Morgunblaðið - 04.04.1985, Blaðsíða 16

16 B
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 1985
Þá var tví- og
þríróið sama daginn
— ef veður var gott
Rætt við Óskar Gíslason, skipstjóra og útgerðarmann í Grindavík
Óskar Gfslason.
Oskar Gíslason, skip-
stjóri og útgerðarmað-
ur, í Grindavik hóf sjó-
mennsku ungur að árum
og hefur stundað sjóinn allar göt-
ur síðan — hann hefur stundað
margskonar fiskveiðar og verið
skipstjóri á mörgum bátum, stór-
um og litlum. Eiginkona óskars er
Jóhanna Dagbjartsdóttir og eru
þau bæði fædd og uppalin í
Grindavík. Þau eiga tvö uppkomin
börn, son og dóttur. óskar man
margt frá langri sjómannsævi,
allt frá tímum áraskipanna fram
til þessa dags. í þessu viðtali við
blm. Morgunblaðsins rifjar hann
upp hinn langa sjómannsferil sinn
og ýmislegt frá fyrri tíð.
Araskipin
Ég byrjaði fyrst til sjós um
fermingu og hef svo stundað sjó-
mennsku samfleytt alla ævi, sagði
Óskar í upphafi samtals okkar. f
minu ungdæmi var tíma áraskip-
anna að ljúka og trillurnar að taka
við. Bróðir minn, Guðjón Gíslason,
var einmitt sá síðasti sem var með
áraskip héðan á vertíð — og varð
reyndar aflahæstur á þeirri ver-
tíð.
Þetta var held ég voðalegt puð
og mikið lagt á sjómenn i þá daga.
Menn viluðu ekki fyrir sér að
ganga héðan alla leið inn i Kefla-
vik til að ná í síld til beitu þó um
hávetur væri — menn báru þetta
svo á sjálfum sér og urðu nokkrir
úti í þessum ferðum. Þeir sem lítið
áttu undir sér voru látnir biða eft-
ir afgreiðslu heilu dagana, ef
þannig lá á búðarlokunum, og svo
voru karlarnir kannski orðnir
slompaðir þegar þeir lögðu af stað
með þessar manndrápsklyfjar.
Það þarf engan að undra þó stund-
um hafi farið illa.
— Slíkar ferðir hafa þó verið
aflagðar fyrir þitt minni?
Já, þá tíðkaðist þetta ekki leng-
ur en var samt ansi nálægt manni
i tímanum. Og það eimdi eftir af
þessu — að menn þræluðu sér út
við alls konar burð. Hafnarað-
staða var hér engin á þeim árum,
því þurfti að setja skipin á hverju
kvöldi upp á sjávarkambinn og svo
ofan á morgnana. Það varð að
bera allan fisk upp í verbúðirnar,
svo og allt vatn — og veiðarfærin
til og frá skipi. Oft varð að vinna
verkin í lítilli birtu, eða við týru
frá olíulukt þegar best lét. Þá varð
að gera að og salta allan fisk að
lokinni sjóferð, hversu seint sem
komið var að landi. Sjálfsagt hefði
verið hægt að losna við eitthvað af
þessum burði með einhvers konar
hagræðingu, en mönnum þótti
þetta bara sjálfsagt og höfðu enga
hugsun á því.
— Hvað var hægt að nota
krakka á fermingaraldri til sjós
við þessar aðstæður?
Maður varð bara að bera sig til
við að gera eins og hinir — ég man
ekki til þess að mér væri hlíft
neitt þó ég væri ungur að árum.
Ég var hjá formanni sem sótti af-
ar stíft, Sæmundur Níelsson hét
hann. Hann sótti svo ákaflega á
mínum fyrstu vertíðum að oft
fékk maður ekki 2—3 tíma svefn í
einu langtímum saman og var oft
alveg úrvinda. Það voru mörg
handtökin sem gera þurfti þegar í
land var komið — bæði að verka
og salta aflann, og svo að beita
lóðirnar.
Tví- og þrí-
róið saroa dag
Það veiddist oft mikið hjá okkur
og greinilega ókjör af fiski í sjón-
um á þeim tíma — það kom fyrir
hjá þeim á einum bátnum, man ég,
að aðeins einn einasti krókur var
ber þegar lóðin var dregin. Það
þætti víst gott núna.
Þá var tví- og þríróið sama dag-
inn ef veður var gott. Alltaf man
ég eftir einum afladegi með Sæm-
undi heitnum: Þegar við drógum
um morguninn var fiskur á hverj-
um krók. Þá kemur upp hnútur,
heil beðja af ramflæktri lóð frá
öðrum og á henni var mikið af
fiski — þeir lögðu þarna hver yfir
annan, þvers og kruss, og skáru
sundur lóðirnar hver fyrir öðrum
ef því var að skipta.
Nú, við fórum i land land með
fullfermi, vorum fjórir á og var
einn skilinn eftir í landi til að gera
að en við hinir sigldum á miðin
aftur og fórum að draga. Kemur
þá ekki aftur hnútur á hjá okkur,
önnur beðja af flæktri lóð með svo
miklu af fiski svo við drekkhlóðum
enn. Við rérum í þriðja skiptið,
fengum fullfermi og lögðum svo
næturlínuna seint um kvöldið.
Maður fór þreyttur í bælið daginn
þann.
