Morgunblaðið - 26.11.1985, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. NÓVEMBER1985

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
BjörnJóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
MagnúsFinnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágústlngi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 400 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 35 kr. eintakiö.
Sundrung í SÍS
slensk fyrirtæki hafa náð sterkri stööu á heimsmarkaöi í rafeindatækjum fyrir fiskvinnslu. Möguieikar rafeinda-
tækninnar hafa þó veriö mjög vannýttir hér á landi.
Nýsköpun at-
yinnuyeganna
Iþeim umræðum, sem orðið
hafa í stjórn Sambands ís-
lenskra samvinnufélaga (SÍS)
vegna Hafskipsmálsins, má ráða,
að þar séu uppi mjög ólik sjónar-
mið meðal ráðamanna. I stuttu
máli er unnt að skýra þetta með
því að segja, að forstiórar og
framkvæmdastjórar SIS vilja
færa út kvíarnar með því að
kaupa og stofna ný fyrirtæki, en
i stjórn Sambandsins sitja enn
menn, sem halda í óbreytta skip-
an, vilja til dæmis að skip SÍS
séu áfram skráð á höfnum úti á
landi en ekki hjá nýju fyrirtæki.
í umræðunum í stjórn SÍS urðu
þeir ofan á, sem vilja halda í
núverandi skipan og eru andvígir
því, að stofnað sé sjálfstætt
skipafélag, þar sem SÍS eigi
meirihluta.
Samkvæmt heimildum Morg-
unblaðsins var það forstjóraveld-
ið í SÍS, sem átti frumkvæði að
því, að viðræður voru teknar upp
við Hafskip og Útvegsbankann.
Er furðulegt, svo að ekki sé fastar
að orði kveðið, að leitað sé hófana
um jafn afdrifaríka samninga og
þessa, án þess að fyrir liggi
ákvörðun stjórnar Sambandsins;
ákvörðun um það, hvort rætt
skuli við Hafskipsmenn eða ekki.
Þótt látið sé í veðri vaka af ýms-
um talsmönnum SÍS, að fjármál
ráði því, að Sambandsstjórnin
greip fram fyrir hendurnar á
forstjórunum, er þar aðeins um
hluta málsins að ræða. Ólafur
Sverrisson, varaformaður SÍS-
stjórnarinnar og kaupfélags-
stjóri í Borgarnesi, sagði í Morg-
unblaðinu á laugardag: „Meginá-
stæðan fyrir andstöðu svo
margra kaupfélagsstjóra við
þetta samstarf (við Hafskip) er
sú, að þeir menn sem eru í og
hafa verið í forsvari fyrir Haf-
skip, eru einmitt þeir menn sem
hvað harkalegast hafa ráðist á
samvinnuhreyfinguna í gegnum
árin.“
í þessum tilvitnuðu orðum
kemur fram, að það hafi verið
andstaða við menn en ekki fjár-
mál, sem hafi ráðið niðurstöðunni
í SÍS-stjórninni. Forstjóraveldi
SÍS hefði kannski getað náð sinu
fram, ef það hefði verið í viðræð-
um við „rétta" menn. Morgun-
blaðið hefur áður bent á að þeir
einkaframtaksmenn, sem hafa
gengið til samstarfs við Sam-
bandsveldið, hafi ekki góða
reynslu af því. Hefur verið minnt
á rekstur Olíufélagsins hf. til
marks um það. Hafskipsmálið
sýnir, að það eitt að eiga viðræður
við fulltrúa SÍS getur skaðað
menn. Forstjórarnir voru í raun
umboðslausir, þegar þeir óskuðu
eftir viðræðunum við Hafskip.
Sú spurning hlýtur að vakna,
hvað fyrir þeim hafi vakað. Var
það fyrst og fremst að spilla
viðræðum Hafskips og Eimskips?
Eigendur einkafyrirtækja gera
það upp við sjálfa sig, hvernig
þeir fara með eignir sínar, hafi
þeir ráðstöfunarrétt yfir þeim.
Stjórnendur SÍS fara hins vegar
með fé annarra. Á hátíðarstund-
um er ekki farið í launkofa með
það, að SÍS sé félagsleg hreyfing,
sem starfi í nafni tugþúsunda
manna. Þess vegna dugar hvorki
pukur né véfréttarstíll Vals
Arnþórssonar, stjórnarformanns
SÍS, þegar rætt er um það hvern-
ig að Hafskipsmálinu hefur verið
staðið á vegum Sambandsins.
Forsvarsmenn SÍS eiga að gera
grein fyrir því á opinberum vett-
vangi, hvers vegna þeir stofnuðu
til viðræðna við Hafskipsmenn
án þess að hafa til þess umboð
stjórnar Sambandsins.
