Morgunblaðið - 04.04.1985, Blaðsíða 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 1985
barst mér skeyti frá sér Friðrik J.
Rafnar vígslubiskupi á Akureyri,
þar sem hann bað mig að koma til
sín sem aðstoðarprestur, en heilsa
hans var tekin að bila. Þá var ekk-
ert hik og ég efaðist ekki um að ég
hefði fengið köllun til starfs. Faðir
minn vígði mig í Dómkirkjunni
þann 23. febrúar. Ég gleymi aldrei
ferðinni norður með strandferða-
skipinu Esju, því mér var svo
margt í huga og þar vógu salt
kvíði og eftirvænting. Fyrir norð-
an biðu mín mörg prestsverk og ég
gerði mér fljótt grein fyrir hinu
umfangsmikla starfi, sem ég varð
að takast á við. En það var mér
mikils virði að geta leitað til séra
Friðriks, sem var reyndur og
traustur maður. Hann fór aldrei
úr skorðum og var vinnandi alla
daga, þegar heilsan leyfði. Það var
mér mikils virði að hafa hann
skammt undan. Og þá hafði sá
innblástur, sem ég fékk vestur í
Ameríku ekki dofnað. Sá ég fyrir
mér, að á Akureyri væru skilyrði
hin ákjósanlegustu til barna- og
unglingastarfs. Sunnudagaskóli
var stofnaður og hlaut þegar í stað
góðan hljómgrunn og sömuleiðis
æskulýðsfélag fermingarbarna.
Fljótlega boðaði ég til almenns
æskulýðsfundar fyrir fólk á öllum
aldri í samkomusalnum í Skjald-
borg. Hann var vandlega undir-
búinn með fjölbreyttri dagskrá og
mjög vel auglýstur. Þegar allt var
til reiðu og tilsettur tími nálgað-
ist, setti að mér kvíða og efasemd-
ir um það, hvort nokkur kæmi. Ég
beið og bað þess, að tilraunin
þyrfti ekki að mistakast. Gleymi
ég aldrei gleði minni, þegar salur-
inn fylltist af fólki, svo færri kom-
ust að en vildu. Þetta var mér
mikil hvatning og einnig allar
undirtektir, því þarna var þrótt-
meiri fjöldasöngur, en maður átti
að venjast. Kom þar og til góð að-
stoð tónlistarmanna. Sérstaklega
þeirra Jóhanns Konráðssonar
söngvara, Sverris Pálssonar skóla-
stjóra og Áskels Jónssonar, sem
var undirleikari. Jóhann heimsótti
mig á herbergi nr. 5 á Hótel KEA,
þar sem ég hélt til og bauð mér
aðstoð sína. Já, það er alveg rétt,
ég bjó reyndar á hóteli fyrstu
mánuðina. Ég man eftir upplitinu
á gestunum, þegar ég kom hempu-
klæddur með pípuhatt á höfðinu
niður stigann á hótelinu. Þeir
vissu greinilega ekki hvaðan á þá
stóð veðrið, er þeir sáu svo búinn
mann á jafn veraldlegum stað. En
því hafði ég vanist, að faðir minn
klæddist hempunni heima og
gengi þannig búinn til kirkjunnar.
IX
Þjónusta í gleöi
og sorg
Fyrsti organistinn, sem ég
starfaði með, var Björgvin Guð-
mundsson tónskáld, en um þær
mundir stundaði Jakob Tryggva-
son kirkjuorganisti framhalds-
nám í Englandi. Samstarf okkar
Jakobs átti eftir að verða langt og
farsælt. Björgvin studdi mig mjög
í starfi í upphafi. Hann var sann-
arlega óspar á að leika á Hamm-
ond-orgel kirkjunnar við ýmis
tækifæri. Ég man að á góðviðris-
dögum var stundum komið fyrir
hátalarakerfi í turninum svo org-
eltónarnir bárust út um bæinn í
blíðunni. Og tónskáldið lék af
sönnum innblæstri og gleði, svo
hann gleymdi oft stund og stað. Þá
var tekinn upp sá háttur að hafa
kirkjuna opna fjóra tíma á dag og
fólk streymdi þangað inn, til þess
að eiga þar helga stund. Hefur sá
háttur haldist síðan. Einu og hálfu
ári eftir að ég settist að á Akur-
eyri kvæntist ég Sólveigu Ás-
geirsdóttur úr Reykjavík. Faðir
minn gaf okkur saman á afmæl-
isdegi sínum þann 3. ágúst 1948.
