Morgunblaðið - 19.07.1985, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 19. JÚLÍ 1985
~á
Útfjcrö og tiskvinnsla ú Suðurnesjum
ÁSTAND útgeröar og fiskvinnslu á Vestfjöröum og Morgunblaðsins og ræddi við nokkra útgerðar-
á Norðurlandi hefur verið til umfjölhinar að undan- menn í Keflavík, Grindavík og Garði. Hér á eftir
Törnu. Því þótti ástæða til að heyra hljóðið í útgerð- fer síðari hluti viðtalanna og eru þau við útgerðar-
armönnum á Suðurnesjum og fór blaðamaður menn í Grindavík og Garði.
Ljóamynd/Einar Falur
Versta tímabil sem ég hef upplifað
— segir Þorsteinn Jóhannesson, framkvæmdastjóri Gauksstaðar hf. í Garði
„ÞETI'A er alit í kalda koli og búið
að vera lengi,“ sagði Þorsteinn Jó-
hannesson framkvKmdastjóri
Gauksstaðar hf. í Garði þegar hann
var spurður um hvernig útgerðin
gengi. „Ég held að frá árinu 1981
hafi verið versta tímabil sem ég hef
upplifað í útgerð þó að þá hafi verið
farið að halla undan fæti, en ég byrj-
aði sem alvöru útgerðarmaður árið
1939. Ástandið í dag er ekkert líkt
neinu því sem ég hef áður upplifað
þó oft hafi gefið á bátinn.
Við verkum aðallega í salt og
skreið. Verðið á saltfiski hefur
verið gott en er það ekki lengur og
þakka má fyrir ef endar ná saman
með fisk í fyrsta flokki, sem er
ekki nema hluti af framleiðslunni.
Ástaeðan fyrir því að saltfiskverð-
ið er okkur óhagstætt er meðal
annars sú að það er fátækt fólk á
Spáni og í Portúgal, sem eru okkar
helstu kaupændur og okkur hefur
gengið erfiðlega að selja þeim
okkar eigin vitleysu, verðbólguna,
úr landi."
Selormurinn var
óþekkt fyrirbæri
— Hvernig gengur fiskvinnsl-
an?
„Vinnslan á saltfiski hefur
færst í betra horf þrátt fyrir að
selormurinn valdi miklum töfum í
vinnslu, en hann var óþekkt fyrir-
bæri á árum áður og veldur kostn-
aðarauka við vinnsluna. Á vissum
árstímum er alltaf erfitt að afla
hráefnis í saltfiskvinnslu og má
rekja það til ferskfiskmatsins,
sem að mínu mati er oft bágborið
og neyðir okkur til að greiða of
hátt verð fyrir ferskfisk.
Um skreiðina er það að segja að
hún hefur ekki selst í tvö ár og
hafa safnast upp birgðir við það
sem fyrir var á meðan hægt var að
flytja eitthvað til Nígeríu. Verð-
mæti skreiðabirgða, sem eru í
húsum í dag, er um 18 hundruð
milljónir króna og liggja birgðirn-
ar undir skemmdum og það á há-
um vöxtum. Að vísu hefur sjávar-
útvegsráðherra lofað útgerðinni
vaxtafrádrætti en ég hef ekki orð-
ið var við það ennþá.“
— Hvað gerir þú út marga
báta?
hausinn með einn bát. Báturinn
sem ég er með núna er frá 1982 og
er norskur að hálfu leyti. Þegar
samið var um kaupverð hans 1981
átti hann að kosta fullbúinn 18
„Ég hef alltaf haft einn bát í
einu. Tel það nægja að fara á
Þorsteinn Jóhannesson framkvæmdastjóri Gauksstaða hf.
milljónir kr. Hluti kaupverðsins
var í norskum krónum en íslensk
iðnfyrirtæki tóku að sér að ganga
endanlega frá honum. Einu ári
seinna, í júní 1982, kostaði hann
ekki lengur 18 milljónir heldur 28
milljónir vegna gengisbreytingar
og í dag er hann kominn í 65 millj-
ónir.“
Gengisfellingar
drepa útgerðina
„Gengisfellingar eru að drepa
alla útgerð í dag því þær hafa lent
illilega á þeim sem hafa farið út í
endurnýjun á atvinnutækjum og
viljað gera það á skaplegan hátt.
