Morgunblaðið - 04.04.1985, Blaðsíða 20

20 B
MORGUNBLAÐID, FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 1985
ÞORLAKUR
BISKUP
HELGI
Steindur gluggi með mynd Þorláks helga í dómkirkj-
unni í Lincoln á Englandi.
sæla Þorlák byskup. Honum höfg-
aði þegar eftir heitit. En er hann
vaknaði, þá var allr verkr ór aug-
um hans, en hvarmar váru rauðir
ok þrútnir mjök til vitnis þess
verkjar, er í augunum hafði verit.
Unas hét maðr. Hann tók sótt
óhægliga þar á þinginu. Hann blés
allan. Gekk kviðrinn upp fyrir
brjóstit, ok fylgdi æsiligr verkr,
svá hann mátti trautt standast.
Hét hann síðan með viðrkomningu
á inn helga Þorlák byskup til
heilsu sér. Honum höfgaði þegar
eftir þat. Hann þóttist sjá í svefn-
inum inn helga Þorlák byskup ok
með honum inn sæla svein, Vitum.
Byskup mælti við hann: „Eigi nýtr
þú þín, þó at þú verðir heill, heldr
þess, at nú er miskunnartíð guðs
yfir komin í heilsugjöfum við
menn.“ Hann vaknaði alheill.
Norðlenzkr maðr tók enn æsi-
ligt mein á inu sama þingi, sótt þá,
er þegar tók vitit frá honum. Þá
hétu aðrir menn fyrir honum á inn
sæla Þorlák byskup, ok varð hann
þegar alheill.
Prestr einn göfugr, sá er Þórðr
hét, tók sótt hættliga við þing-
lausnir, ok váru menn hræddir um
hann, af því at hann var göfugr
maðr. Hann hét síðan á inn sæla
Þorlák byskup til heilsubótar sér.
En honum hægðist svá skjótt sinn
vanmáttr, at hann varð færr af
þingi með öðrum mönnum, ok varð
hann á skammri stundu alheill ok
lofaöi guð fyrir sína heilsu ok inn
heilaga Þorlák byskup.
Á þinginu barst þat at, at norð-
lenzkr maðr tapaði góðum fjötri,
ok var leitat vandliga, ok fannst
eigi. Ok er honum þótti örvænt
fundarins, þá hét hann á inn sæla
Þorlák byskup, at finnast skyldi
fjöturrinn, ok fannst þegar, þar er
oftast hafði leitat verit, ok lofuöu
allir guð ok inn heilaga Þorlák
byskup.
Árni hét einn virðuligr maðr.
Hann hafði mein mikit innan rifja
ok hættligt. Hann hét á inn heil-
aga Þorlák byskup til heilsu sér ok
batnaði þegar.
Enn af jarteinum
Eftir þingit var sá atburðr, at
Ormr, frændi ins sæla Þorláks
byskups ok bróðir Páls byskups,
var í baði í Skálaholti ok hafði þat
í hug sér, at hann mundi enn meir
elska heilagleik síns frænda, ef
hann bæri á sjálfum sér nökkut
merki. En í því bili skeindi hann
ina hægri hönd sína á hárknífi, ok
blæddi æsilega, ok varð eigi stöðv-
at. Þá hét hann á frænda sinn ok
fulltrúa, Þorlák byskup, at hann
stöðvaði blóðit, ok kom aldri ór
einn dropi síðan.
Torfi hét prestr, kynstórr ok
kvángaðr vel, ok verðr hennar get-
it síðar í þessu máli. Hann tók
strangan augnaverk, er hann fór
af þingi, ok svaf hann ekki þá nótt,
er hann var í Skálaholti. Þá hét
hann á inn heilaga Þorlák byskup
ok var síðan leiddr til kirkju ok
fekk þar bót um messu sinna
meina ok fór alheill brott.
Hústrú ein góð tók enn augna-
verk mikinn ok hét á Þorlák bysk-
up, ok varð hon þegar heil.