Þetta var mitt mesta gæfuspor í
lífinu, en konan mín hefur stutt
mig með ráðum og dáð í starfi og
alltaf búið mér gott og smekklegt
heimili. Við höfum eignast fjögur
börn sem öll eru uppkomin.
Nú langar mig að víkja að at-
burði, sem mér er í barnsminni, en
það er flugsiysið mikla í Hest-
fjalli.
— Já, seint mun ég gleyma
þeim degi, þegar ég var beðinn að
tilkynna það átakanlega slys.
Þetta var 29. maí 1947, þrem mán-
uðum eftir að ég kom til starfa.
Douglas-Dakota-flugvél Flugfé-
lags íslands, sem var á leið frá
Reykjavík til Akureyrar, rakst á
Hestfjall við Héðinsfjörð og fórust
allir, sem í vélinni voru, 25 manns.
Hún fannst daginn eftir og þann
dag varð ég að fara hús úr húsi til
aðstandenda hinna látnu. Það
voru erfið spor fyrir ungan og
óreyndan prest. En þá fann ég
best, að okkur er gefinn styrkur,
þegar mest á reynir. Það eina, sem
ég gat gert, varð að setjast niður
hjá fólkinu stutta stund á hverj-
um stað. Auðvitað voru viðbrögð
þess misjöfn, en ég varð snortinn
af þeirri reynslu að finna glöggt,
hvað fólki er mikið gefið á stund-
um sorgar. Daginn eftir kom bát-
ur með líkin og þá var athöfn á
| hafnarbakkanum. Karlakórinn
Geysir söng þar og ég mælti nokk-
ur orð. Þá komu þar og tveir ná-
grannaprestar, séra Benjamín
Kristjánsson og séra Sigurður
Stefánsson. Ég man að ég vitnaði í
þessar hendingar séra Matthíasar:
„Lífið er fljótt, líkt er það elding,
sem glampar um nótt.“ Þessi sorg-
arstund var klökkvaþrungin. Veð-
ur var stillt og mikill mannfjöldi
saman kominn. Síðan voru líkin
flutt upp í kapellu kirkjunnar. Þar
var Guðmundur Karl Pétursson
yfirlæknir fyrir og gerði að sködd-
un þeirra eftir föngum. Mörg voru
líkin mjög illa farin, því fólkið
hafði kastast út úr flugvélinni við
sprengingu og önnur voru illa leik-
in af bruna. Eg gleymi ekki örugg-
um tökum Guðmundar Karls þá.
Þetta var á laugardegi og mér
varð á að segja í vandræðum mín-
um: „Á ég nú að messa á morgun?"
Þá svaraði hann með áherslu-
þunga: „Já, nú skaltu messa.“
Guðmundur Karl var einhver
tryggasti kirkjugestur öll mín ár á
Akureyri. Á stórhátíðum tók hann
alltaf virkan þátt í guðsþjónustum
á sjúkrahúsinu. Einhverju sinni
var hann heima hjá okkur og þá
barst talið að bæninni. Þegar
hann kvaddi sagði hann alvarleg-
ur í bragði: „Já, biðjið þið fyrir
mér, því ég þarf á því að halda."
Hann var einstakur trúmaður og
góður drengur. Annar maður, sem
ég starfaði oft með á Akureyri,
var Þórarinn Björnsson skóla-
meistari. Enginn annar hefur haft
jafn sterk áhrif á mig sem ræðu-
maður. Já, hann var ræðumaður
af Guðs náð. Einstakar setningar
hans geymast mér lengi í minni.
Ég man að eitt sinn sagði hann í
viðtali: „Ég met siðgæðið meira en
gáfur.“ Þetta voru orð reynds
gáfumanns, sem hafði umgengist
marga, bæði unga og aldna og
fylgst með farnaði þeirra.
