Morgunblaðið - 03.01.1987, Síða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 1987
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 1987
33

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, simi 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 50 kr. eintakiö.
Á nýju ári
Við áramót s.taldra menn við
að venju, horfa í senn um
öxl og fram á við, reyna að meta
hið liðna, læra af reynslunni, og
átta sig á því, hvað framtíðin ber
í skauti sér. Við íslendingar höf-
um lifað viðburðaríkara ár en
oftast áður í sögu okkar. Efst á
baugi inn á við er árangurinn,
sem náðist í efnahags- og kjara-
málum, og sá mikli _ hagvöxtur,
sem varð á árinu. Út á við er
fundur leiðtoga stórveldanna í
Reykjavík að sjálfsögðu sá at-
burður liðins árs, er hæst ber.
•Það verður ekki annað sagt en
að við höfum verið lánsöm þjóð.
Verkefnið framundan er að verja
það sem áunnist hefur, treysta
undirstöður og sækja fram. Á
nýju ári blasa einnig við ýmsar
hættur, sem að þjóðinni steðja
og eru öðrum þræði afleiðing af
velgengni okkar. Þar skiptir
mestu vandi okkar sem smáþjóð-
ar í veröld, sem er að verða að
einni menningarheild. Framtíð
okkar sem sjálfstæðrar þjóðar
veltur á því, hvort okkur tekst
að varðveita og rækta sérkenni
okkar. Það er mikilvægt, að
styrkja efnahagslegan grundvöll
þjóðarbúsins, og ætti að vera
auðveldara nú en oft áður vegna
þeirrar hagsældar sem við njót-
um, en það markmið er lítils
virði, ef við stefnum ekki sam-
hliða að því að hlúa að tungu
okkar og menningu.
Vigdís Finnbogadóttir, forseti
íslands, vék að þessu efni í ávarpi
sínu á nýársdag. „Aldrei hafa
menningaráhrif frá öðrum þjóð-
um átt jafngreiða leið til okkar
og nú um stundir og eru þó smá-
ræði ein í samanburði við það sem
framtíðin virðist boða. Það er
okkur mörgum áhyggjuefni,
hvort þjóðin muni við þær að-
stæður gæta uppruna síns, og
geyma þau ómetanlegu verð-
mæti, sem þarf til þess að hún
megi kallast sjálfstæð og sérstök
þjóð um ókomin ár. Því einmitt
án menningararfsins og þeirra
andlegu verðmæta sem fyrri kyn-
slóðir hafa skapað virðist hverri
þjóð hætta búin. Um það vitna
mörg dæmin í reynslusögu mann-
kynsins," sagði forsetinn.
Og Vigdís Finnbogadóttir
bætti við: „Með þessum orðum
er ég ekki að taka afstöðu með
þeim sem jafnan beijast gegn
öllu öðru en heimafengnum bögg-
um. Ég er ekki að segja að öll
erlend áhrif á menningu okkar
og lífshætti séu hættuleg. Því fer
fjarri. Það er eðli okkar allra að
taka við áhrifum, læra af öðrum.
Stórmenni sögu okkar voru gagn-
kunnug erlendum menningar-
straumum sinnar tíðar. En þau
kunnu líka að fella þá strauma
að íslenskum veruleika. Vitan-
lega þurfum við enn sem fyrr að
vera viðtakendur áhrifa — ein-
faldlega vegna þess að við erum
hluti af mannkyni og mann-
heimi. En hins vegar megum við
aldrei vera svo áköf í nýjunga-
gimi okkar að við gleymum eigin
sérkennum, því sem. gert hefur
okkur að þjóð og gera mun um
ókomna tíð ef rétt er á haldið.
