Morgunblaðið - 01.09.1985, Blaðsíða 24

24
yíQi HnaMMTsaa .1 auoAauMKua .QiQAjavnjoaoM
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. SEPTEMBER 1985
V estur-þýskar
leyniþjónustur eru
eins og gatasigti
uppfullar af njósnurum andstæðingsins
Markúsi Wolf, yfinnaiuii aostar-þýakti (acujóaaaþjónustunii-
ar, hefur oft tekiat að klekkja i Veatur-ÞjMrerjuai i löngum
ferli sínu.
gagnnjóanastarfsemi
Lorenz Betzing.
Eftir Kari Blöndal
FLÓTTI Hans Joachims
Tiedges, yfirmanns í
vestur-þýsku gagnnjósna-
þjónustunni, til Austur-
Þýskalands hefur valdið
miklum úlfaþyt í Bonn.
Uppljóstranir hans eiga eft-
ir að vera dragbítur á gagn-
njósnastarfsemi Vestur-
Þjóðverja í Austur-Þýska-
landi um ókomin ár. Ef til
vill hefði verið hægt að
koma í veg fyrir brott-
hlaup Tiedges, ef Heribert
Hellenbroich, fyrrverandi
yfirmaður hans, hefði rekið
hann frá störfum. Hell-
enbroich vissi árum saman
að Tiedge var drykkfelldur
og þar af leiðandi ekki
treystandi. Því kom ekki á
óvart að Hellenbroich var
vikið frá störfum á fimmtu-
dag.
Njósnamáliö hófst 8. ágúst þeg-
ar Sonja Lúneburg, einkaritari
Martins Bangemanns, viðskipta-
ráöherra, hvarf sporlaust. Ursula
Richter, bókhaldari hjá samtökum
landflótta Austur-Þjóðverja,
hvarf viku síðar og félagi hennar,
Lorenz Betzing, sendiboði vestur-
þýska hersins hvarf um svipað
Íeyti. Ritararnir Luneburg og
Richter voru að öllum líkindum
þjálfaðir til njósna í Austur-
Þýskalandi og sendir til Vestur-
Þýskalands til að lauma sér
markvisst inn í stjórnarkerfið í
Bonn undir fölsku nafni.
Ósigur vestur-þýsku
ieyniþjónustunnar
Hans Joachim Tiedge hvarf
mánudaginn 19. ágúst. Fæstum
datt í hug að hann hefði flúið á
náðir Austur-Þjóðverja og var í
Vestur-Þjóðverja.
fyrstu talið að hann hefði framið
sjálfsmorð.
Helmut Kohl, kanslari, til-
kynnti að þetta mál gæti skaðað
samband Austur- og Vestur-
Þýskalands og greindi vestur-
þýska fréttastofan DPA frá því 22.
ágúst.
Austur-þýska gagnnjósnaþjón-
ustan (Ministerium fúr Staats-
sicherheit) brá skjótt við og lét
svara ásökunum Kohls samdæg-
urs í útvarpi undir fyrirsögninni:
„Ósigur fyrir vestur-þýsku leyni-
þjónustuna." I tilkynningu gagn-
njósnaþjónustunnar sagði að frá
upphafi ársins 1984 hefðu 168
vestur-þýskir njósnarar verið
handteknir í Austur-Þýskalandi
fyrir „glæpsamleg? niðurrifs-
starfsemi gegn sósíalismanum og
vörnum Varsjárbandalagsins".
Síðan fylgdu óbein skilaboð til
kanslarans: „Það er aðeins yfir-
vegaðri stjórnarstefnu Austur-
Þjóðverja að þakka, að þessi
njósnamál spilltu ekki samkomu-
lagi Austur- og Vestur-Þjóðverja."
Daginn eftir tilkynnti austur-
þýska fréttastofan ADN að Hans
i Soaja Lttneburg.
Joachim Tiedge, yfirmaður Aust-
ur-Þýskalandsdeildar vestur-
þýsku gagnnjósnaþjónustunnar
(Bundesamt fúr Verfassungs-
schutz), væri í Austur-Berlín og
hefði leitað þar pólitísks hælis.
Ef satt reynist að Tiedge hafi
starfað fyrir Austur-Þjóðverja í
áraraðir, þá er ljóst að gagn-
njósnaþjónustan í Austur-Berlín
(Ministerium fúr Staatssicher-
heit) hefur haft veruleg áhrif á
gagnnjósnir Vestur-Þjóðverja.