X
Samstarf
Við verðum nú að fara fljótt yfir
sögu. Starf herra Péturs Sigur-
geirssonar á Akureyri og ekki síst
í þágu æskulýðsmála á Norður-
landi öllu rúmast ekki í blaða-
grein. Ekki má heldur gleyma
þjónustu hans í Grímsey, en þang-
að fór hann hátt á annað hundrað
ferðir á prestsskaparárunum og
skrifaði merka bók um þessa
nyrstu sókn á íslandi. Hann vígð-
ist vígslubiskup Hólastiftis hins
forna þann 24. ágúst 1969 og frá
sama tíma var hann formaður
prestafélags stiftisins. En áður en
við yfirgefum prestsskaparárin
inni ég hann eftir samstarfi
presta í tvímenningsprestakalli.
— Það er vandasamt að starfa í
tvímenningsprestakalli, bæði fyrir
prestana og söfnuðinn og þá ekki
síst, þegar þarf að gera upp á
milli. Það gengur því aðeins, að
menn séu fyrirfram ákveðnir í því
að láta starfið ganga snurðulaust.
Ég naut þess að starfa með góðum
mönnum á Akureyri, fyrst séra
Friðrik J. Rafnar, þá séra Krist-
jáni Róbertssyni og síðast og
lengst með séra Birgi Snæbjörns-
syni. Samfélag við góða starfs-
bræður getur verið mönnum til
stuðnings og til margra hluta
nytsamlegt. Én þó er ég þeirrar
skoðunar, að landfræðileg skipt-
ing prestakalla sé mjög æskileg og
komi í veg fyrir árekstra. Þeir
urðu afar sjaldan í starfi okkar á
Akureyri og ef eitthvað bar á milli
tókst okkur að jafna það snarlega,
en ég veit að þetta fyrirkomulag
hefur reynst mjög misjafnlega
annars staðar. Það sem varð
okkur prestum til mestrar sam-
einingar voru altarisgöngur. Þær
eru greiðasta leiðin til þess að
prestarnir sýni hver öðrum það
hjartanlega og bróðurlega hugar-
far, sem er forsenda bróðurlegrar
samvinnu.
XI
Á biskupsstóli
Þann 27. september 1981 varst
þú settur í embætti biskups ís-
lands. — Þegar ég fór að hugsa
um að fara frá Akureyri eftir 34
ára þjónustu þar fannst mér ég
ekki geta það. Það var ekki fyrr en
innbúið var horfið inn i gámana
og flutningur hafinn, að ég yfir-
vann þessa tilfinningu. Síðan hefi
ég ekki átt erfitt með að sætta mig
við breytinguna. Raunar hefi ég
ekki haft nokkra stund til þess að
líta um öxl. Þegar maður hefur
hönd á plógnum verður hann
óhjákvæmilega að horfa fram. Við
hjónin unum okkur vel í þessu
starfi. Hér er við mikil verkefni að
glíma. Og sem fyrr veitir Sólveig
mér mestan stuðning. Hún hefur
létt mér verkið frá því fyrsta.
Starfssvið biskupsins er vítt og
verkefnin virðast geta snert allt á
milli himins og jarðar. Þau varða
ekki prestana einvörðungu. Inn á
borð mitt koma alls konar vanda-
mál og óskir. Á biskupsstofu
ganga hlutirnir áfram frá degi til
dags. Þar er gott starfsfólk, sem
mér er afar mikils virði. Ég hefi
lært mikið af forverum mínum. Þá
ekki hvað síst hin síðustu ár í
samstarfi við dr. Sigurbjörn Ein-
arsson. En næst mér stendur faðir
minn, bæði sem prestur og biskup.
Mér finnst hann oft í mér
verkandi. Ég sé og finn fyrir því,
þegar ég er að vinna sjálfur. Fyrir
mér er það ekki dulræn reynsla, er
ég finn að hér og nú er faðir minn,
sá maður, sem mest áhrif hefur
haft á mig frá frumbernsku. Það
fólk, sem ég kynnist er yfirleitt
uppörfandi að umgangast. Þegar
sagt er: biskupinn okkar finn ég
hlýjuna og það snertir mig djúpt.