Við þurfum að vera sjálfstæðir
viðtakendur og kunna enn sem
fyrr að laga hið nýja og erlenda
að íslenskum aðstæðum. í því
felast töfrar okkar meðal þjóða
heims að vera eilítið öðruvísi, með
okkar eigin sniði. Þannig getum
við komið færandi hendi með sitt-
hvað sem öðrum þykir bragð að.“
Steingrímur Hermannsson,
forsætisráðherra, vék einnig að
verkefnum framtíðarinnar í
ávarpi sínu á gamlársdag. Hann
lagði áherslu á, að styrkja hinn
efnahagslega grunn, en minnti
jafnframt á þau fjölmörgu félags-
legu verkefrii, sem bíða úrlausn-
ar. „Mér er ljóst, að allt krefst
það fjármagns, og ekki er vin-
sælt að tala um hækkun skatta.
Eg er heldur ekki sannfærður
um, að það þurfi að verða mikið,
ef allir taka réttlátan þátt í
rekstri þjóðarbúsins og greiða sín
gjöld,“ sagði forsætisráðherra.
Og hann bætti síðan_ við: „Hitt
er þó ljóst, að við íslendingar
þurfum að gera upp hug okkar
um það, til hvers við ætlumst af
ríkisvaldi og ríkissjóði." Þetta er
hárrétt athugasemd. Því miður
hafa stjómmálamenn okkar ekki
mótað með sér nægilega skýrar
hugmyndir um það, hvaða bás
beri að marka ríkinu. Þess vegna
eru ákvarðanir þeirra um útgjöld
og skatta oftar en ekki tilviljunar-
kenndar og ómarkvissar eins og
dæmin sanna.
Biskup íslands, herra Pétur
Sigurgeirsson, minnti á hina sið-
ferðilegu þætti samlífs okkar í
nýársávarpi sínu. Hann taldi, að
í þeim efnum væru margir hættu-
boðar. „Það er brýnt fyrir foreld-
mm að ala bam sitt upp í
kristinni trú og siðgæði. Þetta
hlutverk heimilanna er óhugsandi
að rækja sem skyldi án samstöðu
þjóðarinnar því að gáttir em nú
opnar fyrir þeim uppeldisáhrifum
er þaðan koma. Þjóðlífið hefur
því miður þróast í aðra átt en
vera skyldi. Það er vegna þess,
að við misskiljum frelsið. Það er
ekki takmark í sjálfu sér, heldur
tæki til að koma á fót því góða,
að geta vaiið og hafnað í sam-
hljóðan við þau boð og bönn, sem
em sannprófuð að gefa lífinu
gildi og mannkyni velfamað
sinn,“ sagði hann. Þessum orðum
skyldu menn gefa gaum.
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 369. þáttur
„í dyragætt hins nýja árs
Fyrst er að leiðrétta tvær vill-
ur sem slæðst hafa inn í prentun
síðustu þátta. í næstsíðasta
þætti misprentaðist ilmur fyrir
limur í beinni vitnun til Vídalíns-
postillu. Málsgreinin á að vera
svo: „Enginn limur líkamans,
engin tilhneiging sálarinnar er
sú, að eigi stríði í gegn guði.“
í síðasta_ þætti var óbeinlínis
vitnað til íslendingabókar Ara
fróða. Þar misprentaðist íslandi
fyrir ísland: „Fjórtán vetmm
eða fimmtán_ fyrr en kristni
kvæmi hér á ísland", átti þetta
að vera.
★
Ólafur Tryggvason í
Reykjavík skrifar mér svo:
vHr. Gísli Jónsson.
I minni bamaskólatíð var það
hamrað inn í okkur bömin, að
orðið að brúka væri komið úr
dönsku, og því ófært í íslenzku.
Löngu seinna rakst ég svo á
þetta orð í einhverri af fornsög-
um okkar, en man nú ekki hverri
og get því ekki vitnað í heimild.
Annað forboðið orð var að vaska,
og öll orð því skyld og afleidd.
Þetta sá ég svo ítrekað í þætti
þínum í Morgunblaðinu í dag
[13. des.] en þessa þætti hef ég
lesið, mér til óblandinnar ánægju
ámm saman. Ég minntist þess
þá að hafa séð þetta orð í_
Víglundar sögu. Og þar stendur,
á bls. 406—407 í útgáfu Guðna
Jónssonar 1968: „Engan höfuð-
þvátt mun ek hafa ok engan
hefi ek haft síðan vit Ketilríðr
skildum. Lét Víglundr ekki
vaska sér.“
Sagan er talin gerast á 10.
