfum sínum. Vinir
hans og sveitungar kenndu hann
oft við Múla, þar sem hann ólst
upp, en þjóðin kenndi hann við
fjöll. Hún fékk honum heiðurs-
heitið fjallabílstjóri. Þannig hefur ^
hún aðeins auðkennt þá, sem órag-
astir þóttu í viðureigninni við ör-
æfi Iandsins.
Ég veit að ég mæli fyri munn
fjölda ferðamanna og gamalla fé-
laga er ég sendi konu hans og
börnum innilegustu samúðar-
kveðjur. Við þökkum samfylgd
hans.
Gunnar Jónsson
Fundum okkar Guðmundar Jón-
assonar bar fyrst saman haustið
1939, er við vorum saman í kjöt-
flutningum frá Króksfjarðarnesi
og víðar. Fljótlega fór vel á með ,
okkur og entist það alla daga síð-
an. Mér fannst maðurinn óvenju
traustvekjandi og hjálpsamur, og
svo vel útbúinn að hann gat alltaf
veitt hjálp. Vegir voru svo ólíkir
því sem nú er og bílar, að það þótti
til dæmis ágætt að vera tólf tima
hvora leið í Króksfjarðarnes.
Árið 1939 hætti Guðmundur
akstri vörubíla og breytir um til
fólksflutningabíla. Af því tilefni
sagði Vilmundur stöðvarstjóri á
Þrótti, að ef Guðmundur yrði
jafnmikil persóna í fólksflutning-
unum og hann hefði verið í vöru-
bílaakstrinum þá mundi honum
vel farnast. Ég held enginn mundi
efast um að Vilmundur var
sannspár.
Það er áreiðanlega á engan hall-
að þótt ég álíti Guðmund einn
traustasta mann sem um getur í
sínu starfi. AUtaf þótti mér jafn
ánægjulegt þegar Guðmundur
hringdi, oft fyrirvaralaust, að
biðja mig að flytja eitthvað fyrir
sig, snjóbíl eða annað.
Áð leiðarlokum þakka ég alla
hans vináttu og tryggð, frá fyrstu
kynnum til hins síðasta.
Ég votta konu hans og börnum
samúð mína og bið þeim velfarn- .»
aðar.
Sigurður Pálsson
t
Móöir okkar,
GUÐRÚN HÁLFDÁNARDÓTTIR,
áöur til heimilia A Hverfimgötu 98,
veröur jarösungin frá Fossvogskirkju fimmtudaginn 14. mars kl.
16.30.
Fyrir hönd vandamanna,
Ragna Erlendmdóttir Boyanich,
Ólöf Erlendmdóttir,
Eather Erlendmdóttir Harrim.
t
Eiginkona min,
RANNVEIG SVANHVfT BENEDIKTSDÓTTIR,
Langholtavegi 4,
veröur jarösungin frá Askirkju fimmtudaginn 14. mars kl. 13.30.
Fyrir mina hönd, barna, tengdabarna, barnabarna og
barnabarnabarna.
Halldór Ámgeirmmon.
Vegna útfarar GUÐMUNDAR JÓNASSONAR veröa
skrifstofur okkar lokaöar miövikudaginn 13. mars frá kl.
12.00.
Feröaskrifstofa Guömundar
Jónassonar hf.