Grimmd
eiturlyfjanna
Uttekt Morgunblaðsins á eit-
urlyfjavandanum hér á landi
hefur vakið athygli. Það er
óhugnanlegt að lesa um þá breyt-
ingu, sem eiturlyfin hafa þegar
valdið á samskiptum fólks. Þeir,
sem háðir eru þessum vágesti,
svífast einskis hér frekar en
annars staðar til þess að verða
sér úti um eitrið. I úttekt blaða-
manns Morgunblaðsins segir
meðal annars:
„Það skal fullyrt, að lögreglu-
menn í fíkniefnadeildinni við
Hverfisgötu hafa unnið þrek-
virki. Starfið hvílir á herðum
örfárra manna. Þeir hafa lagt
ótrúlega hart að sér í baráttunni
við eiturefnin. Þeir þekkja hina
grimmu veröld undirheima
Reykjavíkur. Því miður hafa þeir
mætt fádæma skilningsleysi.
Fíkniefnadeildin er stórlega van-
rækt, bæði hvað mannafla og
tæki varðar. Yfirvöld — Alþingi,
ríkisstjórn, dómsmálaráðherra,
ráðuneytið, ríkissaksóknari hafa
lokað augunum fyrir þessum
skelfilega vágesti."
Hér er fast að orði kveðið og
ekki af ástæðulausu. Um það er
ekki deilt, að öllum ráðum skuli
beitt til að halda aftur af neyslu
eiturlyfja í landinu. Stofnun
fíkniefnadeildar lögreglunnar er
til marks um vilja stjórnvalda til
að taka þessi mál sérstökum
tökum. Sé málum nú þannig
komið, að hana skorti afl og tæki
vegna vanrækslu, þarf tafarlaust
að taka til hendi og gera þær
ráðstafanir, sem duga til að koma
málum í viðunandi horf. Um það
ætti ekki að vera neinn ágrein-
ingur milli stjórnmálamanna.
Enginn þeirra getur setið undir
því, að það sé vegna afskiptaleys-
is æðstu stjórnvalda, sem ekki
er staðið nægilega fast gegn því
að eiturlyf berist til landsins.
— eftirPál
Theodórsson
Lífskjör almennings hafa lítið
batnað um tveggja áratuga skeið og
stöönun hefur ríkt í íslensku atvinnu-
Iffi. Á sama tíma hafa verið harðn-
andi átök um skiptingu rýrnandi
þjóðartekna. Þetta er sjálfskaparvíti
því fjölmargir möguleikar blasa við
til nýsköpunar. Við komumst ekki úr
þessum vanda nema með skipulegu
átaki þar sem hlúð er að þeim þátt-
um, sem eru líklegastir til að auka
þjóðartekjur okkar. Alþingi gegnir
þar lykilhlutverki.
Einhugur á Alþingi,
en lítið aðhafst
Framfarir hafa verið hægar í
íslensku atvinnulífi síðastliðna tvo
áratugi og kjör almennings staðið
i stað eða hrakað. Allir stjórn-
málaflokkar hafa síðustu misseri
samþykkt ályktanir um að nú skuli
hafin sókn í atvinnumálum og
samtök atvinnurekenda og Al-
þýðusamband Islands hefur hvatt
til aðgerða. Þrátt fyrir að allir
flokkar telji að brýn þörf sé á
sterku átaki til nýsköpunar í ís-
lensku atvinnulífi hefur lítið verið
gert. Sárgrætilega lítið.
Margir hafa talið að stóriðja
mundi leysa vandann og með
samþykki Alþingis hefur verið lagt
VIÐRÆÐUR íslenzkra stjórnvalda
við Evrópubandalagið um tollamál
eru nú hafnar. Beinast þær að því,
að íslendingar haldi núverandi rétt-
indum og fríðindum vegna viöskipta
með iðnaðarvörur og fiskafurðir við
EB er Portúgal og Spánn ganga í
bandalagið um áramót.
Þórhallur Ásgeirsson, ráðuneyt-
isstjóri viðskiptaráðuneytisins,
sagði í samtali við Morgunblaðið,
að fyrir nokkru hefðu Islendingar
tekið þátt í sameiginlegum viðræð-
um EFTA-landanna við Evrópu-
bandalagið og síðan væru fyrir-
hugaðar sérstakar viðræður ís-
kapp á að undirbúa nýjar vatns-
aflsvirkjanir og til þessara fram-
kvæmda hefur verið varið miklu
fé. Flestum er nú ljóst að mögu-
leikar stóriðju hafa verið mjög
ofmetnir og hefur þetta vafalítið
tafið fyrir aðgerðum á öðrum svið-
um.