öld og rituð á seinni hluta 14.
aldar. Og nú er mér spum. Úr
hvaða dönsku er þetta orð?
Með beztu jóla- og nýársósk-
um.“
★
Ég þakka Ólafi Tryggvasyni
góðar óskir og gott bréf. Þau
bréfin em hvað best, þegar mitt
eigið mál er gagnrýnt með gild-
um rökum. Ekki er einasta að
sögnin að vaska komi fyrir í
Víglundarsögu, heldur einnig í
Bjarnar sögu Hítdælakappa og
Heiðarvígasögu. Ennfremur í
vísu sem eignuð er Einari Skúla-
syni (afkomandi Egils Skalla-
grímssonar; um 1100). Sögn
þessi virðist því vera samgerm-
anskur arfur, talin í uppmna-
orðabók Jan de Vries komin í
Norðurlandamál úr miðlág-
þýsku. Því verður erfitt fyrir
mig að svara lokaspumingu Ól-
afs Tryggvasonar. Hitt er svo
annað mál, að sögnin að vaska
er ólíkt tíðari í dönsku en
íslensku, og eftir sem áður
mæli ég með sögninni að þvo.
Hún er sérkennileg að því leyti
að enda á o í nafnhætti, en það
kemur til af því að hún var áður
þvá (þó, þógum, þveginn), sem
sagt sterk eftir 6. röð (<*þwa-
han). Nú er beyging hennar
óregluleg, en nafnhátturinn þvá
breyttist fyrst í þvó (framvirkt
hljóðvarp) og síðan í þvo.
Ég hef lengi haft vissa samúð
með sögninni að brúka, þótt
mér væri ungum kennt að forð-
ast hana, á sama hátt og Ólafi
Tryggvasyni. Um hana er reynd-
ar ekkert dæmi gefið í Fritz-
nersorðabók, og Jan de Vries
tekur hana ekki upp. Hún kemur
hins vegar fyrir í gotnesku
biblíuþýðingunni (4. öld) í gerð-
inni brúkjan, í gamalli ensku
brúcan og fornháþýsku brúh-
han, og skilst mér að það
samsvari brauchen í nútíma-
þýsku. Ekki er ólíklega til getið
að sögn þessi samsvari latínu
fruor, en þar af kemur nafnorð-
ið fructus=ávöxtur, e. fruit.
í Blöndal og Orðabók Menn-
ingarsjóðs er sögnin að brúka
tekin upp og margvíslegar sam-
setningar og myndanir af henni.
Nefna má nafnorðin brúk og
brúkun=notkun, brúkandi=
notandi, brúkanlegur og
brúklegur=nothæfur. Svo eru
einnig til samsetningar eins og
brúkaralag=oflátungsleg fram-
koma, brúkari=gortari, oflát-
ungur og brúkyrði=grobb. Þær
samsetningar gætu allt eins ver-
ið komnar af brúk í merking-
unni „þensla við gerð“, kannski
skylt brugga. Reyndar má ætla
að öll þessi brúk-yrði séu runnin
af sömu frumrót, og þar með
talið þarabrúk=þarahrönn,
þangdjmgja.
Nafriorðið brúkun og sögnin
að brúka hafa stundum á sér
annan blæ en nota og notkun.
Verður mér enn að vitna til
frægrar skólaritgerðar svohljóð-
andi:
Húsdýrin eru ýmist notuð til
þarfa eða brúkunar, til dæmis
hesturinn, hann er notaður til
brúkunar".
★
Eindregið vil ég taka í streng
með þeim sem illa kunna orða-
laginu að baka laufabrauð.
Eftir minni málvitund er laufa-
brauð steikt. Þá þykir mér
undarlega hafin styijaldarstór
fyrirsögn á forsíðu Dags ekki
fyrir löngu. „Neikvæðar rann-
sóknir", sagði þar um rækju-
rannsóknir á Húnaflóa. Geta
rannsóknir verið neikvæðar? Ég
efast um það. Hitt er því miður
staðreynd að niðurstöður rann-
sókna eru ekki alltaf uppörvandi.
