Morgunblaðið - 24.11.1985, Síða 26

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. NÓVEMBER1985
26
— í mestu náttúruhamförum aldarinnar
SPRENGIGOS í eldfjallinu Nevado
del Ruiz hleypti af staö aurskriðum,
sem flæddu yfir dali og byggðarlög
með þeim afleiðingum að tæplega
25.000 manns fórust, þúsundir
manna slösuðust og um 60.000
manns misstu heimili sín. Nevado
del Ruiz hafði lítið látið á sér kræla
í rúma öld þegar jarðskjálftar og
smávægileg útbrot hófust í
september 1984. Þá hófu
eldfjallafræðingar að reikna út hvað
myndi gerast ef til sprengigoss
kæmi. Þeir höfðu kortlagt
væntanlegan farveg aurskriðanna,
en brottflutningur fólks af svæðinu
hafði ekki verið skipulagður að
neinu marki. Til þess gaus eldfjallið
of snemma.
Afstööumyndin sýnir eldfjallið og
Amero, sem verst varö úti í
gosinu. Bogota er höfuðborg
Kólumbíu.
Úr iðrum jarðar
í skjóli myrkurs
Klukkan var ellefu að kvöldi
miðvikudagsins tólfta nóvember
og flestir íbúar borgarinnar Ar-
mero voru í fastasvefni þegar nátt-
úruhamfarirnar hófust og varnar-
leysi þeirra því meira en ella. Eldi
og eimyrju tók að rigna yfir bæinn.
Fljótið Lagunilla flæddi yfir bakka
sína og tveggja metra háar auröld-
ur flæddu eftir götunum og færðu
allt í kaf. Mörghundruð borgar-
búar þyrptust út á götur og reyndu
að forða sér. Sumir fóru upp á
hæðir og hóla yfir borði flóðöld-
unnar, aðrir klifruðu upp í tré, en
flestir þvældust hverjir fyrir öðr-
um, misstu fótanna í flaumnum
og lifðu ekki til frásagnar.
Síðdegis sama dag tók aska að
falla niður á borgina Armero og
reykjarmökk lagði frá snævi þökt-
um tindi Nevado del Ruiz. Nokkrir
forsjálir íbúar forðuðu sér á braut,
en allflestir vildu íbúarnir ekki
yfirgefa heimili sín og akra. í út-
varpinu sagði að engin ástæða
væri til að óttast og margir litu
ekki einu sinni upp frá vinnu sinni
til fjallsins: Þarna hafði það alltaf
verið nákvæmlega eins og fljótið
og trén, þótt fjallið ræskti sig af
ogtil.
Er kvölda tók ágerðist öskufall-
ið, en í útvarpinu sagði enn að
engin ástæða væri til að örvænta.
Og það héldu allir þar til hörmung-
arnar dundu yfir.
Fyrirhyggjuleysi
stjórnvalda?
En eftir á spurðu sig margir
hvort unnt hefði verið að sjá gosið
fyrir. Sérfræðingar, bæði innan
Kólombíu og utan, tóku stjórnvöld
á beinið fyrir fyrirhyggjuleysi.
Rafael Goberna, forstöðumaður
jarðeðlisfræðistofnunarinnar í
Bogota, höfðuborg Kólombíu, sagði
að yfirvöld hefðu verið vöruð við
hinni yfirvofandi hættu og þeim
ráðlagt að flytja fólk burt af
hættusvæðinu þegar í september.
En engar áætlanir um almanna-
varnir voru lagðar fram og ef til
vill má rekja það til þess að Belis-
ario Betancur, forseti, var önnum
kafinn við að leysa úr borgara-
styrjöld og efnahagsvandamálum.