Sæmundur var ansi vinnuharð-
ur og geymdi verkin aldrei til
morgundagsins, ef nokkur leið var
að þræla þeim af. Sumir formenn
tóku nfrídag“ til að klára þessi
verk öðru hvoru, en það gerði
Sæmundur aldrei — hann lét
okkur alltaf klára upp á hverju
kvöldi. Sjálfur vann Sæmundur
manna mest — hann gerði alltaf
meiri kröfur til sjálfs sín en ann-
arra. Ég man oft til þess að hann
hélt áfram þegar við hinir fórum
heim í bælið svo ekki hefur hann
fengið mikinn svefn stundum.
— Þá hefur ekki verið hægt að
leggja sig á sjónum?
Nei, biddu fyrir þér, ekki á ver-
tíðinni. Um haustvertíðina var
hægt að ná kríublund og kriu-
blund yfir nóttina en ekki var það
notalegt. Þá vorum við venjulega
búnir að leggja um kl. 1 eftir mið-
nætti en svo var beðið á miðunum
og dregið um kl. 9 að morgni. Um
nóttina var ekki um annað að gera
en draga stakkinn upp fyrir haus,
leggjast niður í bátinn og dorma
þannig skjálfandi þar til morgn-
aði. En heldur voru þetta nú
ónotalegar nætur þvi það vildi slá
aö manni þegar kalt var.
Árabátur að lenda í Grindavík.
— Innsiglingin hér hefur verið
vandasöm á svona litlum skipum.
í brimgarðinum
Já, en þeir voru séðir sumir
gömlu formennirnir fara út og inn
þó það væri foráttubrim. Oft ríkur
hann upp með skömmum fyrir-
vara hérna og erfitt við því að sjá.
Feður okkar hjónanna voru báð-
ir formenn á áraskipum, þeir
Dagbjartur Einarsson á Velli og
Gísli Jónsson frá Vík. Þegar
Dagbjartur var kominn á efri ár
tók hann að sér að flagga hér í
landi og láta þannig vita ef brim-
aði. Hann er fljótur að rífa sig upp
með brim hérna og stundum var
maður varla róinn þegar flaggið
var komið upp, og þá var viturleg-
ast að snúa við hið bráðasta ef
maður vildi ná landi aftur áfalla-
laust.
Annars voru þeir margir með !
eindæmum veðurglöggir þessir
gömlu karlar og höfðu ýmsar við-
miðanir. Þeir fóru t.d. mikið eftir
sjávarhljóðinu — ef sjávarhljóðið
kemur hér innan úr Hraunsvík-
inni má telja víst að hann sé að
ganga í norðanátt. Ef hljóðið berst
hins vegar héðan af nestánni er
hann vis með að rífa sig upp í
landsynning. Ekki veit ég hvernig
á þessu stendur, en þetta gengur
eftir.
Eins fóru þeir mikið eftir því
hvernig hann var til loftsins —
blikum og öðru sliku. Ég hef ekk-
ert vit á þvi — ég hef reyndar
aldrei litið til lofts eða reynt að
ætla á um veður. Og slarkast samt
alla mína hunds og kattar tíð. En
menn þurftu að vera glöggir til að
róa á þessum áraskipum og taka
allt með í reikninginn — annars
var voðinn vís.
En ef ólendandi varð meðan
verið var á sjónum?
Þá var annað hvort að bíða úti
fyrir þar til lægði eða fara inn í
Keflavík. Það varð mörgum hált á
því að fara í gegnum brimgarðinn
og ótrúlegt hvað þeir gátu sótt
stift héðan á þessum litlu róðrar-
kænum. En þetta urðu menn að
láta sig hafa til að bjarga sér og
sínum.
Þegar ég var unglingur voru hér
um tuttugu trillur þegar mest var.
Þá var alltaf lent hér á kambinum
fyrir neðan og landað við fjöru-
bryggjuna, sem ég var reyndar
með í því að smíða. Það var þó
takmarkað gagn að bryggjunni,
því við urðum að setja bátana upp
á hverju kvöldi og svo niður á
morgnana þegar róið var þrátt
fyrir hana.
Sjóslys
Það var svo Einar G. Einarsson
kaupmaður hér í Grindavík sem
stóð fyrir því að farið var í að
grafa upp og dýpka ósinn inn í
Hópið þannig að skipin gætu siglt
inn á lónið fyrir innan um flóð. Þó
menn hefðu ekki önnur tæki en
skóflur og haka, kannski hjólbör-
ur, tókst þetta verk svo vel að
hægt var að sigla skipunum inn,
og losnuðu sjómenn þá við allan
setning. Þá voru bara hafðar
múrningar fyrir innan og utan, og
alveg hætt að púkka upp á tré-
bryggjuna.
Innsiglingin var þó jafn hættul-
eg áfram þótt landtakan sjáf væri
auðveldari. Einn lftill bátur man
ég að fórst hérna á innsiglingunni
fyrir um það bil aldarfjórðung.
Hann var að koma inn og fékk yfir
sig ólag héma á Snúningnum, sem
kallaður er. Þeir voru fjórir á en
tveir komust af. öðrum var bjarg-
að af næsta báti á undan. Hinn
lokaðist inni í lúkarnum þegar
báturinn fór niður — þar hafði
hann eitthvað loft meðan báturinn
var að sökkva, en tókst um síðir að
brjótast upp og taka til sunds.
Hann var lengi að synda á móti
straumnum en svo náðu þeir hon-
um hérna inni í ós og var hann þá
nær dauða en lífi af vosbúð og erf-
iði.
Bróðir minn fórst með skipi hér
í innsiglingunni 1926. Þeir voru 10
eða 11 á en ekki mema tveir björg-
uðust, að vísu náðist sá þriðji með
lífi en dó á leiðinni i land. Þetta