★
Hlymrekur handan sendi
þættinum þetta limrukom:
Ljúft er mörgum að líta til baka,
þegar laufabrauðs steikt verður kaka.
Svo er árið vort liðið,
bæði afmælt og sniðið,
og kemur auðvitað aldrei til baka.
Gleðilegt nýár.
Þökk fyrir gamla árið.
skiptir miklu að halda áttum“
Nýársávarp frú Vigdísar Finnbogadóttur forseta Islands
Styrkur rithöfundasjóðs Ríkisútvarpsins:
Njörður P.
Njarðvík hlaut
stvrkinn í ár
Góðir landsmenn, góðan dag,
gleðilegt ár.
Enn á ný sem svo oft áður höfum
við verið minnt á það hversu óblíð
náttúruöfl þjóð okkar þarf einatt
við að etja. Skuggi hefur hvílt yfir
hátíðarhöldum okkar við fregnir af
miklum sjóslysum undan ströndum
landsins. Á slíkum raunastundum
kemur ávallt í ljós hinn mikli sam-
hugur sem býr með íslendingum.
Missir eins er missir fyrir alla. Sam-
úð okkar er einhuga um þessar
mundir með fjölskyldum látinna sjó-
manna og allra annarra sem að
hefur verið höggvið. Að því mæltu
flyt ég héðan frá Bessastöðum þær
hugleiðingar sem ég vildi fá samtíð-
armenn mína til að eiga hlutdeild
í við þessi áramót.
„Vér stöndum nú í dyrum nýs
árs. I dag er fyrsti dagur hins fyrsta
mánaðar í nýju ári, fyrsti janúar.
Mörgum er kunnugt að þetta mán-
aðarnafn er úr latínumáli og dregið
af orði sem merkir bogi eða hlið
og einnig er það nafn hinna fomu
Rómveija á goðmagni dyra og hliða,
sem sýnt var á myndum í líki mann-
veru með andlit í tvær öndverðar
áttir, aftan og framan á höfði. Eins
og guðinn horfa dyr bæði út og
inn, aftur og fram í senn. Það gera
áramótin einnig, mánaðamafnið
minnir oss á það, dyramánuður."
Þannig hóf Kristján Eldjám
ávarp sitt til þjóðarinnar í ársbyijun
1978. Þau orð hef ég kosið að gera
að mínum nú af ýmsum ástæðum.
Á árinu sem nú er nýliðið hefði
Kristján Eldjám orðið sjötugur og
það rifjaðist enn upp fyrir okkur
hve allt of snemma við máttum sjá
á bak svo dýrmætum manni sem
hann var.
Kristján Eldjárn hafði gert það
að ævistarfi sínu að rýna í fortíðina
og grandskoða hana. Engu að síður
horfði hann ávallt til framtíðar þeg-
ar hann tók til máls fyrir hönd
þjóðar sinnar og las í framtíðina í
krafti þekkingar sinnar á fortíð og
sögu. Og hann tók jafnan til máls
með þeim hætti að rækilega var
tekið eftir.
í framhaldi af þeim orðum sem
ég vitnaði til úr ávarpi Kristjáns
Eldjárns vék hann að því að það 1
að skyggnast um, horfa til átta,
væri ríkur þáttur í mannlegu eðli
en hins vegar misjafnt til hverrar
áttar væri fastast horft. Orð hans 1
vom hvatning til þjóðarinnar um
að halda jafnan vöku sinni og
gleyma engri áttinni, gleyma hvorki
Íortíð né framtíð í kappinu eftir /
stundargæðum.
Hver sá sem stendur í dyrum er
jafnan staddur á tímamótum. Hann
þarf að taka ákvörðun og oft nokkra ,
áhættu. Víst getur hann kosið að !
snúast á hæli á þröskuldi sínum og
hverfa aftur inn í húsið, una við
hið þekkta og heimakunna, fullviss 1
þess að það sé rétt sem í Hávamál-
um segir að „dælt er heima hvat“.