Tiedge vann fyrir vestur-þýsku
gagnnjósnaþjónustuna 19 ár og
var öllum hnútum kunnugur í
gagnnjósnastarfsemi Vestur-
Þjóðverja. Hann hafði aðgang að
upplýsingum um vestur-þýska
njósnara og austur-þýska upp-
ljóstrara í nágrannaríkinu. Hann
hafði miðstjórnarvald í mannar-
áðningum. Þegar óvíst var hvort
treysta mætti umsækjanda voru
skýrslur um hann sendar til Ti-
edges og hann látinn skera úr um
það hvort maðurinn væri hæfur til
starfans. Tiedge gat því ákveðið
hvort vara ætti umsækjendur við
eða ráða þá í mikilvægar stöður,
þrátt fyrir efasemdir leyniþjón-
ustunnar.
Fyrrverandi yfirmaður vestur-
þýsku gagnnjósnaþjónustunnar,
Hans Joachim Tiedge:
Njósnarinn sem var
á hvers manns vörum
Vestur-þýski blaðamaðurinn Pet-
er Felten var handtekinn fyrir
njósnir 1979 er hann var á leið yfir
landamærin til Austur-Berlínar.
Austur-Þjóðverjar létu hann lausan
19. mars 1981 í skíptum fyrir aust-
ur-þýska njósnara sem voru í haldi
í Vestur-Þýskalandi.
Daginn eftir að Felten var látinn
Iau8 kom hann fram í útsendingu
vestur-þýskrar sjónvarpsstoðvar.
Þar sagðist hann geta fullyrt kinn-
roðalaust og án þess að særa nokk-
urn, að Austur-Þjóðverjar felli þá
aðeins dóm yfir einhverjum að þeir
hafi sannanir fyrir máli sínu.
Felten, sem smyglaði gögnum
um orrustuþotuna Tornado úr
Austur-Þýskalandi fyrir vestur-
þýsku gagnnjósnaþjónustuna í
Köln, sagði að austur-þýsk yfir-
völd hefðu sýnt sér það svart á
hvítu að þau vissu að hann væri
á vegum vestrænnar leyniþjón-
ustu. „Og þeir vissu ótrúlega
mikið af smáatriðum þannig að
ekki þýddi fyrir mig að neita,“
sagði Felten.
Það sem Felten fannst þá svo
ótrúlegt kann að eiga sér einfalda
skýringu.
Við hlið Feltens í sjónvarpsút-
sendingunni stóð feitlaginn rauð-
hærður maður úr vestur-þýsku
gagnnjósnaþjónustunni: Hans
Joachim Tiedge. Tiedge var yfir-
maður Feltens og vestur-þýskir
sérfræðingar um öryggismál úti-
loka ekki lengur að Tiedge hafi
ljóstrað upp um Felten.
Þá var ekki mikið gert úr máli
Peters Felten. Það var ekki
rannsakað hvort sannanir sem
Austur-Þjóðverjar höfðu gegn
Felten kæmu úr njósnaþjón-
ustunni í Köln, þótt ýmislegt
benti til þess. Svo að vitnað sé í
Tiedge sjálfan: „Það getur ekkert
verið hæft í því.“
Tiedge var ekki njósnaforingi
eins og þeir koma fyrir í reyf-
urum: Harður, ákveðinn og
ónæmur fyrir öllu nema fögrum
konum.
Hann fæddist í Berlín og nam
lög í vesturhluta borgarinnar,
áöur en hann gekk til liðs við
gagnnjósnaþjónustuna 1966.
Hann var samviskusamur í starfi
og talinn bæði hæfur og áreiðan-
legur af samstarfsmönnum sín-
um.
1979 var Tiedge gerður að yfir-
manni Austur-Þýskalandsdeild-
ar gagnnjósnaþjónustunnar.
Hann stjórnaði aðgerðum í Aust-
ur-Þýskalandi og sá um eftirlit
með fjölskyldum njósnara sem
voru í haldi þar.
En Tiedge var drykkfelldur,
barði konu sína og börn og fyrir
kom að hann gleymdi mikilvæg-
um skjölum á hótelherbergjum.
Hann átti sér tvær fastaknæpur
þar sem hann drakk oft, mikið
Hans Joachim Tiedge
og lengi. Að sögn nágranna hans
missti hann ökuprófið í fyrra
sakir drykkjuskapar. Og þar sem
fátt fór leynt sem varðaði leyni-
þjónustumanninn var áfengis-
magnið í blóði hans brátt á hvers
manns vörum: 2,3 prómill.