Morgunblaðið - 10.12.1985, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR10. DESEMBER1985
E. TH. MATHIESEN H.F.
BÆJARHRAUNI 10, HAFNARFIRÐI, SIMI 651000.
„________m^l \wér*____________
f »1IVAIWI >
Vattfóðraðar Vattfóðraðir
kuldaúlpur kuldafrakkar
AUSTURSTRÆTI 14

Fagmál
prentara
„Sæll vertu skáld og rit-
stjóri!
Mér segja fróðir menn,
að þú hafir skrifað Reykja-
víkurbréf á dögunum þar
sem óguðlegt málfar fólks
er vinnur að flugmálum
var tekið fyrir og bann-
fært Gott hjá þér. Reiði-
lestur þinn mun hafa orðið
til þess aö í launaumslagi
hvers starfsmanns Flug-
lciða hf. um nýliöin mán-
aðamót mun hafa fylgt
bréf frá stjórnendum fyrir-
tækisins, þar sem þess er
farið á leit aö starfsfólkió
taki til við að tala íslensku.
Þetta er líka gott.
Ktta skrýtna mál, sem
flugfólk er sagt tala, er þó
ekkert einsdæmi hér á
landi. Fjölmargar starfs-
stéttir eiga eitt fagmál sem
þig myndi hrylla við ef þú
heyrðir það. Ein stétt er,
eða allavcga var, verri en
fiestar aörar með þennan
ósið, starfsstétt sem þú
hefur haft meira saman
við að sælda um þína daga
en flestar aörar, nefnilega
prentara. Má vera aö með
breyttri prenttækni hafi
þetta breyst til batnaöar,
ég hygg að svo sé, en er
samt ekki alveg viss. Þess
vegna varð ég dálítió undr-
andi að þú skyldir ekki
taka hana fyrir á undan
flugfólkinu.
Þú ert orðinn þaö gam-
all í hettunni að þú manst
þá tíð að prentað mál var
sett í blý. Og þá komum
við að kjama málsins.
Meðan enn var sett í blý,
þá voru handrit þín, hvort
heldur var að bók eða
blaðagrein tekin og sett á
setjaravél. Oft hefur þá
texti þinn verið settur á
ciceró fæti með 8 punkta
letri. Þessu næst var
þrykkt próförk af saLsin-
um. Síöan hófst umbrot og
hefur þá eflaust þurft að
slá saLsinn með nomparel
eða petít pinnum og jafn-
vel fylla upp með matríali.
Síðan þurfti eðlilega að
slútta hann vel svo hann
læki ekki.
Eftir að búið var að
binda satsinn út og setja á
botna var hann tekinn til
prentunar. Aöur hafði að
sjálfsögðu verið ákveðið, ef
Móöurmáliö
Staksteinar birta í heild í dag hugleiöingar S.dórs, blaðamanns
á Þjóövilja, um málfar prentara og fleira. S.dór segir margt vel.
Gamall blaöamaöur þekkir aö vísu ekki öll dæmin um fagmál
prentara, sem nefnd eru, en S.dór fjallar um heimavettvang.
Morgunblaöiö hefur lagt sig fram um aö íslenzk orö leysi erlend
af hólmi í oröfæri á vinnustaö; hönnun í staö „lay-out“, svo
dæmi sé tekiö. Oft var þörf en nú er nauðsyn, á tölvu- og
tækniöld aö standa trúan vörð um móöurmálið. Það er rétt aö
viö þurfum aö líta í eigin barm, öll með tölu. Flugliöar eru ekkert
verri íslenzkumenn er aörir, þótt málblendingur þeirra hafi veriö
notaöur sem víti til varnaðar í Reykjavíkurbréf. En þar haföi
Morgunblaöiö erindi sem erfiöi, sem betur fer. Bréf S. dórs fer
í heild hér á eftir.
um bók var aö ra-öa, hvort
hún yrði í royal-, dímai-
eöa crownstærð. I>egar svo
prcssumaðurinn tók við
saLsinum og undirbjó
prentun, byrjaði hann á því
að skjóta upp í ramma.
Þessu næst fyllti hann upp
með viöeigandi formati. Ef
saLsinn ekki lak var ramm-
inn tekinn upp og settur á
fúndamentið í vélinni og
hann festur. Ih'ssu næst
var skipt um dekk vegna
þess að tilrétting síöasta
verks átti ekki við nýjan
sats. K'gar búið var að
skipta um dekk var fyrsta
afþrykk tekiö og byrjað aö
tilrctta, eftir að gengiö
hafði veriö frá merkjum,
svo öruggt væri aö örkin
registeraði. Það gerði hún
ef satsinn slúttaði vel.“
Vída er pottur
brotinn
S.dór heldur áfram:
„l*egar svo allt var tilbúið
til keyrslu var pappírinn,
ef til vill dímaí-stærö
stokkaður uppí vélina, eftir
að rísið hafði verið opnað.
