Morgunblaðið - 26.11.1985, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. NÓVEMBER1985
Vendi-úlpan frá NORTHLAND, sem hægt er að breyta á sex
mismunandi vegu. Ur 100% bómull og fóðruð með gæsadúni.
Litir: Blár/hvítur blár/grár rauður/grár.
Stærðir: 140 cm. (9 ára) 176 cm. S-XL.
Verð frá 3.995 kr. Póstsendum samdægurs!
EUROVISA ‘5% STAÐGR.AFSL.
HUMMELSPORTBUCMN ARMULA 38 - SIMI 83555
Ungt fólk fri aðildarríkjum SÞ i námskeiði f Lake Success haustið 1949.
80 milljón kr. framlag
okkar til SÞ vel varið
Rætt við Friðjón Þórðarson sem ný-
kominn er af allsherjarþinginu
Fjórir fulltrúar þingflok-
kanna sátu undanfarnar þrjár
vikur allsherjarþing Samein;
uðu þjóðanna í New York. í
forinni voru GuAmundur Ein-
arsson, Haraldur Ólafsson og
Kristín Jónsdóttir, auk FriA-
jóns Þórðarsonar sem var
oddviti hópsins.
Þar eð Friðjón hefur tvisvar
áður sótt Sameinuðu þjóðirnar
heim, það er að segja 1949 og
1966, þótti okkur forvitnilegt
að heyra hans álit á þessari
alþjóðastofnun:
„Áhugi manna fyrir starfi
Sameinuðu þjóðanna hefur dofn-
að og mörgum finnst að SÞ hafi
mistekist að standa vörð um frið-
inn í heiminum, ýmislegt hafi
gengið á afturfótunum, þetta sé
málþingsskraf og skeggræður
um sömu tillögurnar ár eftir ár,
án þess að nokkrum sýnilegum
árangri sé náð í afvopnunarmál-
um og á öðrum sviðum.
En hvað yrði, ef þjóðir heims-
ins hefðu ekki þennan vettvang
til að ræðast við? Ég segi fyrir
mitt leyti að ef það ætti að leggja
Sameinuðu þjóðirnar niður eða
þær lognuðust útaf, þá yrði eitt-
hvað að koma í staðinn. í þessu
fara saman sjónarmið min og
Harðar Helgasonar fastafulltrúa
íslands hjá Sameinuðu þjóðun-
um.
Það er gaman að koma hingað
í þriðja sinn og geta borið þessar
ferðir saman. Hlutirnir hafa sinn
sérstæða, táknræna svip á hverj-
um tíma.
Menn voru í fyrstunni bjart-
sýnir og töldu sig vera að koma
á allsherjarfriði í heiminum.
Sameinuðu þjóðirnar voru stofn-
aðar við Gullna hliðið í San
Fransiskó, við Kyrrahafið, haf
friðarins. Þarna komu saman
fulltrúar 50 ríkja um hásumar
árið 1945.
Þegar ég kom fyrst til Samein-
uðu þjóðanna 1949, voru þetta
svo að segja þeirra unglingsár.
Ég fór til að taka þátt í fræðslu-
námskeiði um Sameinuðu þjóð-
irnar og þarna ríkti bjartsýni og
vorhugur. Þá höfðu SÞ aðsetur á
skemmtilegum stað uppi í sveit,
við Lake Success á Long Island,
að segja má við „vatnið þar sem
vonirnar rætast".
Á leiðinni til New York í sept.
1949 sat ég við hliðina á Hans
G. Andersen, sem var að hefja
starf sitt að hafréttarmálum, en
landgrunnslögin höfðu verið sett
árið áður. Hans var orðinn þjóð-
réttarfræðingur og ákveðinn í
því að neyta allra krafta sinna
til að koma landhelgismálinu á
framfæri hjá Sameinuðu þjóðun-
um, kynna það og afla því fylgis.
Haustið 1949 var einmitt lagð-
ur hornsteinn að byggingu Sam-
einuðu þjóðanna við East River.
Auðvitað voru menn bjartsýnir
þegar bygging hófst, og Rocke-
feller lagði fram fé til styrktar
henni. Þar sem áður stóð slátur-
hús á árbakkanum, reis fallegt
hverfi nýrra háhýsa.
