Morgunblaðið - 24.11.1985, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. NÓVEMBER1985
>■
Þýddisögu
um tyrkneskan
stigamann
úr frummálinu
MEMED MJÓI heitir
skáldsaga sem um þess-
ar mundir kemur út hjá
Máli og menningu. Höf-
undur hennar er Tyrk-
inn Yashar Kemal, sem
er einn kunnasti núlif-
andi skáldsagnahöfund-
ur Tyrkja. Sagan hefur
verid þýdd á fjölda
tungumála, en hún
kemur nú út í íslenskri
þýdingu Þórhildar Ólafs-
dóttur, lektors í frönsku
við Háskóla Islands.
Hún þýddi bókina úr
frummálinu. Þórhildur
var um árabil búsett í
Frakklandi og kynntist
þar eiginmanni sínum,
Necmi Ergiin, sem er
Tyrki.
Ég held að það sé óhætt
að segja að án hjálpar
eiginmanns mins
hefði þessi þýðing
ekki orðið að veru-
leika. Ég er alveg sjálfmenntuð í
tyrknesku, hef aldrei sótt neina
tíma í henni í skóla. Ég umgekkst
mikið Tyrki eftir að ég kynntist
manninum mínum og fékk þá
mikinn áhuga á málinu og fór
fljótt að skilja dálítið. Svo hef ég
bætt við kunnáttu mína svona
smátt og smátt, mest hef ég sjálf-
sagt lært á að þýða þessa bók,“
segir Þórhildur fyrst þegar hún
er spurð um þýðinguna og þekk-
ingu sína á þessu tungumáli sem
er alls óskylt íslensku. Þórhildur
segist halda að þetta sé fyrsta
skáldsagan sem þýdd hefur verið
beint úr tyrknesku yfir á íslensku.
Blótsyrðin erfið
í þýðingu
„Ég hafði að sjálfsögðu til hlið-
sjónar bæði enska og franska þýð-
ingu á bókinni. Það er oft lærdóms-
ríkt að sjá hvernig aðrir þýðendur
leysa þau vandamál sem koma upp
i svona þýðingum. Tyrkneskan er
mjög rökrétt í allri uppbyggingu
og þvi lítið um undantekningar
frá reglum. Það er áreiðanlega
ekkert erfiðara að þýða hana yfir
á íslensku en mörg önnur mál. Én
það voru nokkur atriði sem vöfðust
fyrir mér og sem dæmi má taka
blótsyrði, sem nokkuð er af í bók-
inni. Tyrknesk blótsyrði eiga sér
ekki hliðstæðu í íslensku. Þau eru
hugsuð á allt annan hátt og ekki
alltaf auðvelt að finna réttu orðin,
þó íslenskan þyki auðug af blóts-
yrðum. Yashar Kemal notar mikið
talmál, og þá sérstaklega talmál
eins og það er til sveita. Ég hef í
þessu sambandi stuðst við orðabók
Þórhildur Ólafsdóttir
Morgunbladið/FriÖþjófur
sem gefin hefur verið út í Tyrk-
landi yfir orðaforða Yashar Ke-
mal. I henni eru tekin fyrir bæði
sérstök orðatiltæki og orð sem eru
ekki almenningi kunn,“ segir Þór-
hildur. Hún hefur unnið að þýðing-
unni undanfarið eitt og hálft ár.
Bókin er um 400 blaðsíður að
stærð.
„Ég kynntist verkum Yashar
Kemal fyrst í París árið 1975.
Okkur var þá boðið á frumsýningu
á sænsk-tyrkneskri kvikmynd sem
gerð var eftir smásögu hans, Barn-
ið. Kemal var sjálfur viðstaddur
frumsýninguna, og á eftir var svo
sýnd heimildarmynd um hann og
verk hans. Ég varð ákaflega hrifin
af því sem ég sá og náði mér strax
í þær bækur sem voru fáanlegar
eftir hann,“ segir Þórhildur. Hún
hefur einnig þýtt áðurnefnda smá-
sögu Kemals, Barnið, og birtist
hún í þriðja hefti tímarits Máls
og menningar á síðasta ári ásamt
viðtali við höfundinn. Það birtist
í franska bókmenntatimaritinu
Magazine littéraire í desember
1982.