Margir útgerðarmenn hafa hug á
endurbótum og að fá betri afla á
land. Til þess að ná því hafa þeir
lagt fram margar milljónir en
ekki fengið neitt í staðinn. Auk
þess sem fiskverð hefur aldrei
hækkað til samræmis við geng-
isbreytingar.
Einnig má minna á olíukostnað-
inn við úthald á skipum, sem allt-
af hefur verið að síga á ógæfuhlið-
ina með, þrátt fyrir verðlækkanir
erlendis. Hér hækkar olíuverðið
til fiskiskipa um 2 til 3% á ári
umfram vísitölubætur.
Það má segja að vandræði út-
gerðarinnar séu alveg sambærileg
við þau vandræði, sem húsbyggj-
endur eiga við að stríða og allir
tala um. Eini munurinn er að út-
gerðarmenn hafa þagað, því þeir
eiga ekki vísa þá samúð sem hús-
byggjendur hafa fengið. Nú má
ekki skilja það svo að ég sé á móti
húsbyggjendum, öðru nær, ég
vorkenni þessu fólki.
Og nú er reynt að telja mönnum
trú um að verðbólgan hafi minnk-
að um 10 til 12% en það er ekki
rétt. Matvara og öll þjónusta hef-
ur hækkað. Ef stjórnvöld hafa
haldið að hægt væri að breyta
kerfinu með launalækkun laun-
þegunum í hag, þá hafa þeir mis-
reiknað sig illilega."
Flugvöllurinn harður
samkeppnisaðili
— Hvernig gengúr þér að fá
fólk til vinnu?
„Hjá mér hafa ekki verið neinir
erfiðleikar með að fá fólk til vinnu
eins og virðist vera í frystihúsun-
um. Flugvöllurinn er mjög harður
samkeppnisaðili hér á Suðurnesj-
Léleg aflabrögð
undanfarin þrjú ár
— segir Dagbjartur Einarsson
framkvæmdastjóri Fiskaness hf. í Grindavík
„AFLINN hefur verið afskaplega lít-
ill undanfarin þrjú ár og má segja að
það sé megin ástæðan fyrir ástand-
inu í dag,“ sagði Dagbjartur Ein-
arsson forstjóri Fiskaness hf. í
Grindavík.
„Það heldur í okkur lífinu í dag
hjá Fiskanesi að við erum með litlar
skuldbindingar. Nýi báturinn,
Grindvíkingur, var okkur erfiður en
eftir skuldbreytinguna, sem gerð var
fyrir áramót er hann ekki í vanskil-
um eins og er. Þess vegna tórum við.
Eins og staðan er í útgerðinni í dag,
er alveg vonlaust að gera út nýja
báta.“
Ómögulegt að treysta
á eina stoð
— Hvað gerið þið út marga
báta?
„Við erum með fjóra báta, 150
til 200 tonn, og einn stóran loðnu-
bát. Bátarnir voru á netum í vetur
fram í júní utan einn, sem fór á
humar í maí og annar á rækju.
Það var svona sæmilegt að hafa á
humarnum enda var sérlega góð
tíð og nú er kvótinn okkar búinn.
Auk aflans úr okkar bát höfum
við tekið til vinnslu afla úr fimm
öðrum humarbátum og eru þrír
þeirra búnir með sinn kvóta. Við
komum til með að loka fiskvinnsl-
unni nú i lok júlí fram í miðjan
ágúst þegar allir fara í frí.“
— Hvert seljið þið ykkar fram-
leiðslu?
