Morgunblaðið - 27.08.1986, Blaðsíða 27

26
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. ÁGÚST 1986
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. ÁGÚST 1986
21

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 40 kr. eintakiö.
Vaxtarverkir
Ahrif þeirrar ákvörðunar
Þorsteins Pálssonar, Qár-
málaráðherra, að hætta sölu
spariskírteina koma í ljós á
næstu vikum og mánuðum. Það
tekur peningamarkaðinn nokk-
um tíma að laga sig að nýjum
aðstæðum. Fyrir þá, sem
stunda viðskipti þar, er það að
sjálfsögðu róttæk breyting, að
jafnumsvifamikill aðili og rflcis-
sjóður dregur sig í hlé. Reynsl-
an ein sker úr um það, hvemig
til tekst.
Höfundar forystugreina
Þjóðviljans, Alþýðublaðsins og
Dagblaðsins/Vísis (DV) þurfa
ekki að sjá viðbrögðin á pen-
ingamarkaðinum til að fella
sinn dóm. DV kallar þessa ráð-
stöfun „sjónhverfíngu", Þjóð-
viljinn talar um „loddaraleik"
og Alþýðublaðið um „hringl-
andahátt". í skrifum þessara
blaða um málið er hvergi ýjað
að þeirri staðreynd, að það er
samdóma álit sérfræðinga, að
það hefði riðið hinu opinbera
húsnæðislánakerfi að fullu, ef
Byggingarsjóður ríkisins hefði
keypt skuldabréf af lífeyris-
sjóðunum með 8 til 9% vöxtum
og endurlánað sama fé með
3,5% vöxtum. Þessir sömu sér-
fræðingar telja, að þetta kerfí
þoli ekki 3% vaxtamun til
lengdar.
Vegna ákvörðunar íjármála-
ráðherra fær leiðarahöfundur
DV útrás fyrir almenna reiði
sína í garð ríkisstjómarinnar
og Þorsteins Pálssonar sérstak-
lega. Raunar er erfítt að sjá,
hvort höfundurinn telur betra
eða verra, að spariskírteinin
voru tekin af markaðnum. Al-
þýðublaðið leggur áherslu á
það, að fjármálaráðherra hafí
átt að lækka vextina fyrr, en
telur þó, að andi Ronalds Reag-
an hafí svifíð yfír vötnunum
þegar Þorsteinn Pálsson tók
af skarið. Þjóðviljinn tekur
málstað þeirra, sem hafa hags-
muni af háum vöxtum, og segir
meðal annars: „Hann [fjár-
málaráðherra] er að skjóta
ríkissjóði undan því að greiða
þá vexti sem lífeyrissjóðunum
var lofað við síðustu kjara-
samninga, að þeir fengju féð
sem ríkið fær hjá þeim að láni
til að fjármagna húsnæðiskerf-
ið samkvæmt nýju lögunum.
Þjóðviljinn fer með staðlausa
stafí í þessari fullyrðingu sinni.
Lífeyrissjóðunum var ekki lofað
neinum ákveðnum vöxtum í
kjarasamningunum eða eftir
þá. Á hinn bóginn var þeim
lofað því, að lánskjör af skulda-
bréfum þeim, sem þeir seldu
Byggingarsjóði ríkisins, skyldu
miðast við þau kjör, sem ríkis-
sjóður býður almennt á fjár-
magnsmarkaði. Fjármálaráð-
herra hefur ekki skotið sér
undan að standa við þetta lof-
orð. Hann sá hins vegar fram
á það eins og sérfræðingamir,
sem breyttu húsnæðisþætti
kjarasamninganna í lög, að
húsnæðislánakerfíð myndi riða
til falls á skömmum tíma, ef
vextir yrðu ekki lækkaðir.
Ámóti
flug'stöðinni
Ef marka má fréttir af þing-
flokksfundi framsóknar-
manna á Sauðárkróki, var það
skoðun einhverra þar, að fjár-
hag ríkissjóðs yrði best borgið
með því að hætta framkvæmd-
um við nýju flugstöðina á
Keflavfkurflugvelli. Fram-
kvæmdir þar miðast við að
stöðin verði tekin í notkun í
apríl á næsta ári.