Erfiðara er að útskýra aðgerðar-
leysi héraðsstjórnarinnar í Ar-
mero-dal. í sumar var áætlað að
um 1,6 milljónir rúmmetra af
vatni hefðu safnast saman fyrir
aftan hinn náttúrulega varnar-
garð, sem kom í veg fyrir að Lag-
unilla flæddi niður hlíðar Nevado
del Ruiz og yfir Armerodal. Jarð-
hitinn í eldfj allinu gerði að verkum
að íshettan á því bráðnaði og vatn-
ið safnaðist það ört fyrir að emb-
ættismenn í Armero kvöddu flokk
vísindamanna til staðarins. Vís-
indamennirnir ráðlögðu yfirvöld-
um að grafa farveg til bráðabirgða
og hleypa 1,2 milljónum rúmmetra
af vatni úr uppistöðulóninu til að
hindra að stíflan brysti. Þeir teikn-
uðu bráðabirgðafarveginn meira
að segja upp. En framkvæmdir
hófust aldrei og borgarstjóri To-
lima, Eduardo Alzate Garcia, sagði
að þeir, sem byggju á bökkum
Lagunilla, væru ekki í bráðri
hættu.
Aðrir sérfræðingar halda hins
vegar fram að tímaskortur, en
ekki viljaleysi, hafi staðið öllum
viðbúnaði fyrir þrifum. Darrell
Herd, bandarískur eldfjallafræð-
ingur, segir að Betancur hafi sett
á fót þrjár sérstakar sveitir til að
fylgjast með eldfjallinu, þegar
jarðhræringarnar hófust í des-
ember 1984. Þessar sveitir höfðu
það verkefni með höndum að koma
upplýsingum til íbúa og skipu-
leggja almannavarnir, ef til eld-
goss kæmi. Vísindamenn frá
Bandaríkjunum, Costa Rica og
Ekvador settu upp jarðskjálfta-
mæla og hjálpuðu kólombískum
embættismönnum við að teikna
kort af væntanlegum farvegi aur-
skriðu og merkja inn þau svæði,
sem verst yrðu úti. „Borgarstjóri
Armero hafði miklar áhyggjur og
óttaðist afleiðingar aurskriðu í
borginni," segir Herd og bætir við
að því miður hafi ekki gefist tími
Leitarmaður reynir aö
bjarga deyjandi konu.
til að fullgera björgunaráætlanir.
Það er grátlegt að tími reyndist
of naumur, umheimurinn brást
fljótt við þegar neyðin skall á í
Kólombíu. Reagan, Bandaríkjafor-
seti, sendi samúðarkveðjur og til-
kynnt var í höfuðstöðvum Rauða
krossins í Genf að tólf ríki hefðu
látið vistir og hjálpartæki að
andvirði 40 milljóna króna af
hendi rakna. Þar kenndi reyndar
ýmissa grasa. Drjúgar birgðir bár-
ust af háhæluðum skóm og feiknin
öll af franska hollustuvatninu
Perrier.
Torsótt björgunarstarf
Menn ruku upp til handa og fóta
til bjargar um allan heim, þegar
fréttist af gosinu. En þrátt fyrir
mikinn viðbúnað gekk björgunar-
starfið hægt og bítandi. Aurskrið-
urnar sópuðu burt vegum og brúm
og erfitt var að flytja bæði björg-
unarsveitir og birgðir til Armero.
Ekki bætti veðrið úr skák. Allt
lagðist á eitt, steypiregn, hávaða-
rok og öskufall, til þess að kólomb-
ískar þyrlur komust ekki til Ar-
mero fyrr en síðdegis á fimmtu-
degi. Bandaríkjamenn gátu fyrst
flogið til að flytja burt slasaða á
föstudegi, tveimur dögum eftir
gosið. Fram að því notuðust björg-
unarmenn við níu litlar þyrlur,
sem aðeins gátu flutt örfáa slasaða
hver, til að fljúga til og frá Ar-
mero. En björgunarsveitirnar
stóðu sig hetjulega, þrátt fyrir
þröngan tækjakost, og björguðu
mörghundruð manns frá dauða.
En eftir því sem tókst að bjarga
Reykur stígur upp trá tindi Nevado del Ruiz.