Morgunblaðið - 01.09.1985, Síða 51

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1- SBPTEMBER 1985
51
Að margra áliti myndi þessi flokk-
ur jafnvel komast til valda ef kosn-
ingar yrðu haldnar nú, þvi það er
gífurleg hræðsla i hvftum um að
breytingarnar séu of örar.“
Sumir segja að með þvi að ýta
undir sjálfstæði einstaka kynbálka
svertinyja í Suður-Afríku sé verið
að hindra þá í þátttöku í stjórn
landsins.
„Butalezi, ættarhöfðingi Zulu-
manna, stærsta ættbálksins í Suð-
ur-Afríku, segir það. Við erum
hluti af Suður-Afríku, segir hann,
og neitum því að verða sjálfstæðir
því við viljum ekki aðskilnað. Þetta
er sá svarti andstæðingur stjórnar
Suður-Afríku, sem mest er tekið
mark á ... “
Og hver er þín skoðun, hefur But-
alezi réttfyrir sér?
„Ég hélt áður fyrr að stefna Bú-
anna, að stofna sérstök svört ríki
væri rétta leiðin til að veita svert-
ingjum nokkurt sjálfsforræði, en
sá megingalli er á þessu fyrirkomu-
lagi að fjórði hluti svertingja
landsins býr í borgum. Og hvað á
að gera við þá? Hvernig er hægt að
veita þeim þátttöku í hinu pólitíska
kerfi? Það er snúið vandamál sem
varla verður leyst fyrr en svert-
ingjarnir eru komnir á sama menn-
ingarstig og hvíti maðurinn."
Og þú vilt meina að það verði
ekki í bráð?
„Stjórnin leggur gífurlegt kapp á
að mennta svertingja landsins á
öllum sviðum, enda eru fleiri
menntaðir svertingjar í Suður-
Afríku en i allri Afríku samanlagt.
Á síðastliðnu ári útskrifuðust 50
þúsund svartir stúdentar, og nú eru
5 milljónir svartra við nám í Suð-
ur-Afríku — eða meira en heildar-
fjöldi hvitra. Og stjórnin veitir
þeim fyrirtækjum sem mennta
svertingja 100% skattfrádrátt þess
fjár sem til þeirra hluta fer. Svo
menn skulu ekki láta sér detta f
hug að aðskilnaðarstefnan sé
sprottin af mannvonsku — Búarnir
eru engar skepnur, þeir eru trúaðir
og kirkjuræknir með afbrigðum og
þeirra skoðanir byggja ekki á
mannvonsku; þeir trúa þvf aö þeir
séu að gera rétt og leggi raunsætt
mat á staðreyndir. Það þýðir ekki
að afhenda svertingjum landið fyrr
en þeir hafa þroska til að fara með
það.“
Þú nefndir það áðan að svert-
ingjamir vceru menningarlega aft-
arlega á merinni, sem erfreistandi
að túlka svo að þeir hafi ekki samið
sig nógsamlega að menningu hvíta
mannsins. En hvað með þeirra eig-
in menningu, á hún ekki rétt á sér?
„Auðvitað, þeir hafa sína eigin
menningu, og hún er falleg. Fal-
legri en okkar. Svertingjar eru gott
fólk, en þeir eru húðlatir og hafa
lítið verksvit. Sko, mín skoðun er
sú (og hefur alltaf verið), að mér er
andskotans sama hvaða litur er á
því fólki sem er í vinnu hjá mér,
bara ef það vinnur sitt verk þokka-
lega. En vandamálin sem maður
lendir í með suma svertingjana,
þau eru hreint ótúleg. Það má
aldrei gefa svertingja meira en
eina fyrirskipun f einu, þá fer allt i
köku. Hann tekur við einum fyrir-
mælum og kemur svo aftur og fær
önnur. Þá getur það gengið. Hef-
urðu nokkurn tfma orðið vitni að
þvf að manni sé kennt á skóflu?