Hver er orsök þess að framfarir
hafa verið svo hægar í íslensku
atvinnulífi, hvaða leiðir eru færar
til sóknar? Stöðnun í atvinnulífi
getur stafað af ýmsu: takmörkuð-
um möguleikum til nýsköpunar,
kreppu í alþjóðaviðskiptum, fjár-
skorti eða þekkingar- og reynslu-
leysi. Ekkert af þessu getur skýrt
stöðnun í atvinnulífi okkar. Fjöl-
margir möguleikar til nýsköpunar
blasa við og alþjóðaviðskipti
blómstra. I raun hefur fé ekki
skort, en því hefur ekki verið varið
skynsamlega. Ekki vantar hér
heldur þekkingu á nútímatækni.
Hinsvegar nýtist þessi þekking
ekki nógu vel í þágu atvinnulífsins.
Þeir möguleikar, sem teljast
hvað álitlegastir um þessar mund-
ir til að efla íslenskt atvinnulíf,
byggjast í ríkum mæli á nýrri
þekkingu, undirbúningsrannsókn-
um og þróunarstarfi. Þekkingin er
fyrir hendi en hér á landi er erfitt
að fylgja álitlegum hugmyndum
eftir.
Orð og efndir
Fjölmargir álitlegir möguleikar
bíða okkar til nýsköpunar í at-
lenzkra embættismanna við EB 2.
desember. Þetta mál væri enn ekki
komið á rekspöl, en lögð væri
áherzla á að tryggja að þau rétt-
indi og fríðindi, sem við hefðum í
viðskiptum með iðnaðarvörur og
fiskafurðir við EB, gildi einnig við
Spán og Portúgal, kannski eftir
ákveðinn aðlögunartíma. Ekki
væri hægt að búast við því, að slíkt
gæti tekið gildi strax við Spán, en
vegna þess að Portúgal væri aðili
að EFTA, væri mest af þessum
réttindum í gildi þar. Aðalbreyt-
ingin yrði á viðskiptunum við
Spán.
vinnulífinu. Fiskeldi lofar góðu.
Gjöfular orkulindir má beisla,
bæði fallvötn og jarðvarma. Nýta
má sjávarafla og afurðir land-
búnaðar betur. Rafeinda- og tölvu-
tækni bjóða upp á fjölmarga álit-
lega möguleika.
Þrátt fyrir álitleg tækifæri hef-
ur viðleitni okkar til að nýta þessa
möguleika verið mjög bágborin.
Of langt mál yrði að kryfja þennan
þátt frekar, hér skal aðeins nefnt
eitt dæmi um máttleysi okkar. Um
árabil hefur verið ljóst að hér á
landi mætti stunda fiskeldi með
góðum árangri. Aðstæður eru hér
hinsvegar allfrábrugðnar því sem
gerist í nágrannalöndum okkar,
sem við þurfum að sækja reynslu
og þekkingu til. Hér þarf því að
finna leiðir sem hæfa aðstæðum
okkar og nota meðal annars þá
möguleika sem gnægð jarðvarma
gefur. Hætta er á að íslenskt fisk-
eldi verði fyrir alvalegum áföllum
ef það byggist ekki frá upphafi á
traustri þekkingu og reynslu sem
byggist á tilraunum. Þó hefur farið
lítið fyrir skipulegu undirbúnings-
starfi fyrir fiskeldi. Þegar fisk-
sjúkdómur kom síðastliðinn vetur
upp í einni stöðinni kom í ljós að
aðstaða til greininga á sjúkdómum
í fiski er ófullnægjandi hér á landi
þrátt fyrir að fisksjúkdómar séu
eitt helsta vandamál í erlendum
eldisstöðvum. Tilraunastöð Há-
skólans að Keldum var þá falið að
kaupa nauðsynleg tæki hið skjót-
Þórhallur sagði, að ennfremur
væri undirstrikað í þessum við-
ræðum, að EFTA-löndin ætluðust
til þess, að þau fengju sömu að-
stæður til viðskipta við Spán og
Portúgal og EB sjálft, en hjá EB
hafi komið fram, að á ákveðnu
aðlögunartímabili gildi ekki sömu
reglur. Fulltrúar EFTA-landanna
hefðu lýst því yfir að þeir sættu
sig ekki við það. Hvað varðaði sölu
á saltfiski, væri hann ekki í samn-
ingi okkar við EB, en auðvitað
yrði rætt um saltfiskinn eins og
margoft áður og þess óskað að
tollur kcmi ekki til framkvæmda
Spánn og Portúgal ganga í EB:
Rætt við bandalagið um
íslands við þjóðir Íberíu