Það er furðuleg þröngsýni,
sem byggist á ótrúlegum þekk-
ingarskorti, ef einhveijir
þingmenn eru enn þeirrar skoð-
unar, að nýja flugstöðin og
smíði hennar sé og verði baggi
á þjóðarbúinu. Þvert á móti er
auðvelt að færa sterk rök fyrir
því, að engin opinber fram-
kvæmd og kannski engin
framkvæmd í landinu sé
líklegri til að skila arði en smíði
flugstöðvarinnar.
I fáum atvinnugreinum er
meira líf núna en ferðaútvegi.
Flugstöðin á Keflavíkurflug-
velli, sem á að kenna við Leif
Eiríksson eins og völlinn sjálf-
an, þegar smíði hennar lýkur,
er það hlið, sem flestir ferða-
menn til landsins fara um, svo
að ekki sé minnst á alla þá, er
þar hafa stutta viðdvöl. Með
bættri aðstöðu í þessu hliði
landsins munu viðskipti og
umsvif aukast, hvort sem þing-
flokkur framsóknarmanna
áttar sig á því eða ekki.
Það er fráleitt að unnt sé
að „bjarga" fjárhag íslenska
ríkisins með því að hætta fram-
kvæmdum við nýju flugstöðina.
Hins vegar er kannski ekki
furða, að jafnerfíðlega gangi
að bjarga blessuðum fjárhagn-
um úr því, að þeir, sem til þess
hafa verið kosnir, fá grillur á
borð við þessa.
Yfirlitsmynd af sýningarsvæðinu, Nidarahallen fyrir miðri mynd.
Nýja rækjupillunarvélin. Sjálf skelflettingin fer fram í litla hólfinu
lengst til vinstri.
Lóðrétti plötufrystirinn. Hér er hann sýndur án losunarbúnaðar.
§L á Æ' <
ífe \ m ** u
Nor-Fishing ’86 í Þrándheimi:
Nýjungar í fiskveiðum og vinnslu
Frode Wedeld, sölumaður, stendur stoltur á svip við sjálfvirka blokka- Jósafat Hinriksson við stærsta toghlera í heimi.
losarann.
Trollvaktari frá Scanmar. Trollið og hlerarnir á neðri hluta skerms-
ins og trollið séð frá hlið á miðjum skerminum.
eftir Kristján Þ.
Davíðsson
Ellefta alþjóðlega sjávarútvegs-
sýningin undir nafninu Nor-Fishing
var haldin í Þrándheimi 11.—16.
ágúst. Sýningin hefur verið haldin
annað hvert ár síðan 1968 og hefur
áunnið sér sess sem ein af virtustu
sýningum á sviði sjávarútvegs í
heiminum
Eins og verið hefur um allar fyrri
sýningar var þessi stærri en þær
sem áður hafa verið haldnar. 276
sýnendur komu til sýningarinnar frá
alls 15 löndum með vörur og þjón-
ustu 558 framleiðenda frá 23
löndum. 8.700 fermetra svæði á
bökkum Niðaróss var lagt undir
vaminginn, 6.650 fermetrar voru
undir þaki flögurra sýningarhalla
og 2.050 fermetrar undir berum
himni. Sé mælt í flatarmáli var þessi
sýning 30% stærri en sú síðasta og
þrátt fyrir stækkunina varð að vísa
frá sýnendum vegna rúmleysis. Það
var samdóma álit aðstandenda sýn-
ingarinnar og gesta að Nor-Fishing
hefði nú sprengt utan af sér sýning-
araðstöðuna við Niðarós. Það er
ætlun bæjarstjómar Þrándheims-
borgar að reisa nýja höll fyrir 1988,
til að halda þessari stóm sýningu í
borginni. Formaður sýningamefnd-
ar, Hallstein Rasmussen, fiskimála-
stjóri Noregs, sagði í ræðu sem
hann hélt við opnun sýningarinnar,
að ný aðstaða yrði að koma til, ella
yrði að flytja sýninguna annað. Þeir
staðir aðrir sem helst koma til álita
em Osló, Bergen eða Tromsö.