Þetta er hjartagott og vingjarnlegt
fólk upp til hópa, en þeir eru bara
gagnslausir til vinnu, greyin.
En konurnar eru duglegri, enda
eru þær fyrirvinnan oft á tíðum.
Þegar maður gengur i gegnum
svertingjahverfin sér maður kon-
una labba fremsta með vatnsfötu á
höfðinu, en bóndinn fylgir á eftir
ríðandi á hesti. Karlarnir sitja
fyrir framan kofana á daginn á
meðan konurnar plægja akrana.
Þetta eru þeirra siðir, svo það er
ekki von að svarti karlpeningurinn
hafi mikið vit á vinnu."
En eitthvað hlýtur þetta að hafa
breyst. eflir því sem fagkunnátta
verður tíðari meðal svartra?
„Víst hefur það breyst. Mikið.
Þegar ég kom fyrst til landsins
fyrir rúmum 20 árum var það und-
antekning að svertingi væri fag-
lærður, þeir voru eingöngu í illa
launaðri endurtekningarvinnu. Nú
cru margir svertingjar ágætir fag-
menn í góðum stöðum. En það tek-
ur lengri tíma en 20 ár að brúa
bilið milli hvítra og svartra og
menn verða að sýna þolinmæði.”
En er ekki hœtt við því að þol-
inmæði svartra sé á þrotum? Upp-
þotin og óeirðimar benda til þess.
„Sannleikurinn er sá, að svert-
ingjarnir eru ekki að berjast við
hvíta manninn, þeir eru að berjast
innbyrðis, meira og minna. Rétt
áður en ég fór voru til dæmis mikl-
ar óeirðir milli tveggja ættbálka
svertingja í einni gullnámunni.
Þetta er alltaf að gerast. í Soveto,
hinni svörtu útborg Jóhannesar-
borgar, eru framin 20 morð á viku.
Svertingjar að drepa svertingja.
Það jafngildir þvi að eitt morð sé
framið á dag á Islandi.
Og ég skal segja þér eina sögu.
Einhverju sinni var ég að tala um
pólitík við svarta stráka sem voru í
vinnu hjá mér, eins og ég geri svo
oft. Og þá segir einn: Uss, ég skil
ekkert í þessari lögreglu. Af hverju
skýtur hún ekki þessa krakka sem
eru að brenna húsin okkar? Þetta
eru algeng viðbrögð, sem við eigum
erfitt með að skilja.
En það er engu að síður mikil
undiralda í þessum átökum, og það
er enginn vafi á því að Rússar eiga
mikinn þátt í því að ýta undir og
ýfa óeirðirnar og beita fyrir sér
unglingum úr svertingjaþorpunum.
Reyndar finnst mér Vesturveldin
nokkuð sofandi gagnvart umsvifum
Rússa þarna niður frá; það er eng-
inn vafi á því að þeir eru að reyna
að ná undirtökunum i Suður-
Afríku. Sem er alvarlegur hlutur,
aðallega vegna málmanna, sem
landið er ríkt af. Sumir þessara
málma eru eingöngu til í Suður-
Afríku og Rússlandi svo menn geta
rétt ímyndað sér hvaða áhrif það
hefði ef Rússar næðu sterkum ítök-
um í landinu."
Þú minnist á það áðan að 25%
svartra í Suður-Afríku byggi í borg-
um. En nú hefur stjómin lagt mik-
ið kapp á að halda svertingjum
utan borganna.
„Já, það er stefna stjórnarinnar
að hafa ekki fleira fólk í borgunum
en hægt er með góðu móti að hýsa
og veita vinnu. Reynslan kennir
okkur að í borgum, þar sem fólk
streymir óhindrað inn í milljóna-
tali, sprettur upp atvinnuleysi, sem
aftur leiðir til lélegs kaups. Svo það
eru tvær hliðar á þessu máli; með
því að halda aftur af fólksfjölgun í
borgunum verður á stundum skort-
ur á vinnuafli — „artificial short-
age“, eins og sagt er á ensku, —
sem verður til þess að kaupið
hækkar og þeir sem í borgunum
búa hafa það betra.