Allt sýnist mun auðveldara heima
fyrir því þar þekkjum við allar að-
stæður, vitum hvað getur gerst.
Oftar en ella er þó nauðsynlegt að
taka aðra ákvörðun: að stíga yfir
þröskuldinn, ganga út til móts við
hið ókunna, út í það land þar sem
fen og foröð kunna að leynast.
í dyragætt nýs árs eigum við
ekki þessara kosta völ. Okkur
stendur ekki til boða að snúa aftur
inn í það hús sem var í fyrra held-
ur er okkur nauðugur sá kosturinn
að ganga yfír þröskuldinn. Undan
því verður ekki vikist en hins vegar
kann það að varða alla heill okkar,
alinna og óborinna, með hvaða hug-
Vigdís Finnbogadóttir forseti
arfari og hverskonar ásetningi við
stígum skrefin.
Þær kynslóðir sem nú byggja
þetta land, ísland, hafa stigið stærri
skref út í óvissuna en nokkrar fyrri
kynslóðir. Á hálfri öld höfum við
orðið vitni að þvílíkum breytingum
að umhverfi okkar væri óþekkjan-
legt fyrri tíðar fólki. Vissulega
hefur tæknibyltingin breytt mörgu
fyrir öðrum þjóðum en við getum
hæglega leitt að því rök að hér á
landi hafi umskiptin orðið miklu
stórfelldari og sneggri en víðast
annars staðar. Þegar við horfum á
myndir af fátækt og neyð með öðr-
um þjóðum hættir okkur til að
gleyma hve örskammt er liðið frá
því forfeður okkar stóðu andspænis
þeim aðstæðum að þeir gerðust
landflótta hundruðum og þúsundum
saman. Því það er ekki einu sinn
full öld liðin frá Vesturferðum ís-
lendinga, flóttanum mikla frá
örbirgðinni, þegar sárafátæku og
matarlitlu fólki var beinlínis ýtt úr
landi til að létta bagga hinna sem
eftjr sátu.
í dyragætt hins nýja árs skiptir
miklu að halda áttum, að kunna
að skyggnast um áður en lengra
er gengið. Þá ríður á að kunna að
horfa allt í senn aftur og fram og
til höfuðátta.
Hveijum manni er það nauðsyn
að staldra við öðru hvoru og freista
þess að skilgreina og skilja sjálfan
sig, að gera sér grein fyrir eigin
verðleikum og hlutverki í samfélagi
mannanna. Þá sem endranær verð-
ur hann meðal annars að gera sér
grein fyrir siðferðilegri ábyrgð sinni
á sjálfum sér. Þá mun hann jafn-
framt geta gert sér grein fyrir því
að næst því að gæta sjálfs sín hlýt-
ur hann að gæta bróður síns.
Á sama hátt er hverri þjóð nauð-
syn að vita deili á sjálfri sér, vita
hvað það er sem hún hefur til mála
að leggja í samfélagi þjóðanna,
hvenær það er sem hún getur stolt
lagt fram sinn skref án tillits til
stærðar og veraldlegs auðs á heims-
vísu, hvenær hún getur krafist þess
að menn leggi eyru við rödd henn-
ar, að á hana sé hlýtt. Það getur
ekki sú þjóð sem gleymir að horfa
til baka vegna þess að henni er
ofbirta í augum af nútíð og framtíð.
Það getur heldur ekki sú þjóð sem
gleymir að taka siðferðilega ábyrgð
á sjálfri sér.
