Morgunblaðið - 03.07.1986, Síða 47
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. JÚLÍ 1986
47
Hvar og hvernig geta
Islendingar komið
sér á framfæri?
Mikil kunnátta og reynsla í
markaðs- og sölumálum hefur safn-
ast saman í tímans rás meðal þeirra
sem hafa þau störf með höndum.
Það liggur í augum uppi, að fram-
leiðandi sérhæfðrar vöru reynir
ávallt að höfða til þeirra kaupenda
sem líklegastir eru til að hafa not
fyrir vöruna. Til að ná augum og
eyrum tilkippilegra kaupenda, nota
auglýsendur sérhæfð blöð og tíma-
rit, sýningar, og efna jafnvel til
sérstakra kynninga ef svo ber undir.
Vafalaust eru ýmsar leiðir færar
til landkynningar í þeim tilgangi
sem áður hefur verið vikið að.
Benda má á einn ákveðinn mögu-
leika sem aðrar þjóðir nota í ríkum
mæli, en það eru alþjóðlegu iðnsýn-
ingai-nar í Hannover sem haldnar
eru í mars og apríl ár hvert. Til
marks um stærð og umfang þessara
sýninga, sem eru hinar stæretu
sinnar tegundar í heiminum, má
nefna að fjöldi sýnenda nemur jafn-
an þúsundum og fjöldi gesta skiptir
hundruðum þúsunda.
Eitt af því sem dregur forráða-
menn fyrirtækja að Hannover-
sýningunum er sérstök deild, svo-
kölluð viðskiptamiðstöð, en þar sitja
fulltrúar iðnaðar og verslunar frá
fjölmörgum þjóðum heims fyrir
svörum og veita upplýsingar um sín
heimalönd með tilliti til hráefna,
markaða, iðnaðarsvæða o.s.frv.
Sumir sýningargesta hafa fyrir
fastan sið að ganga á milli „þjóða“
í viðskiptamiðstöðinni og afla sér
upplýsinga um aðstæður til iðn-
rekstrar og fyrirgreiðslu heima-
manna þar að lútandi.
Alvarr hf. hefur nýlega sent frá
Synir Ólafs og eiginkonu hans,
Auróru Gunnarsdottur, tóku þátt í
rekstri og stjórnun fyrirtækjanna
með föður sínum af miklum dugnaði
og atorku strax og þeir höfðu aldur
og þroska til.
Olafur andaðist í febrúar 1936.
Synir hans tóku þá alfarið við
rekstri fyrirtækjanna og héldu
áfram uppbyggingu þeirra. Þeir
ráku svo hin svokölluðu Vatneyrar-
fyrirtæki fram yfir miðja þessa öld.
Ég hefi getið hér að nokkru
tveggja athafnamanna, Péturs A.
Ólafssonar og Ólafs Jóhannessonar,
sem báðir störfuðu á Patreksfirði
síðustu ár 19. aldar og á fyrstu
árum þessarar aldar. Það er gert
til þess að varpa ljósi á þróunarsögu
staðarins. í tíð þessara manna var
grundvöllurinn lagður að þéttbýlis-
byggð á Patreksfirði. Ekki er hallað
á neinn þó að sagt sé að þessir
tveir menn séu feður staðarins. A
seinni árum hafa svo aðrir tekið við
og nýjum kröftum verið beitt í
atvinnurekstrinum, sem ekki verður
farið út í hér.
Ég er nú víst kominn æði langt
frá tilefni þessara orða, staðarlýs-
ingu Patreksfjarðar og nágrennis í
blaðinu Land. Ekki sakar þó að
framanskráð komi fram þegar rætt
er um nafn staðarins til þess að
ýmis atriði varðandi nafngiftirnar
verði skírari í hugum manna.
Skýringin á því að nafnið Vatn-
eyri hefir verið notað sem samheiti
á kauptúninu af æði mörgum utan
staðarins hefír þó ekki komið fylli-
lega fram enn. Þar kemur til þáttur
í atvinnusögu Vatneyrarfyrirtækj-
anna.
Þeir Vatneyrarfeðgar kenndu sig
ævinlega við Vatneyri. í samræmi
við það voru öll verslunarbréf þeirra
og önnur skjöl merkt „Vatneyri"
og dagsett þar. (Ekki Patreksfirði.)
Ut á við hafði þetta þau áhrif að
farið var að kalla kauptúnið Vatn-
eyri. Þetta var þó villandi og nafn-
giftin sem samheiti á staðnum röng.