Það er pólitiskt mat hvernig
menn vilja haga þessu, en persónu-
lega vildi ég gefa þetta frjálst, því
ég aðhyllist kapítalíska kerfið,
hnefaréttinn. Láta skeika að sköp-
uðu, þá fæ ég ódýrari vinnukraft!"
Hvemig lítur hinn hvíti almenn-
ingur á gagnrýni heimsins á að-
skilnaðarstefnuna?
„Mönnum er sama um viðskipta-
bann og annað af þeim toga, en það
fer í taugarnar á þeim að fá ekki að
keppa í íþróttum á alþjóðavett-
vangi. Suður-Afríkanar eru
„sportkreisí". En ég má til með að
minnast á Rússana ( þessu sam-
bandi. Þeir eru í fremstu víglfnu að
benda á Suður-Afríku, hneykslaðir
upp fyrir eyru. En hefurðu nokkurn
tíma séð rússneskan íþróttamann
með austurlenskt andlitsfall? Eða
generál? Og svo eru þeir að tala um
aðskilnaðarstefnu?"
Hvaða augum lítur þú framtíð
Suður-Afríku?
„Vandamálin eru mörg, miklu
fleiri en við höfum talað um. (Og
svo eru íslendingar að tala um
vandamál. Þegar ég kem heim til
íslands verð ég alltaf jafn hissa á
því að ekki skuli vera búið að kippa
í liðinn þessum krónísku smá-
vandræðum hér.) Líttu til dæmis á
þessa mixtúru af fólki sem þarna
er saman komin, þetta er eins og
smámynd af Sameinuðu þjóðunum!
Það eru átta svertingjaættbálkar,
Indverjar, kynblendingar, Búar,
Englendingar, Portúgalir, Grikkir,
Gyðingar, Þjóðverjar. Það er erfitt
að halda þessu saman svo úr verði
heilsteypt ríki. Og það verður að
halda vel á málunum til að allt
hrynji ekki gjörsamlega, eins og
viða hefur gert í Afríku, þar sem
áhrif hvita mannsins hafa ekki
verið nægilega mikil.“
l»órir S. (iröndal skrifar frá Flórída
Allt fyrir
hangikjötið
Enn hefir vont fólk geystst
fram á ritvöllinn til að níða
niður hangikjötið. Það er sagt
vera krabbameinsvaldur og hin
versta fæða í alla staði. Það er
þannig ekkert heilagt lengur.
Einhvern tíma í framtíðinni
verður líklega sagt um hann
Gulla róna, sem dó langt fyrir
aldur fram, eitthvað þessu Hkt:
„Hann fór illa með sig hann
Gulli, og var óreglumaður allt
sitt líf. Hann reykti og drakk
allt of mikið og svo át hann
líka hangikjöt."
En ég læt slíkar fréttir sem
vind um eyru þjóta, og held
áfram að elska heitt mitt
hangikjöt. Þegar ég skrapp
heim á Frón í sumar, brá ég
mér því í kjötbúð, daginn áður
en ég hvarf af landinu, til að ná
mér í vænt hangikjötslæri.
Sem þaulvanur hangikjöts-
maður vissi ég, að ég þurfti að
verða mér úti um dýra-
læknisvottorð, til að ég gæti
með vissu komið lostætinu inn
í guðs-eigið-land, hérna í henni
Ameríku. Ég hafði heyrt
nokkrar sögur af löndum mín-
um, sem farið höfðu út í heim
með vottorðslaust hangikjöt og
orðið fyrir því að láta gera það
upptækt hjá sér. Slíkt myndi
teljast til stóráfalls í mínu lífi.
Jæja, það var kominn föstu-
dagseftirmiðdagur í borginni
við Sundin, og mig vantaði
vottorð fyrir hangikjötið mitt.