Ráðstefna um líftækni
í tengslum við sýninguna vom
haldnar tvær ráðstefnur. Sú fyrri
stóð þann 13. ágúst og var þar
rætt um líftækni. Þar var fíallað
um framtíðarhorfur sjávarútvegs
sérstaklega með nýtingu líftækni í
huga. Þessi tækni, það er að segja
nýting lifandi fmma eða fmmu-
hluta í tæknilegum framleiðsluferl-
um, verður stöðugt þýðingarmeiri
í alls kyns iðnaði. Sem dæmi má
neftia lyfjaiðnað, landbúnað og ekki
síst sjávarútveg. Vinnsla lífefna, til
dæmis ensíma, hormóna, fítusýra
og litarefna úr sjávarfangi virðist
eiga mikla framtíð fyrir sér, svo
dæmi séu nefnd. Nú þegar er hafin
framleiðsla á ensímum úr fiskislógi
í Tromsö í Norður-Noregi. Notkun
lífefna í framleiðsluferlum er annað
dæmi. Sýnt hefur verið fram á, að
unnt er að nota ensím til að roð-
fletta fisk og skelfletta krabbadýr
og þannig má lengi telja. Það var
höfuðniðurstaða ráðstefnunnar að
sjávarútvegur getur á margan hátt
nýtt sér líftæknina en til þess að
svo geti orðið þarf miklar rannsókn-
ir og þróunarstarf. Einnig er skiln-
ingur ráðamanna nauðsynlegur og
vilji iðnaðarins til að reyna nýjar
leiðir.
Ráðstefna um fisk-
massa og fiskimjöl
Seinni ráðstefnan snerist um
fiskmassa og fiskimjöl. Fjallað var
um þróun mjöl- og lýsisiðnaðarins
og möguleika á nýsköpun í fram-
leiðslunni, m.a. með nýtingu nýrrar
framleiðslutækni. Fjölómettaðar
fitusýrur, sem mikið er af í fiskfitu,
eru með breyttum áherslum í mat-
aræði orðnar eftirsóttar sem hráefni
í matvæli. Hér gefst lýsisframleið-
endum því kjörið tækifæri til að
nýta framleiðslu sína á nýjum
mörkuðum. Einnig má nefna
súrímiframleiðslu úr bræðslufiski.
Súrími er japanskt nafn á hreinsuð-
um fiskmassa, sem notaður er sem
hráefni í ýmsa framleiðslu, eins og
til dæmis krabbalíki, rækju- og
skeleftirlíkingar. Stærsti framleið-
andi og neytandi __ súrímivara í
heiminum er Japan. Á síðustu árum
hefur neysla á súrími breiðst út til
Bandaríkjanna og Evrópu og er
vænst mjög aukinnar eftirspumar
á næstu áram.
Framtíð skipastólsins
Auk þessara tveggja ráðstefna
buðu Landssamband norskra báta-
smiðja og Félag vélainnflytjenda til
fundar, þar sem rætt var um nútíð
og framtíð norska bátaflotans. Full-
trúar stjómvalda, bátasmiðja og
rannsóknarstofnana fluttu fram-
söguerindi. Meðal annars var rætt
um misheppnaða stjómun veiða
með reglugerðum, sem hafa leitt
til þess, að í stað þess að fullnægja
kröfum um góða sjóhæfni, vinnuað-
stöðu og hagkvæmni eru bátar og
skip hönnuð í samræmi við reglu-
gerðir um stjómun veiða með þeim
afleiðingum að oft verða framfarir
að víkja. Fiskiskip framtíðarinnar
verður að hanna á öðram forsend-
um en löngu úreltum reglugerðum,
sögðu fundarboðendur. Kröfur um
bætta vinnuaðstöðu og aukið öryggi
fyrir sjómenn, ásamt hagkvæmni
leiða til meiri og háþróaðri tækni
og nýrra hönnunarforma. Helsta
niðurstaða fundarins var í stuttu
máli sú, að skipastólinn verður að
endumýja, ekki endurbyggja.