Magnús Gizurarson, fóstri ins
sæla Þorláks byskups, átti bú gott
ok gagnauðigt, en þat gerðist þar
til óhægenda, at á brott gekk
mestr hluti ásauðar ok fannst eigi,
ok horfði þat til inna mestu skaða,
at sauörinn mundi svella, en missa
nytjarinnar. Tók hann þá it bezta
ráð, sem honum var opit, hét á inn
heilaga Þorlák byskup, fóstra
sinn. Eftir þat gekk sauðrinn allr
ósollinn af heiðum móti þeim, er
leitaði.
Sveinn einn ungr tók enn
augnaverk harðan ok bar óhæg-
liga, ok fell móðurinni nær. Tók
hon síöan kertirak ok lagði um
höfuð sveininum ok hét á inn heil-
aga Þorlák byskup, ok varð hann
þegar heill.
Fátækr maðr týndi fjötri góð-
um, þar er mýrar váru víðar ok
grasloðnar, ok var óvænt, at finn-
ast mætti. Hét hann síðan á inn
heilaga Þorlák byskup, at fjöturr-
inn fyndist, ok fannst þegar, ok
varð inn fátæki feginn.
Einn ungr maðr reið óvarliga
þar, er jarðhitar váru, ok brunnu
fætr hestsins, svá at menn ætluðu,
at deyja mundi. Þá var heitit á inn
heilaga Þorlák byskup, ok varð
hestrinn alheill á fám dægrum.
Gerðu þeir þakkir guði ok inum
heilaga Þorláki byskupi fyrir
þennan atburð.
Maðr einn tók kverkasull mik-
inn ok varð ómála. Hann renndi
hug sínum til áheita við inn heil-
aga Þorlák byskup. En ina sömu
nátt sprakk sullrinn, ok varð hann
heill á fára nátta fresti.
Sá maðr var einn, at svá var
óskyggn, at hann sá eigi betr en
fingra sinna skil, ok hafði svá
lengi verit. Hann hét á inn heilaga
Þorlák fyrir augum sínum, ok varð
hann þegar skyggn.
Hönd þrútnaði á einum ungum
manni, svá at læknar máttu ekki
at gera. En þegar heitit var á inn
heilaga Þorlák, varð höndin alheil.
í stórum vatnavöxtum töpuðust
kistur tvær, önnur full með járn
ok smíði, en önnur með klæði. Sá
hét, er kisturnar átti, á Þorlák
byskup, ok fundust kisturnar
óspilltar ok allt þat, er í var.
I einum stað kómu menn at
ófæru vatni, ok kómust þeir yfir
með heilu, er á Þorlák byskup
hétu, en hinir eigi, er engu hétu.
Jungfrú eina æstu verkir ákaf-
liga, svá menn fengu varla hana
geymt. En þegar heitit var fyrir
henni á Þorlák byskup, þá varð
hon þegar heil.
Ein kona hafði marga vetr haft
svá mikinn verk í hendinni, at hon
mátti til einskis nýta hana. Hon
hét á inn heilaga Þorlák byskup
fyrir sér, ok á næstu nátt eftir
varð hon heil.
Kaupmenn á íslandi fengu á
engan hátt upp nát akkeri sínu.
En þegar þeir hétu á Þorlák bysk-
up, varð þat laust.
Margir fóru á skipi ór Vest-
mannaeyjum, ok gerði at þeim
hafgjálfr ok storm, svá at þeim lá
við bana. Þeir hétu þá á Þorlák
byskup sér til hjálpar, ok varð
þegar logn mikit ok kyrrleikr sjóv-
ar, ok fengu þeir höfn með heilu.
Hústrú ein týndi góðu gulli, ok
var þess víða leitað ok oftliga, ok
fannst eigi. Hon hét á inn heilaga
Þorlák, ok fannst þegar gullit, sem
oftast hafði leitat verit.
Kona ein tók svá æsiliga sótt, at
af henni tók málit ok vitit. En þeg-
ar heitit var fyrir henni á inn heil-
aga Þorlák byskup, varð hon heil.
Prestr einn gamall braut við-
bein sitt, ok sló þar í verk ok
þrota, svá at hann var ófærr.