Hringdi ég í yfirdýralækni
þjóðarinnar við Sóleyjargötu,
en þá var mér tjáð, að embætt-
ismaðurinn væri ekki í bænum.
Samt væri hægt að fá útgefin
vottorð, en eingöngu milli
klukkan eitt og tvö á daginn.
Nú var klukkan farin að ganga
fjögur. Tjáði ég stúlkunni, sem
var á hinum enda símalínunn-
ar, að ég væri að fara af landi
brott daginn eftir, og mætti
ekki til þess hugsa, að hangi-
kjötslærið mitt myndi lenda í
höndunum á fáfróðum amer-
iskum tollurum, sem væri
nokkurn veginn öruggt, ef ég
kæmist ekki yfir vottorð. Svar-
aði hún þá, að ég gæti reynt að
hringja eftir sjö um kvöldið.
Þannig var, að ég var boðinn
í kveðju-kvöldverð hjá vina-
fólki þetta siðasta kvöld, og
átti ég að mæta klukkan sex.
Ég hefði því orðið að eyða dýr-
mætum matlystaraukatíma í
að bíða til klukkan sjö og síðan
að aka á staðinn og ná í vott-
orðið. Það fannst mér súrt, en
samt varð hangikjötið að
ganga fyrir.
Datt mér þá í hug að reyna
aðrar leiðir til að koma málinu
í höfn strax. Ég hringdi á
skrifstofu kjötfyrirtækisins,
þar sem ég hafði keypt lærið.
Eftir nokkurt þóf, náði ég tali
af kvenmanni, sem tjáði mér,
að á hestaspítala Fáks fyrir
ofan Árbæ, myndi verða við
dýralæknir nokkur, eftir
klukkan fimm, og hefði hann
stundum hlaupið undir bagga í
svona tilfellum. Þakkaði ég
konunni fyrir og kvaddi með
virktum.
Þar sem Reykjavík hefir
rifnað út og orðið stórborg, síð-
an ég þekkti hana náið hér áð-
ur fyrr, varð ég fyrst að
grandskoða borgarkortið i
símaskránni, áður en ég lagði
af stað. Ók ég svo niður á
Miklubraut og stefndi út úr
bænum. Umferðin var mikil,
því fjöldi fólks var búinn að
ljúka vikustritinu og var að
flýta sér heim í Breiðholtið og
hin nýju hverfin. Og nú var
farið að rigna.
Reykvískir bílstjórar sýnd-
ust mér vera jafn óþolinmóðir
og kollegar þeirra í Flórída, og
sýndu þeir því lítinn skilning
utanbæjarmanni, sem var að
Þarna stóö nú söguhetj-
an, hnípin, undir hest-
húsvegg fyrir utan
Reykjavík, í rigningunni,
bíöandi eftir því, aö tek-
in yrði röntgenmynd af
hné Skjóna, svo hún gæti
ávarpað dýralækninn og
fundið út, hvort hann
gæti gefíð út löglegt
plagg, til að hægt væri að
flytja út til Ameríku eitt
vænt hangikjötslæri.
reyna að lesa vegaskilti og al-
mennt átta sig á aðstæðum.
Auðvitað fór svo, að skakkur
póll var tekinn í hæðina, og
beygt of fljótt. Áður en ég vissi
af, var ég kominn inn í mitt
Breiðholtið. Ég var rammvillt-
ur og fannst ég vera kominn til
útlanda!
Að lokum komst ég út á veg-
inn aftur og hélt áfram ótrauð-
ur. Fann ég hesthús Fáks, þótt
langan tíma tæki að finna
sjálfan hestaspítalann. Kátir
lækir runnu niður stigana milli
hesthúsanna, því nú gekk yfir
ágætis sumarskúr.