Viðamikil sýning
Sjálf sýningin var opnuð 11.
ágúst, sem fyrr sagði. Við það tæki-
færi hélt borgarstjórinn í Þránd-
heimi, Per Berge, ræðu og bauð
gesti velkomna og bað þá að njóta
borgarinnar og þess sem hún hefur
að bjóða. Fiskimálastjóri Noregs,
Hallstein Rasmussen, sem var for-
maður sýningamefndar, bauð svo
gesti og sýnendur velkomna á Nor-
Fishing ’86. Loks hélt sjávarútvegs-
ráðherra Noregs, Bjame Mörk
Eidem, ræðu og brýndi fyrir mönn-
um að sveigjanleiki og framsýni
yrðu að vera í öndvegi ef sjávarút-
vegurinn ætlaði að halda áfram að
þróast og vera samkeppnishæfur.
Á sýningunni gaf að líta flest sem
til er af tækjum og búnaði til notk-
unar í sjávarútvegi, veiðum og
vinnslu; skip, vélar og tæki til stað-
setningar, leitar, veiða og vinnslu;
útbúnað til kælingar og frystingar,
suðu og pökkunar og svo mætti
lengi telja. Allt frá hinu stærsta til
hins smæsta; frá stærsta trolli og
toghleram veraldar til smæstu ör-
tölvá í vogum, stýribúnaði og
mælum. Ymsar nýjungar vora
kynntar, meðal annars rækjupillun-
arvél sem byggir á nýrri aðferð við
að Qarlægja skelina, ný tegund af
stýri sem gerir kleift að snúa skip-
um á punktinum eða því sem næst;
sjálfvirkur losunarbúnaður fyrir
frystitæki og margt fleira. Það er
að sjálfsögðu ekki unnt að lýsa í
öllum atriðum svona sýningu í
stuttu máli, enda ekki ætlunin hér.
Sjón er sögu ríkari, segir máitækið,
og hér verður aðeins reynt að lýsa
fjölbreytninni og stiklað á einstök-
um atriðum, sem höfundi þóttu
athyglisverð.
Nokkur íslensk
fyrirtæki
íslensk fyrirtæki vora nokkur á
sýningunni, ýmist í samvinnu við
norska umboðsaðila eða sjálfstæð.
Jósafat Hinriksson sýndi stærstu
toghlera sem framleiddir era í heim-
inum, vega þeir 3.400 kg stykkið.
Jósafat sagði að þessir hlerar væra
um það bil tonni þyhgri en Eger-
sundhlerar, sem auglýstir hafa
verið sem þeir stærstu í heiminum.
Annars sagði hann að 3.000 kg
hlerar væra vinsælastir af stóram
hleram og þeir væra notaðir af
færeyskum og norskum rækjuskip-
um. Hann sagði að sala til Noregs
hefði verið heldur dræm hingað til
en þó hefði lifnað yfír henni síðustu
mánuði. Sem dæmi nefndi hann,
að undanfama 3 mánuði hefðu 6
stór hlerapör farið til norskra skipa.
Áhuginn á hleranum er mikill á
sýninguni, sagði Jósafat og taldi
öraggt að útflutningur Poly-Ice-
toghlera til Noregs myndi aukast.
Meðal annarra íslenskra fyrir-
tækja sem sýndu vora Póllinn og
Marel sem kynntu tölvubúnað s.s.
vogakerfí til margra nota bæði til
sjós og lands. Akureyrarfyrirtæki
sýndu sýnar vörar: DNG var með
rafeindastýrðu skakrúlluna sem
vekur athygli fyrir glæsilega hönn-
un og einfalda stýringu, vélsmiðjan
Oddi sýndi m.a. losunarkerfi fyrir
fiskikassa og Slippstöðin bauð
breytingar, viðhald og nýsmíði á
skipum.