Örlygur gamli gaf firðinum nafn-
ið Patreksfjörður þegar að hann
á landnámsöld tók þar land, senni-
lega fyrstur manna, eftir að hafa
haft útivist harða og heitið á fóstra
sinn Patrek helga biskup í Suður-
eyjum til landtöku sér: „Að hann
skyldi af hans nafni gefa örnefni
þar sem hann tæki land,“ eins og
segir í Landnámabók.
Kauptúnið Patreksfjörður, sem
sér formlega tillögu þess efnis, að
iðnaðarráðuneytið ásamt viðskipta-
og utanríkisráðuneytinu standi
sameiginlega að „Íslandskynningu"
í Hannover strax á næsta ári ef
mögulegt reynist. Málefnið er nú
sem stendur til athugunar hjá iðn-
aðarráðuneytinu, og er ekki að efa
að það verður afgreitt á einn eða
annan hátt áður en langt um líður.
Atvinnurekstri hér á landi, sem á
sumum sviðum má kalla þroska-
heftan sökum peningaleysis og
ófullkominna stjórnunarhátta, yrði
það varla til annars en góðs að fá
nokkur öflug fyrirtæki inn í landið.
Þetta hafa nágrannar okkar Skotar
og írar lagt áherslu á með þeim
árangri sem raun ber vitni.
Stóriðjunefnd hefur nú um nokk-
urra ára skeið haft það hlutverk
með höndum að leita samstarfs og
annast samningagerð við erlend
fyrirtæki, en þar hefur einkum verið
lögð áhersla á orkufrekan iðnað. Ég
varpa að lokum fram sem hugleið-
ingu fyrir þá sem málið er skylt,
hvort ekki væri rétt að breyta hlut-
verki Stóriðjunefndar á þann hátt,
að nefndin leitaði samstarfs við
erlend fyrirtæki um fleira en orku-
frekan iðnað.
Eðli raforku er hið sama, hvar
sem er í heiminum, og Islendingar
eru aldeilis ekki einir um að fram-
leiða hana. Loks ber að hafa hug-
fast, að flestar heimsins þjóðir eru
í leit að möguleikum til aukinnar
hagsældar og bjartara mannlífs,
það er með þennan markað eins og
ýmislegt annað, samkeppnin er
mikil ogóvægin.
Höfundur er verkfrædingur og
frnmkvæmdastjóri ráðgjafaþjón-
ustunnar Alvarrs hf. á Akureyri.
byggst hefir í landi hinna fornu
jarða, Geirseyrar og Vatneyrar,
hefir ætíð heitið svo frá fyrstu tíð
og ekkert annað.
Því miður eru fleiri villur í frá-
sögn Lands af Patreksfirði og ná-
grenni.
I fjórðu málsgrein frásagnarinn-
ar segir svo: „Utan við kauptúnið
rís fjallið Tálkni, hár og tignarlegur
hamraskagi. Fjallið ofan við bæinn
er tengt þessum sama skaga og
heitir Skjöldur(l). Gömul vörðuð
gönguleið er upp af kauptúninu,
austan við Skjöld og um Lambeyr-
arháls. Þá er komið niður hjá
Lambeyri í sunnanverðan Tálkna-
§örð.“
I þessari lýsingu er farið rangt
með örnefni. Fjallið ofan við
kauptúnið, frá Fjósadal að utan og
að Litladal að innan heitir „Brell-
ur“. Nafnið er æði fornlegt og hafa
margir spreytt sig á að skýra þýð-
ingu þess, sem ekki verður rakið
hér. Fjallið er hátt og bratt. Lítt
gróið með urðum og skriðum gnæfír
það yfir kauptúnið. Úr því, um
svokallað Stekkagil, féll mikið snjó-
og vatnsflóð í endaðan janúar 1983
á innanverða byggðina, sem olli
manntjóni og stórskaða á húsum
og mannvirkjum.
Ömefnið „Skjöldur" er á fjalls-
enda nokkuð utan við kauptúnið,
sem afmarkar ytri hlíð svokallaðs
Fjósadals, sem er djúp dalskora inn
í fjalllendið.
Utan við Fjósadal og Skjöld taka
við Vatneyrarhlíðar. Innan til, neð-
an við urðir og skriður úr hömrum
girtu fjallinu, er nokkurt undirlendi,
mýrlendi, er nefnist Vatneyrarengj-
ar niður að grasi grónum bökkum
við sjóinn. Utan við engjarnar lýkur
undirlendinu. Þar taka við skriður
frá hömrum í sjó fram.
Yst í Vatneyrarhlíðum gengur
daldrag inn í ijallgarðinn, svonefnd-
ur Hlíðardalur. Þar er nokkurt
undirlendi á grónum bökkum við
sjóinn. Þarna er sæmileg lending á
malarvogi. Verstöð var þarna fram
yfir síðustu aldamót og standa
verbúðarveggimir enn uppi.