Dýralæknirinn var að huga
að gæðingi og virtist vera að
búa sig undir að taka röntgen-
mynd af einu hné hans. Eig-
andinn, falleg hefðarfrú úr
borginni, stóð áhyggjufull á
svip og reyndi að róa dýrið. Ég
vildi ekki trufla og beið því rétt
innan við dyrnar og lét lítið á
mér bæra. Eftir drykklanga
stund var allt tilbúið fyrir
myndatökuna, og klæddist
læknirinn þá blýsvuntu og
sömuleiðis frúin, til þess að
vernda sig fyrir geislunum.
Var ég þá beðinn að ganga út
fyrir á meðan hleypt yrði af.
Þarna stóð nú söguhetjan,
hnýpin, undir hesthúsvegg
fyrir utan Reykjavík, í rigning-
unni, bíðandi eftir þvi, að tekin
yrði röntgenmynd af hné
Skjóna, svo hún gæti ávarpað
dýralækninn og fundið út,
hvort hann gæti gefið út lög-
legt plagg, til að hægt væri að
flytja út til Ameríku eitt vænt
hangikjötslæri.
Loks var myndatökunni lok-
ið og hægt var að ávarpa lækn-
inn. Hann var ekkert nema al-
mennilegheitin, en kvaðst
hvorki hafa eyðublöð né að-
stæður til að gefa út vottorð
þar. En hann bauðst til að
reyna að hjálpa mér, ef ég gæti
komið heim til hans milli
klukkan átta og níu um kvöld-
ið. Þakkaði ég honum, en sagð-
ist heldur myndu reyna við
Sóleyjargötuna um sjöleytið.
Nú var klukkan orðin sex,
svo ég ók beint í kvöldverðar-
boðið. Húsráðandi var óhress
yfir því, að ég skyldi ekki geta
þegið matlystaraukann, en ég
sagðist þurfa að bíða til klukk-
an sjö, svo ég gæti hringt á
Sóleyjargötuna og vonandi far-
ið þangað að ná mér í vottorð.
Eftir áeggjan hans sló ég samt
á þráðinn rétt. fyrir hálf sjö.
Konan mundi eftir mér frá því
fyrr um daginn og sagði mér að
koma bara strax; hún myndi
gefa út vottorðið! Ég beið ekki
boðanna en ók þangað í 'loft-
köstum.
Hún er falleg Sóleyjargatan
og þá er ekki síður rómantískt
Fjólugötumegin, en þar er
gengið um bakdyrnar inn í hús
yfirdýralæknisins. Hringdi ég
bjöllunni og var beðinn að
koma á efri hæðina. Þar var
unga konan, sem ég hafði verið
að tala við i símann, svona
ljómandi sæt og almennileg.
Hún var að strauja, en krakk-
arnir léku sér í næsta herbergi.
Brá hún sér inn í næstu stofu
og tók til við að vélrita vottorð-
ið. Þegar ritvélarglamrið hætti
og hún kom ekki fram, kíkti ég
fyrir horn og sá þá, að borðinn
í ritvélinni hafði farið í flækju
og var hún að reyna að greiða
úr henni. Ég fór með stutta
bæn í hljóði, og brátt komst
allt í lag og stúlkan birtist með
hið langþráða vottorð. Greiðsla
var innt af hendi og vottorðinu
stungið í djúpan vasa. Konan
var kvödd og hún óskaði mér
góðrar ferðar. Uti skein kvöld-
sólin.
Kveðjukvöldverðurinn var
hinn ánægjulegasti, og daginn
eftir var svo stigið um borð í
Flugleiðavélina og þotið til síns
heima. Yfirvaldið í Baltimore
fékk í hendur vottorðið, en
hangikjötið hafnaði í frysti-
kistunni hér niður í Flórída.
Það bíður nú eftir því, að nógu
gott tilefni gefist til að það
verði tekið upp og soðið. Þegar
eigandi þess verður búinn að
brýna hnífinn og byrjar að
skera, vill hann ábyggilega
rifja upp fyrir matargestunum
söguna af föstudagseftirmið-
deginum í borginni við Sundin,
þegar hann fór að eltast við að
fá útgefið dýralæknisvottorðið