„Frysti fiskurinn fer allur í sölu
í gegnum Sölumiðstöð hraðfrysti-
húsanna. Saltfiskurinn fer til
miðjarðarhafslandanna í gegnum
Sölusamband íslenskra fiskfram-
leiðenda og síld mest til Rúss-
lands. Ég held að það sé ekkert vit
í öðru en að geta unnið allt sem á
land kemur og sleppa sérhæfing-
unni. Sveiflurnar sem verða á
markaðsverði mismunandi fisk-
tegunda, hafa sýnt að ómögulegt
er að hafa ekki fleiri en eina stoð
að treysta á.“
Höfðum góðan kjarna
— Hvað vinna margir í fisk-
vinnslunni hjá ykkur?
„Núna eru um 70 til 80 manns
hjá okkur, mest unglingar. Það
fæst enginn fullorðinn í þessi störf
lengur. Þar hafa orðið miklar
breytinga á undanförnum tveimur
til þremur árum, sem vitanlega
hefur haft áhrif á framleiðslu-
gæði. Þessi grein á undir högg að
sækja hvað vinnuafl varðar. Vinn-
an er erfið og kaupið ekki nógu
hátt. Fólk hefur ekki lengur áhuga
á að vinna þessi störf, vill heldur
snúa sér að þjónustustörfum og
Ljósmynd/Einar Falur
Dagbjartur Einarsson framkvæmda
stjóri Kiskanetw hf. í Grindavík.
hafa það huggulegt.
Fyrstu 10 til 12 árin var maður
alltaf með mjög góðan kjarna af
fólki úr sveitunum, sem kom til
okkar á hverju ári. Það kom til að
vinna og vann vel í stuttan tíma
fyrir rok tekjum. Þegar möguleik-
arnir á tekjum minnka vegna alls-
konar banna þá hefur þetta fólk
ekki lengur áhuga á að koma.
Þetta er nú ein vitleysan í þessari
verkalýðspólitík, sem gengur yfir
þjóðfélagið í dag.
Það mætti halda að eina glóran
væri að breyta yfir í frystiskiskip
úr því að enginn fæst til að vinna
aflann i landi. Með þvi móti fær
sjómaðurinn góðar tekjur eins og
sannaðist um daginn þegar Akur-
eyrin kom til hafnar með afla að
verðmæti 22 milljónir og háseta-
hluturinn var um 200 þús. Þetta
gerist á sama tíma og við verðum
að bjóða okkar skipshöfnum upp á
200 til 250 þús. í hásetahlut eða
um 50 þús. á mánuði fyrir erfiða
vinnu. Ut á miðnætti, fjórir tímar
á miðin, inn að kvöldi, uppskipun
og stans í þrjá tíma áður en haldið
er út aftur og svo eru sumir hissa
þótt þeir kvarti.
Og ekki tekur betur við í haust.
Þá komum við til með að fá 13%
lægra verð fyrir síldina en í fyrra
þrátt fyrir að tekist hafi að selja
Rússum hana á um 20 til 30%
hærra verði en samkeppnisaðilar
okkar buðu fyrir sína síld. Sjó-
menn fá sín laun greidd eftir fisk-
verði þannig að þeim verður boðið
upp á launalækkun á sama tíma
og fólk í landi fær kauphækkun.”
Stefnan er alveg
út í hött
— Ertu svartsýnn á að úr ræt-
ist?
„Já, stefnan í fiskveiðimálum
okkar í dag er alveg út í hött. Það
hefur ekki tekist að mæta þeim
sveiflum í útflutningsverðmætum
sjávarafurða sem orðið hafa á
undanförnum árum. Við fluttum
út á árunum 1978—79 sjávaraf-
urðir fyrir 500 milljónir dollara,
sem fer upp í 700 milljónir dollara
á árunum 1981—82 og aftur niður
í 500 milljónir dollara 1983—84.
Þessar sveiflur eiga sér stað á
sama tíma og framleiðslu-
kostnaður í útgerð eykst jafnt og
þétt.