Af þvi að við erum að tala
um bók, þá hefur farvinn
áreiðanlega verið svartur,
en á bókarkápuna, hefur
verið valinn gulur, rauður
og blár farvi. Það er að
segja ef klisjan hefur verið
gerð fyrir þrjá eða jafnvel
fieiri farvaliti. Bækur eru
alltaf prentaðar í cýlender-
vélum, blöð í rótasjón-
vélum en bréfsefni í dígul-
vélum. Ef pappírinn í bók-
inni þinni var góður þá
hefur prentunin eflaust
gengið vel, nema ef raf-
magn var í pappírnum, þá
hefur gengið illa með frá-
leggið, og þá var líka reg-
Lstreringin slæm í síðari
umferðinni eða viðsnún-
ingnum. I*á var líka aö
gæta þess vel aö ekki
kæmi upp í satsinum.
Áferðin var örugglega góð
ef formvalsarnir voru í lagi
og rifvalsarnir virkuðu.
Farvalsinn skipti. minna
máli, sem og farvaverkið,
utan hvað nauðsynlcgt var
að geta stillt farvann vel
svo áferðin yröi jöfn. En
áferðin varð ekki góð ef
trukkiö var of mikiö og til-
réttingin ekki vönduð. En
af því við vorum að tala
um registreeringuna á örk-
inni, gat það munað ciceró,
nomparel eða petít ef mik-
ið rafmagn var í pappírn-
um. Ef myndir voru í bók-
inni gat þurft að spreyja
! svo ekki klesstisL
Eins var þaö ef þú hafði
fyrirsagnir í bókinni þinni
þá þurfti hér áöur fyrr aö
fara í reyólinn eftir lausa-
letri en á síðari árum voru
fyrirsagnirnar löddlaöar.
Eftir prentun var satsinn
lagður af og þá látinn fara
í svíl, en það fór í verra ef
satsinn fór í svíl óprentað-
ur. lH'gar lagt var af hirtu
menn matríalið og eins
undirleggið frá klisjunum.
Iní er ég að nefna þetta,
að þetta mál töluðu þeir
menn sem meira unnu
með íslenskt mál en aðrir,
ef skrásetjarar hverskonar
eru frá taldir. Margir
þeirra manna sem töluðu
þetta prenlsmiðjumál voru
betur að sér í íslensku en
allir aðrir, hreinir málvís-
indamcnn sumir hverjir.
I*ví er ég ekki viss um að
Dugmaöurinn sem talar
um að gránda jettunni tali
þar fyrir utan neitt verri
íslensku en aðrir landar.
Taktu þetta bréfkorn
ekki illa upp, það er ekki
illa meint heldur aðeins
hugdetta vegna bréfsins
sem flugfólkiö fékk með
laununum á dögunum. Ég
hefði viljað sjá framaní
prentara sem hefði fengið
slíkt bréf. „
Kveðja
S.dór.“
W
M&M$>
í Kaupmannahöfn
FÆST
í BLAÐASÖLUNNI
ÁJÁRNBRAUTA-
STÖOINNI,
KASTRUPFLUGVELLI
OGÁRÁÐHÚSTORGI
T3ítamatha?utinn
ái*1
fý-tettísgötu 12-18
Subaru 1800 (4x4) 1985
Blár, 5 gíra, ekinn 25 þús. km. aflstýri. Út-
varp, segulband. Verö éOO þús.
Mitsubishi GSR 1982
Blásans., 5 gira, ekinn 46 þús km. útvarp/
segulband. 2 dekkjagangur o.tl. Verð 280
þús.
Mazda 929
Rauöbrúnn, ekinn 46 þús. km. ný snjódekk
o.fl. Verö 430 þús.
MMC Lancer GL 1985
Diesel, rauöur, ekinn 15 þús. km. framdrif,
5 girar, útvarp/segulband, sumardekk, snjó-
dekk, einkabill. Verö 460 þús.
Honda Civic (1,5) sport 1984
Hvítur. 5 gira ekinn 17 þús. km. 2 dekkja-
gangar. Verð 410 þús.
Saab 99 GL 1982
Rauður. 4ra dyra, 5 gira ekirrn 32 þús. km.
2 dekkjagangar o.fl. Verð 360 bus
Ford Pick-up 1980
Gott ástand. Verö 195 þús.
Willys ej 71978
Góöur jeppi m/húsi. Verö 420 þús.
Datsun Cherry 1981
Ekinn 54 þús. km. Verö 210 þús.
Tredia 1600 GLS 1983
Góöur framdrifsbill. Verö 360 þús.
Fiat Ritmo super 1982
Ekinn 23 þús. km. sjálfskiptur. Verð 260 þús.
Citroen CX Pallas 1978
Bill m/öllu. Verð 275 þús.
Mazda 323 5dyra1981
Sjálfskiptur. ekinn 36 þús. km. Verö 250 þús.
Toyota Hilux (langur) 1980
7 manna, góöur jeppi. Verö 540 þús.
Fiat 127 Dl 1050 1985
5 gíra, ekinn 15 þús. km. 245 þús.
Range Rover 1981
Ekinn 54 þús. km. Verö 890 þús.