Hann hét á inn heilaga Þorlák
byskup fyrir sér, ok varð hann
skjótt heill.
Maðr galt fátækum manni
blindan sauð ok vildi eigi um
bæta, þá er hinn fann at. Inn fá-
tæki maðr hét á Þorlák byskup, ok
varð sauðrinn skyggn.
Á bæ einum stálu þjófar miklu
gózi, en þeir, sem skaðann fengu,
hétu á Þorlák byskup, at hann
bætti þeim skaða sinn, en þá var
hallæri mikit til kostar. Þá sló þvf
á þá, at þeir fóru í á með net, ok
jafnskjótt veiddu þeir svá marga
laxa ok stóra, at þeim þótti sér vel
bættr skaði sinn.
Frá jarteinum enn
Vatn þat, er Holtavatn heitir,
stemmdi uppi, svá at fyrir vatns-
gangi var sandrinn þrjátigi faðma
þykkr. Horfði þat til mikils skaða
þeim mönnum, er engjar áttu við
vatnit. Þá hét einn bóndi á inn
heilaga Þorlák byskup, at út-
mokstrinn skyldi ganga betr en
vandi var á. En annan dag eftir
var vatnit út brotit í sjá.
Skip rak frá manni fyrir storms
sakir ok vatnagangs. En sá hét á
Þorlák byskup, er skipit missti, ok
var þat aftr komit um morgininn í
sömu lending.
Sveinn einn ungr fell á eld, ok
brann höndin ákafliga. En faðir
hans ok móðir hétu á Þorlák bysk-
up fyrir honum, ok var höndin al-
heil innan þriggja nátta.
Ungr sveinn fell I sýruker ok
sýndist dauðr, er hann var upp
dreginn. En faðir ok móðir sveins-
ins hétu með miklum harmi á inn
heilaga Þorlák byskup til lífs hon-
um. Ok þegar heitit var staðfest,
kom roði í kinnarnar, ok eftir
langa stund liðna spratt hann upp
alheill.
Maðr einn þrútnaði ákafliga, ok
blés allan kviðinn, ok gerði digran
sem naut. En kona hans hét fyrir
honum á inn heilaga Þorlák bysk-
up, ok varð hann skjótt heill.
Þá er Páll byskup lét it fyrsta
sinn upp lesa jarteinir Þorláks
byskups á alþingi, fekk blindr
maðr sýn, en daufr maðr heyrn, er
þar váru við staddir.
Kona ein fell í hver í Reykja-
holti ok brann ákafliga, svá holdit
ok húðin fylgdi klæðunum. Menn
hétu fyrir henni á Þorlák byskup,
at eigi leysti af henni fætrna, en
hon varð alheil innan mánaðar.
Kona ein braut fót sinn, ok sló í
verk ok þrota miklum, ok lá hon
lengi í rekkju, ok máttu læknar
henni eigi bót vinna. Hon hét á inn
heilaga Þorlák byskup. Ok á sömu
nátt kom hann at henni í svefni ok
fór höndum um fótinn, ok vaknaði
hon alheil.
Einn maðr týndi stórri járn-
sleggju í sjóvarísi á djúpi. Sá hét á
Þorlák byskup, ok fann hann
sleggju þá á landi degi síöar.
Nökkurum kaupmönnum ór
Orkneyjum bægði stormr at Fær-
eyjum, þar sem fyrir var björg ok
boðar, ok þótti öllum sér þar dauði
víss. Þeir hétu á inn heilaga Þor-
lák byskup, ok gekk þegar veðrit
um þeim í hagstæðan byr.
Aðrir kaupmenn váru í Eng-
landshafi at dauða komnir sakir
storms ok sjóvargangs. Þeir hétu á
Þorlák byskup ok fengu þegar byr
ok blítt veðr ok þar næst góða
höfn.
Frá jarteinum enn
Einn maðr hafði brottfall ok
augnaverk. Hann hét á inn heilaga
Þorlák byskup sér til heilsubótar,
ok batnaði ekki. Kvaldist hann
lengi í þessum sjúkleika. Ok eina
nátt dreymdi hann, at Þorlákr
byskup kæmi at honum ok mælti
til hans: „Heyrði ek kall þitt til
mín, en því máttu enga heilsubót
fá, at þú hefir glæpi ósagða. Nú
játta þik fyrir presti, ef þú vill
heilsu fá.“ Síðan vaknar hann, ok
þegar hann hafði skriftazt, varð
hann heill.
