Morgunblaðið - 04.04.1985, Síða 24

MORGUNBM.ÐIÐ, FIMMTUDAGUR .4. APRÍLil985
ií 24 B
Hallgrímskirkja
hefur alla möguleika
á góðum hljómburði
Rætt viö Hans Gerd Klais orgelsmíðameistara frá Þýskalandi
„Hallgrímskirkja hefur alla möguleika til þess að hafa góðan
hljómburð vegna stærðarinnar og vegna hvelfínganna sem
sjá um jafna dreifíngu hljómsins. Á Islandi er greinilega gott
tækifæri núna til að auðga orgelmenninguna. Organistar eru
mikið á ferðinni milli Evrópu og Ameríku, þeir gætu komið
hér við og allt myndi þetta hjálpast að við að efla áhuga á
orgeltónlist hérlendis,“ sagði Hans Gerd Klais orgelsmiður
frá Bonn í Vestur-Þýskalandi, sem hér var á ferð á dögunum.
Þessi mynd er tekin ofan af efsta vinnu
pallinum og má fá nokkra hugmynd um loft-
hæðina þegar mannkrílin niðri eru skoðuð.
Hans Gerd Klais var fenginn
hingað til lands snemma í mars til
að fjalla um hljómburð Hall-
grímskirkju og hugsanlega stað-
setningu orgelsins. Hann skoðaði
kirkjuna hátt og lágt, hafði áður
fengið sendar teikningar og aðrar
upplýsingar um bygginguna og sat
siðan fund með þeim er ráða ferð-
inni í framkvæmdum. Voru þar
fulltrúar safnaðarins, sóknar-
prestarnir, formaður sóknar-
nefndar, byggingameistari, verk-
fræðingur og hljómburðarfræð-
ingur og organisti kirkjunnar,
Hörður Áskelsson, sem einnig
túlkaði. Einnig sátu fundinn
nokkrir organistar og aðrir
áhugamenn um kirkjusmíðina. Á
þessum fundi greindi Hans Gerd
Klais frá helstu atriðum er hafa
verður í huga þegar velja skal
orgel og staösetja það og skiptist
hann á upplýsingum við forráða-
menn kirkjusmíðinnar. Síðar er
væntanlegt tilboð frá fyrirtæki
hans í smíði orgelsins, en þegar
hafa nokkrir aðilar lýst áhuga á
að bjóða í verkið.
Hlutverk hússins
í spjallinu hér á eftir fjallar
Hans Gerd Klais um ýmis atriði
er rætt var um á fundinum og
fyrst er hann beöinn að segja
nokkur orð um það sem hafa þarf
í huga þegar velja skal orgel:
„Það sem skiptir höfuðmáli við
val á orgeli og ákvörðun um stærð
þess er hlutverk hússins. Er um að
ræða guðshús eða tónleikahús?
Hér eru línur skýrar, við erum að
velja orgel fyrir Hallgrímskirkju.
En fleira þarf að hafa í huga. Við
verðum að ætla orgelinu þann stað
og þá stærð sem best hæfir hlut-
verki þess að þjóna söfnuðinum i
guðsþjónustu, að það sé í tengslum
við söfnuðinn og prestinn, altarið,
hið talaða orð, enda er orgelinu
ætlað sífellt veigameira hlutverk í
guðsþjónustunni. Við þurfum
einnig aö hafa i huga að orgelið
nýtist fyrir aðra kirkjutónlist og
við sérstök hátíðleg tækifæri.
Sem helgidómur á kirkjan og
orgel hennar því fyrst og fremst
að þjóna guðsþjónustunum, en í
víðasta skilningi má segja að nær
öll orgeltónlist sé kirkjutónlist.
Hér eru einstæðar aðstæður á ís-
landi til að koma upp stóru orgeli,
en ég legg áherslu á að við hugsum
samt sem áður ekki um kirkjuna
sem konserthús þegar að innrétt-
ingum og hljóðfæravali er komið.