Eg ber mjög fyrir brjósti þá
hugsjón, að leikmenn komi í aukn-
um mæli til starfa í kirkjunni. Að
þeim þætti verður að hlúa. Við vit-
um, að ótrúlega margir eru að
störfum auk prestanna; samverka-
menn, sem lítið eða ekkert er á
minnst, en vinna í kyrrþey. Mér
hefur komið í hug að fyllsta þörf
sé á leikmannastefnu kirkjunnar
ekki síður en prestastefnu, þá er
djáknastarfið mikilvægur þáttur,
sem þarf að efla um allt land, en
vísir að því hefur verið hér í
Reykjavík og sem kuhnugt er,
starfaði djákni í Grímsey um
nokkurt skeið. Það sem er áhuga-
verðast í alþjóðlegu starfi krist-
inna manna er sterk viðleitni til
sameiningar þeirra. Má í því sam-
bandi benda á samstarfsnefnd
kristinna trúfélaga hér á landi,
sem starfar undir formennsku
séra Kristjáns Búasonar háskóla-
kennara. Hefur hún um nokkurt
skeið gengist fyrir bænaviku
kristinna safnaða. í framhaldi af
því er rétt að víkja að Lima-
skýrslunni, sem nú er til umfjöll-
unar víða um lönd og lýtur að
skírn, máltíð Drottins og þjón-
ustu. Þegar hún var samþykkt í
janúar 1982 í Lima í Perú fundu
menn glöggt að heilagur andi var
þar að starfi. Allar kirkjudeildir,
sem aðild eiga að Trúar- og skipu-
lagsdeild Alkirkjuráðsins gátu þar
einróma samþykkt þessa skýrslu
og enginn fulltrúi sat hjá. Þess
vegna vona ég að kirkjudeildir
beri gæfu til að sundra ekki þessu
einingarstarfi. Árið 2054 eru liðin
nákvæmlega 1000 ár síðan kirkjan
klofnaði í tvennt. Svo kann að fara
að þá verði hægt að sjá kirkjuna
sameinaða um ýmis grundvallar-
atriði. Að sjálfsögðu tel ég ólík-
legt, að stærstu kirkjudeildir
muni sameinast undir eina yfir-
stjórn. Við lúterskir menn munum
seint viðurkenna óskeikulleika
páfans, ellegar tilbiðja Maríu mey
eða fallast á gildi dýrðlingadýrk-
unar fyrir trúarlífið. Við féllum
frá ýmsum kenningaratriðum
kaþólsku kirkjunnar og munum
aldrei fallast á þau, án þess að við
viljum í nokkru varpa rýrð á starf
þeirra kirkju. Okkar lúterska
kenning er í mestu samræmi við
hina biblíulegu trú og játningarn-
ar leiða okkur til grundvallarins.
Þegar við kynnum okkur niður-
stöður Hagvangs af könnun á trú-
arviðhorfum íslensku þjóðarinnar
komumst við að raun um, að al-
menn kristindómsfræðsla þarf
stórum að aukast. Fólk svarar því
hiklaust játandi, að það trúi á
Guð. Hins vegar dregur það í land,
þegar talað er um persónulegan
Guð. Það virðist þá ekki átta sig á
hugtökum. Hver, sem biður bæn-
ina Faðir vor, játar samband sitt
við persónulegan Guð.
Við héldum áfram að spjalla
saman og það var komið langt
fram á kvöld, þegar ég kvaddi. t
veganesti gaf herra Pétur mér
þýðingu sína á sálmi eftir norska
skáldið Sven Ellingsen, Nágen má
váke í verdens nat, og með henni
lýkur þessari stund í biskupsgarði.
Einhver verður að vaka í nótt
svo verði i myrkri sálum rótt.
Einhver verður að elska þann,
sem engan í heimi kærleik fann
Þinn vilji sé vor, ó Guð.
Einhver verður á ævibraut
öðrum að líkna I neyð og þraut.
Einhver verður að verja rétt
hins veika’ og smáa í hverri stétt
Þinn vilji sé vor, ó Guð.
Drottinn, þú vakir um dimma nótt
Drottinn, þú gefur veikum þrótt.
Drottinn, þín hjálp er hjá oss næst
i heimi er ríkir neyðin stærst,
erum vér hjá þér, vor Guð.
FRÍ í VINNUNNI - FRÍ í SKÓLANUM - FRÍ í ELDHÚSINU
é *
í Öðinsváar
Þóslcohatqino
Skírdaý, Imgardaý og amum ípáskim
Vlö bjóöum upp á glrnllcgar kræslngar
viö allra hæfi og á viöráöanlegu veröi.
Sérstakir réttir fyrir börnin.
Og salatbarinn er auövitaö opinn.
Kokkarnir eru í hátíðaskapi.
BRAUÐBÆR /ÓÐINSVÉ