Kona ein hafði vanheilsu mikla
af hræðiligum kviðsull þrjátigi
vetra. Hon hét á inn heilaga Þor-
lák byskup sér til heilsubótar, en
um náttina fyrir inn þrettánda
dag sýndist henni Þorlákr byskup
í svefni, en hon vaknaði alheil.
Ungr maðr var at leik, ok gekk
hönd hans ór liði, ok komst nauðu-
liga aftr. Sló þá í verk ok þrota,
svá at hann var ófærr. Hann hét á
Þorlák byskup, en í svefni kom
hann at honum ok mælti: „Títt
gerist þér at heita ok efna eigi.“
Ok er hann vaknaði, mundi hann
þat, at hann hafði heitit á hann ok
efnt eigi. Afhendi hann þá hvárt-
tveggja heitit ok varð síðan al-
heill.
Hestr einn meiddist af gelding,
svá at með vágföllum fúnaði allr
kviðrinn af honum. Sá hét, er átti,
at gefa Þorláki byskupi hálfan
hestinn, en innan hálfs mánaðar
var hann alheill.
Maðr einn hafði fótarmein, svá
at holin með beininu váru full af
blóði ok vág, en læknar fengu eigi
grætt. Hann hét á Þorlák byskup
sér til heilsu. En í svefni sýndist
honum hann koma at sér ok
strjúka fótinn, en hann vaknaði
alheill.
Einn ungr sveinn tók fársótt,
svá at kviðrinn slitnaði. Faðir ok
móðir ok frændr hétu fyrir honum
á Þorlák byskup, ok varð hann
þegar alheill.
Einn dag hétu menn á Þorlák
byskup til byrjar sér ok fengu góð-
an byr. Ok er þeir sigldu út eftir
firði, sigldi í móti þeim annat skip
hraðbyrja, ok höfðu þeir heitit á
Þorlák byskup til byrjar, ok tóku
at kveldi hvárir þá höfn, er vildu.
Frá jartcinum enn
Tvær konur fóru á vetrardag í
miklu frosti ok hörðu veðri á
fjarðarís. önnur þeira varð þar
léttari fjarri byggðum. Þær hétu á
Þorlák byskup sér til hjálpar. Þá
kómu menn at þeim ok fluttu þær
til bæjar. Barnit var mjög meitt af
frosti, svá at knýta tók beinin, en
út sprakk annat augat á kinnina,
en sár fell á líkamann. Móðirin
harmsfull hét á inn heilaga Þorlák
byskup til nökkurrar miskunnar
barninu. Síðan batt hon við auga
barninu mold ór leiði hans ok
lagði síðan niðr, ok sofnaði skjótt.
Var þá nón dags. En at miðjum
aftni vaknaði þat svá alheilt, at
augat var aftr komit blátt at lit ok
skyggnt. Váru þá gróin öll sár ok
af allir knútar af barninu, en þat
augat var illa litt, sem heilt hafði
verit.
Á bæ einum i Vestfjörðum kom
eldr í hús, svá at þess var ván, at
allr bærinn mundi brenna, en ekki
manna heima nema ungbörn. Eitt
barnit hét á Þorlák byskup sér til
hjálpar, ok jafnskjótt kom svá
mikit regn ór himni, at eldrinn
slokknaði. En regnit kom hvergi
víðara en á þeim bæ.
Maðr fell fyrir bjarg, ok meidd-
ist knéskelin ok fótrinn. Sá hét á
Þorlák byskup, ok varð hann
skjótt alheill.
Húsfrey ein fátæk hét á Þorlák
byskup, at hann gæfi börnum
hennar nökkut til matar, þvl at þá
var hallæri mikit. Hon gekk í
fjöru ok sá sel stóran. Hann lá
kyrr, er hon gekk at honum, sem