Vinnslutæki
Af athyglisverðum nýjungum
sem sýndar vora má nefna sjálf-
virkan losara fyrir blokkaramma
frá norska fyrirtækinu Atlas Copco.
Rammamir era teknir úr frysti-
tækjum og staflað í magasín, sem
síðan er rennt í vélina með tjakk.
Vélin matar svo rammana inn í los-
arann, sem skilar síðan fískblokk-
unum á pökkunarborð og
römmunum á færiband til þvotta-
vélar. Afkastagetan er 28 rammar
á tveimur og hálfri mínútu.
Önnur athyglisverð nýjung var
rækjupillunarvél frá dönsku fyrir-
tæki Kronborg að nafni. Vélin er
mjög ólík hefðbundnum pillunarvél-
um. Skelin er ekki völsuð af
rækjunni heldur sprengd. Fyrst er
rækjunni sturtað í skammtara sem
flytur hana í suðuhólf. Þaðan fer
hún í kælihólf og því næst er hitað
aftur en nú bara skelin. Að lokum
fer rælqan í pillunarhólfið, sem er
undirþrýst og inniheldur vatn.
Vegna þess að skelin er heit þenst
gufan milli vöðvans og skeljarinnar
út og skelin springur af. Loftblástur
skilur svo skelina frá rækjunni.
Vélin afkastar hálfu tonni á klukku-
stund og framleiðandinn ábyrgist
minnst 25% nýtingu. Helstu kostir
vélarinnar era lítil fyrirferð, hún
getur pillað nýja rækju og litur og
bragð helst betur í rækjunni en með
öðram vélum.
Lóðréttir plötufrystar era notaðir
meðal annars við frystingu bolfisks
úti á sjó. Ókostir við þessa frysta
hafa hingað til verið hvað það fer
mikið fyrir þeim og hve það reynir
á menn að losa þá. Norskur frysti-
tækjaframleiðandi, Kvæmer Kulde,
hefur I samvinnu við annað norskt
fyrirtæki, Odim, hannað nýja teg-
und slíkra frysta, sem era minni
og sjálfvirkari en hingað til hefur
þekkst. í stað rúmfreks losara aftan
og ofaná frystinum er blokkunum
nú lyft neðanfrá og þær eru teknar
út úr frystinum á hliðinni. Stálbiti
ofan á frystinum ýtir svo blokkun-
um einni í senn út á færiband. Frá
dönskum framleiðanda, Norfo, er
einnig hægt að fá alsjálfvirkt losun-
arkerfi til notkunar á landi, það
skilar blokkunum innpökkuðum á
bretti.
Veiðitæki
Simonsen Radio var stofnað í
Noregi stuttu eftir seinni heims-
styrjöldina og framleiddi rafbúnað
ýmiss konar. Þetta fyrirtæki var
með á sýningunni, nú undir nafninu
Simrad Subsea og sýndi vörar, sem
flestir ef ekki allir íslenskir sjómenn
þekkja, fiskleitartæki af ýmsu tagi.
Hið fullkomnasta, með rafeinda-
stýringu og litaskjá, kostar litlar 5
milljónir íslenskra króna. Fyrirtæk-
ið á tvo báta, sem notaðir era til
rannsóknar, kennslu og sýninga.
Annar þeirra „Simson Echo“, áður
lystisnekkja norsks skipakóngs, fór
hringferð kringum ísland í sumar
og hlaut að sögn góðar móttökur
hvar sem hann kom. Þessi bátur
og annar, „Scanmar" eign sam-
nefnds fyrirtækis, lágu í Þránd-
heimshöfn meðan á sýningunni stóð
og fóra kynnisferðir með sýningar-
gesti um Þrándheimsfjörð.
Scanmar er fyrirtæki, sem stofn-
að var út úr Simrad árið 1981, með
það fyrir augum að framleiða afla-
mæla. Fyrirtækið hefur vaxið hratt
og framleiðir ýmis tæki til að fylgj-
ast með afla og veiðarfæram.