Eg vil ítreka það sem ég sagði í
upphafi að verði þessar aðstæður
nýttar eins og tækifæri er til get-
ur hér skapast sérstök orgelmenn-
ing. Hér þarf einnig að hugsa fyrir
framtíðinni, komandi kynslóð og
þess vegna hlýtur að vera eðlilegt
að sem flestir leggi hér hönd á
plóginn. Kirkjan ein ætti ekki að
standa undir öllum framkvæmd-
um, hér hljóta ríki og borg að
koma til skjalanna og landsmenn
allir.“
Hljómburöur
Hvað sýnist þér um væntanleg-
an hljómburð kirkjunnar?
„Vegna stærðarinnar og hvelf-
inganna sýnist mér allar aðstæður
fyrir góðan hljómburð vera fyrir
hendi. í hljómburði er tvennt sem
skiptir höfuðmáli, dreifing
hljómsins og ómtími, þ.e. hve lengi
hljómurinn lifir. Mér sýnist út-
reikningar Gunnars Pálssonar
verkfræðings og hljómburðar-
fræðings lofa góðu. Segja má að
hér verði kannski erfiðast að
sætta þarfir talaða orðsins og þess
sungna. Sé ómtíminn langur og
hljómburður þannig góður fyrir
kirkjutónlist getur prestum og
predikurum reynst erfitt að ná til
safnaðarins, nema með hjálpar-
tækjum, hátölurum og e.t.v. sér-
stökum predikunarstóli með
skermi og á sama hátt má segja að
öll truflun utan úr kirkju komist
óþarflega vel til skila í slíkum
hljómburði. Samt sem áður má
segja að góður hljómburður hafi
einnig þau áhrif á þátttakanda í
guðsþjónustu að hann eigi auð-
veldara með að lifa sig inn i hana
og menn finna þannig vel að þeir
eru söfnuður og sameinaðir i guðs-
þjónustunni.
Mikilvægt er fyrir orgelið að
ómtiminn sé réttur. Þetta er erfitt
hljóðfæri þar sem tíðnisvið þess er
svo stórt. Þess vegna er sérlega
mikilvægt að ómtíminn sé langur
á lægstu tíðninni. Teppi, áklæði á
sætum og slíkt hafa einungis áhrif
á háa sviðið. Þess vegna er æski-
legt að ómtíminn sé sem lengstur
enda auðveldara að draga úr hon-
um á síðustu stigum innrétt-
inganna en að lengja hann. Reyn-
ist hann of iangur á dýpstu tónun-
um má bæta úr því með sérstöku
trégólfi undir bekkjunum eða öðr-
um ráðstöfunum sem ekki kosta
stórfé.
Gluggar skipta þar einnig máli.
„Linir“ gluggar með þunnu gleri
og mikið blýlagðir hleypa út djúpu
tónunum og þess vegna verður
glerið að vera hart og þykkt, einn-
ig þétt vegna veðurfarsins ykkar
að því er mér sýnist, en mér finnst
ekki endilega nauðsynlegt að
gluggarnir séu alveg hljóðeinangr-
aðir. Mér finnst t.d. rétt að geta
heyrt kirkjuklukkurnar óma inn í
kirkjuna."
Þá nefndi Hans Gerd Klais fjöl-
mðrg önnur atriði sem skipta máli
varðandi alla umhirðu og umgang
við orgelið, hitastig og raka, en
miklar sveiflur á hita og raka eru
eitt það versta fyrir orgelið. Hér
verði hitakerfi að vera þannig úr
garði gert að hægt sé að hafa al-

Á þessum myndum má sjá hvernig orgel geta verið staðsett í kirkjum.
Annars vegar er orgelið í hlidar.skipi og hins vegar aftast » svölum kirkjunn-
v. ar.
Á vinnupöllunum í kirkjuskipinu, frá hægri: Hans Gerd Klais orgel-
smíðameistari frá Þýskalandi, Orn St. Sigurðsson verkfræðingur og Albert
Finnbogason byggingameistari.