Utan Hlíðardals heitir fjalllendið
Tálkni. Þar taka við hamrar og
skriður í sjó fram, en fjallið endar
í háum hömmm. Frá þeim neðst
em brattar skriður til sjávar.
Fjaltaskaginn milli Patreksfjarð-
ar og Tálknafjarðar er víða yfir 500
metrar á hæð. Yst gnæfir Tálkninn,
Neskaupstaður:
Nýtt gistiheim-
ili í Norðfjarð-
arsveit
Neskaupstað.
Á bænum Kirkjubóli í Norð-
fjarðarsveit hefur verið opnað
gistiheimili fyrir ferðamenn. Þar
er boðin gisting í þremur rúm-
góðum herbergjum og selt fæði,
grænmetisfæði fyrir þá sem þess
óska.
Kirkjuból stendur innst í firðin-
um, rétt innan við bæinn er Kirkju-
bólsteigur sem er útivistarsvæði
Norðfirðinga. Stutt er í léttar og
skemmtilegar íjallgönguleiðir,' t.d.
á Goðaborg, í Mjóafjörð um Hóla-
skarð. Einnig er hægt að ganga á
Fannarjökul eða í Hellisfjörð og
Viðfjörð sem em eyðifirðir, en þá
þarf leiðsögumann sem útvegaður
er á bænum.
Veiðileyfi þarf að panta með
fyrirvara og em þau útveguð í
Norðfjarðará. Einnig er hægt að
útvega bát í sjóstangaveiði og boðið
er upp á hesta til leigu.
Ábúendur á Kirkjubóli em Ámi
Þórhallsson og Svanfríður Haag-
vag.
Sigurbjörg
stórbrotinn útvörður milli fjarð-
anna.
Eins og áður segir nær fjallið
Brellur, ofan kauptúnsins, inn að
Litladal. Um hann og yfír Lambeyr-
arháls liggur gamall, varðaður fjall-
vegur yfir að Lambeyri við Tálkna-
íjörð. Á Lambeyri var svo fyrr á
ámm lögfeija yfir mjótt sund í
Sveinseyrarodda norðan fjarðarins.
Þessi leið var mjög fjölfarin fýrr á
árum.
Niðurstöður em þessar:
1. Kauptúnið hefír alltaf heitið
Patreksfjörður.
2. Kauptúnið Patreksfjörður er
byggt í landi tveggja jarða, Geirs-
eyrar og Vatncyrar.
3. Vatneyri hefir aldrei verið sam-
heiti á kauptúninu.
4. Eyrar hefír heldur aldrei verið
samheiti á því. Eyrar var eins konar
gælunafn, sem nágrannar kaup-
túnsins gáfu því og notuðu í dag-
legu tali þegar byggðin var í fyrstu
mótun.
5. Fjallið ofan byggðarinnar heitir
Brellur frá Fjósadal að utan og að
Litladal að innan.
6. Skjöldur heitir fjallsendi nokkuð
utan við kauptúnið, sem afmarkar
ytri hlíð Fjósadals.
7. Gömul, vörðuð gönguleið er upp
af kauptúninu innanverðu (upp af
Geirseyri) innan við Brellur um
Litladal og Lambeyrarháls að
Lambeyri í Tálknafirði.
8. Tálkni heitir ysti hluti fjalla-
skagans milli Patreksfjarðar og
Tálknaljarðar frá Hlíðardal Pat-
reksfjarðarmegin og er því æði utan
langt kauptúnsins.
Vonandi em ekki fleiri svona
villur í staðarlýsingum Lands. Það
væri afar slæmt ef lýsingamar
væm ónákvæmar og villandi, sér-
staklega hvað varðar staðarnöfn og
örnefni. Ferðamenn og aðrir, sem
lesa lýsingarnar, verða að geta
treyst þeim.
Ritið Land er annars mjög vand-
að að öllum ytra frágangi. í því em
góðar upplýsingar fyrir ferðamenn
og aðra, sem vilja fræðast um hina
ýmsu staði á landinu. Litmyndir em
margar mjög góðar. Ég ráðlegg
mönnum að hafa þetta rit með sér
á ferðalögum um landið. í því em
mjög góðar upplýsingar um margt
sem að ferðamálum lýtur.
Höfundur er frá Patreksfirði, nú
búsettur í Kópa vogi.
vegna sumarleyfa frá 7. júlí til 28. júlí.
Ryðvarnarstöðin hf.
Bíldshöfða 14, sími 687755.
%istan
V» Laugavegi 99.
Sumarfatnaður
frá
LAURA
ASHLEY
*