Skynjarar, sem festir era í veiðar-
færin, gefa upplýsingar um fisk-
magn í opi trolls og poka, bil milli
hlera, umhverfishita og raunvera-
lega stöðu trollsins og hleranna. í
þessu eftirlitskerfi er það nýtt, að
skermur sýnir þessar upplýsingar á
teiknaðri mynd, bæði „rétta“ stöðu
og raunveralega. Á augabragði er
unnt að sjá hvemig veiðarfærin
virka, brejia stöðunni ef þarf og
staðfesta að breytingin sé rétt.
Fyrir lok þessa árs mun Scanmar
ætla að setja á markað tvo skynj-
ara til viðbótar, sem má tengja
þessu kerfi. Annar er átaksmælir
fyrir togvíra og hinn er straummæl-
ir, sem gefur upplýsingar um átt
og styrk straumsins sem veiðarfær-
ið er í.
Ýmsar opinberar stofnanir í
norskum sjávarútvegi höfðu sam-
eiginlegan sýningarbás, þar sem
tengsl hins opinbera og sjávarút-
vegs vora m.a. kynnt og starfsemi
rannsóknastofnana. Meðal mynda á
þessum bás vora myndir af tveimur
lúðuseiðum sem urðu fræg í fyrra
fyrir að vera fyrstu lúðuseiðin sem
klakin vora af mönnum. Á fiskeldis-
sýningunni Aqua-Nor ’85 vora þessi
tvö seiði stjömur sýningarinnar,
syndandi í búri nýklakin á stærð
við fingurköggul. Hallstein og Jan
Viggo, eins og seiðin vora skírð
eftir tveimur framámönnum í
norskum sjávarútvegi, vora ekki á
þessari sýningu. Á veggspjaldi var
hins vegar upplýst að þeir bræður
væra orðnir 16 mánaða gamlir,
22,5 sentimetra langir og 116
grömm að þyngd. Einnig var þess
getið að bræðurnir ættu nú um 200
lítil systkini, reyndar tjáði einn af
„feðrunum" undirrituðum, að með
réttu hefðu þau átt að vera tvisvar
til þrisvar sinnum fleiri en vegna
tveggja hosuklemma, sem ryðguðu
í sundur, slapp stór hluti seiðanna
úr búram sínum og er ekki vitað
um örlög þeirra. Teije van der
Meeren, eins og „pabbinn“ heitir,
sagði einnig, að lúðuseiðin hefðu í
ár fengið félagsskap af sandhverfu
og þykkvalúra og vel gengi með
ræktun allra tegundanna, þótt enn
væra ýmis vandamál óleyst.
Meðal nýjunga á sýningunni má
enn nefna tölvuvæddan gagna-
banka, „AGB Fishnet" heitir hann,
og hefur að geyma upplýsingar um
landanir í öllum helstu fiskihöfnum
Evrópu. Hægt er að sækja í ban-
kann upplýsingar um físklandanir,
bæði síðustu daga og áætlaðar
landanir næstu daga. Magn, gæði
og verð hverrar fisktegundar á
markaðnum og ýmsar tölulegar
upplýsingar um fiskveiðar og veður
á fiskimiðum má „veiða“ úr þessum
tölvubanka, sem líka býður seljend-
um og kaupendum að eiga sam-
skipti fyrir miiligöngu sína.
Hér verður látið staðar numið.
Vonandi hefur tekist að koma þeirri
staðreynd á framfæri að sjávarút-
vegur og fiskvinnsla er ekki „bara“
að veiða fisk og frysta. Fiskiðnaður
nútímans er háþróaður iðnaður,
sem nýtir nýjustu tækni æ meir tií
að geta svarað þörfum neytenda
og tryggja jafnframt hag þeirra,
sem hafa framfæri sitt af sjávar-
fangi og vinnslu þess. Að starfa
innan sjávarútvegs er ekki að vera
„bara“ í físki, þeir sem þar vinna,
gegna mikilvægum störfum, sem
áríðandi er, að vel séu af hendi leyst.
Höfundur er nemnndi í sjá varút-
vegsfrseði við háskólann í Tromsö,
Noregi.