Munnmælasögur og Ijóð
Yashar Kemal fæddist í litlu
þorpi í Suður-Tyrklandi árið 1923.
„Hann heyrdi og lærði
mikið af munnmælasög
um ogljóðum ogiærði
mjöghreina tyrknesku,
sem var frábrugðin því
máli sem þá var talað í
borgum landsins. “
„Það má því segja að hann hafi
fæðst með lýðveldinu í landinu, en
Tyrkland var gert að lýðveldi það
ár. Kemal ólst upp í þessu sveita-
Rætt við Þórhildi
Ólafsdóttur um
þýðingu hennará
skáldsögunni
Memed mjói
þorpi og það er einmitt sá bak-
grunnur sem skapar sérstöðu hans
meðal núlifandi tyrkneskra rit-
höfunda. Hann heyrði og lærði
mikið af munnmælasögum og ljóð-
um og lærði mjög hreina tyrkn-
esku, sem var frábrugðin því máli
sem þá var talað í borgum lands-
ins. Það hafði orðið fyrir miklum
áhrifum frá arabísku, einkum mál
yfirstéttarinnar. Skólaganga hans
var ekki löng og hann hefur sjálfur
sagt að hann hafi fyrst og fremst
sest á skólabekk til að geta skráð
allar munnmælasögurnar og ljóðin
sem hann kunni.
Á yngri árum sínum var Yashar
Kemal um skeið almenningsskrif-
ari í borginni Adana, en það starf
fólst í því að skrifa bréf fyrir fólk
sem var ólæst og óskrifandi, gegn
þóknun. Þarna kynntist hann
fjölda manns, vandamálum þeirra
og öðrum einkahögum. Hann skrif-
aði jafnt ástarbréf sem beiðnir og
kvartanir til yfirvalda og það er
alveg ljóst að þarna safnaði hann
miklu efni og reynslu. Það er því
engin tilviljun að í bókinni Memed
mjói koma einmitt við sögu tveir
almenningsskrifarar," segir Þór-
hildur. Hún segist halda að al-
menningsskrifarar séu enn við lýði
í smærri borgum Tyrklands, og
hafi þeir gjarnan aðsetur sitt á
útimörkuðum.
Memed mjói orðinn
þjóðsagnapersóna
Memed mjói er fyrsta skáldsaga
Yashar Kemal, en hún birtist fyrst
1955 sem framhaldssaga í dagblaði
í Istanbul. Þar starfaði Kemal sem
blaðamaður eftir að hann fluttist
til borgarinnar upp úr 1950. „Sem
blaðamaður varð hann fljótt kunn-
ur fyrir viðtöl sín við sveitafólk,
en hann ferðaðist mikið á þessum
árum og naut góðs af þekkingu
sinni á lífinu til sveita. Það var
áberandi hversu borgarfólkið varð
undrandi er það las um sveitafólk-
Stílhreint og vandað sófasett
Verð: 3 + 2 + 1=67.640.-
3 + 1 + 1=62.230.-
Sendum myndir og áklæöisprufur hvert á
landsemer
Húsgagnasýning í dag kl. 2—5.
BORG/ÍR-
Hr.yfilshúsinu á horni Gr*n»- J. /
tizzzr'ub'mut" rlUS(fOCfrl
Gerrix-hleðslugler,
milliveggirinni.skjól-
veggirúti.

Söluumboð
SIGMA h.f.
Síðumúla 4,
sími 34770 og 686433.
Full búð
af glæsilegum fatnaöi
Hagstætt verd