Næst sat ég allsherjarþingið
1966, ásamt Jóhannesi heitnum
Elíassyni bankastjóra og Bene-
dikt Gröndal, alþm. Þá var mikill
kraftur í starfi SÞ og mörg mál
á dagskrá, þar á meðal öryggis-
og mannréttindamál og hafrétt-
armálin í miðjum klíðum. Ef ég
ber það ár saman við allsherjar-
þingið núna, er áberandi hversu
geysileg fjölgun hefur orðið á
þátttökuríkjum, það hafa bæst
við mörg smáríki úr þriðja heim-
inum og í fyrra bættist 159. ríkið
við. Svo má líka segja að alls-
herjarþingið sé orðið talsvert
dekkra yfirlitum en áður var.
Stöðu og vegferð Sameinuðu
þjóðanna i dag má líkja við ána
sem bygging SÞ stendur við,
Austurá. Ef maður virðir hana
fyrir sér, verður varla greint
hvort hún rennur aftur á bak eða
áfram — en þar er þungur
straumur og djúpur, þótt hvorki
heyrist vatnaniður né fossaföll.
Á hinn bóginn má ekki láta
það vaxa sér í augum þótt margt
virðist hjakka í sama farinu hjá
Sameinuðu þjóðunum. Á Alþingi
heima eru sömu tillögurnar oft
bornar upp ár eftir ár. En mér
finnst það uggvænlegt að banda-
ríska þingið hefur ákveðið að
lækka framlög til SÞ úr 25 pró-
sentum af heildarkostnaði í 20
prósent, reyndar í andstöðu við
vilja ríkisstjórnar Reagans for-
seta. Þetta gæti sett stórt strik
í reikninginn og ég tel að Samein-
uðu þjóðirnar komist hreinlega
ekki af án Bandaríkjanna.
Ég held að þeim 80 milljónum
króna sem við leggjum Samein-
uðu þjóðunum til í ár, sé vel
varið. Við höfum ákveðið að vera
sjálfstæð þjóð og ætlum að taka
þátt í alþjóðlegu samstarfi. Og
það kostar bara heilmikið að vera
sjálfstæðþjóð.
Það er sjálfsagt að gæta hófs
og sparnaðar, en það er útilokað
að taka virkan þátt í þessu
samstarfi án þess að kosta til
þess drjúgum fjárhæðum. Við
njótum góðs af Sameinuðu þjóð-
unum eins og hafréttarmálin
sanna best. Ennfremur njótum
við góðs af norrænu samstarfi
hjá SÞ, en þar er mikil og góð
samvinna milli Norðurlandanna.
Ég sat í þetta sinn fundi fyrstu
nefndar allsherjarþingsins, en
þar er fjallað um afvopnunar-
og öryggismál. Fyrst voru al-
mennar umræður og síðan lagðar
fram tillögur sem voru orðnar
74 talsins. Margar þeirra eru
lagðar fram ár eftir ár. En jafn-
vel þótt um endurtekningu sé að
ræða, er kapp í mönnum að fjölga
þeim ríkjum sem taka afstöðu
hverju sinni með góðum málum.
Til dæmis var flutt tillaga
varðandi Afganistan sem m.a.
felur að sjálfsögðu í sér gagnrýni
á Sovétríkin. Það þótti verulegur
árangur að nú hafði þeim sem
voru samþykkir tillögunni fjölg-
aðumþrjá.
Ákveðið hefur verið að einung-
is þingmenn sæki allsherjar-
þingið. Þessar ferðir eru mjög
gagnlegar til að kynna þeim
starfsemina og umræður sem
þarna fara fram. Árlegar ferðir
þingmanna gera að verkum að
Alþingi er jafnan í fersku sam-
bandi við allsherjarþing Samein-
uðu þjóðanna. En að sjálfsögðu
hvílir meginþungi starfsins á
fastanefnd íslands hjá SÞ, það
er“ að segja Herði Helgasyni
"sendiherra og samstarfsmönnum
hans.“
Texti: Jón Ásgeir
Sigurðsson, Bandaríkjunum