Þegar Atli Ásmundarson á
Bjargi, bróðir Grettis, gekk um dyr
heimilis síns til móts við banamenn
sína, þótti honum nokkuð til spjót-
anna koma sem að honum beindust
og hafði um þau orð að „þau tíðkast
nú hin breiðu spjótin". Þar sem við
stöndum nú, íslendingar, í dyrum
nýrra tíma, beinast að okkur mörg
spjót og sum breið. Aldrei hafa
menningaráhrif frá öðrum þjóðum
átt jafngreiða leið til okkar og nú
um stundir og eru þó smáræði ein
í samanburði við það sem framtíðin
virðist boða. Það er okkur mörgum
áhyggjuefni hvort þjóðin muni við
þær aðstæður gæta uppruna síns,
og geyma þau ómetanlegu verð-
mæti sem þarf til þess að hún megi
kallast sjálfstæð og sérstök þjóð
um ókomin ár. Því einmitt án þeirra
andlegu verðmæta sem fyrri kyn-
slóðir hafa skapað virðist hverri
þjóð hætta búin. Um það vitna
mörg dæmi í reynslusögu mann-
kynsins.
Með þessum orðum er ég ekki
að taka afstöðu með þeim sem jafn-
an beijast gegn öllu öðru en
heimafengnum böggum. Ég er ekki
að segja að öll erlend áhrif á menn-
ingu okkar og lífshætti séu hættu-
leg. Því fer fjarri. Það er eðli okkar
allra að taka við áhrifum, læra af
öðrum. Stórmenni sögu okkar voru
gagnkunnug erlendum menningar-
straumum sinnar tíðar. En þau
kunnu líka að fella þá strauma að
íslenskum veruleika. Vitanlega
þurfum við enn sem fyrr að vera
viðtakendur áhrifa, einfaldlega
vegna þess að við erum hluti af
mannkyni og mannheimi. En hins
vegar megum við aldrei vera svo
áköf í nýjungagimi okkar að við
gleymum eigin sérkennum, því sem
gert hefur okkur að þjóð og gera
mun um ókomna tíð ef rétt er á
haldið. Við þurfum að vera sjálf-
stæðir viðtakendur og kunna enn
sem fyrr að laga hið nýja og er-
lenda að íslenskum aðstaeðum. í því
felast töfrar okkar meðal þjóða
heims að vera eilítið öðruvísi, með
okkar eigin sniði. Þannig getum við
komið færandi hendi með sitthvað
sem öðrum þykir bragð að.
Á hitt ber einnig að líta að jafn-
hættulegt menningu og þjóðemi
væri að horfa einasta til hins liðna,.
gleyma vökunni í nútíð vegna
draumanna um fortíð. Því hverri
hugsandi veru, hverri hugsandi
þjóð, er nauðsyn á ögrandi við-
fangsefnum, nauðsyn á einhveiju
nýju að glíma við. Vopn hennar í
glímunni við hið nýja og ókunna
em þekking og menntun. Gleymist
ekki að afla þekkingar, skipuleggja
hana og hlú að henni munum við
ávallt geta tekist á við hið óþekkta
og vonandi jafna hafa nokkum sig-
ur í þeirri glímu. Án þekkingar og
reynslu verður hætt við þungri
byltu. Af þeim sökum er okkur svo
brýnt að gæta vel að skólum okkar
og menningarstofnunum. Þar em
gróðrarreitir þekkingarinnar og þar
verður að leggja gmndvöll að skiln-
ingi okkar á sjálfum okkur, eðli
þjóðar okkar og hlutverki. Þannig
tryggjum við einnig þekkingu á því
menningarsamhengi sem við stönd-
um í.
Og samhenginu má íslensk þjóð
aldrei gleyma. Hvorki hinu sögu-
lega samhengi við fortíðina né
heldur samhenginu milli veraldlegra
gæða og andlegra gæða, sam-
henginu milli framleiðsluvöm
okkar, þeirrar sem við seljum á
markaðstorgum og hinnar sem fólg-
in er í listum okkar og menningarlífi
á öðm sviði. Því aðeins að þetta
samhengi sé ljóst getum við gert
okkur og öðmm grein fyrir því hvað
HIN árlega styrkveiting úr
rithöfundasjóði Ríkisút-
varpsins fór fram í Þjóð-
minjasafninu á gamlársdag,
að venju. Að þessu sinni
hlaut styrkinn, Njörður P.
Njarðvík, rithöfundur. Jón-
as Kristjánsson, formaður
stjómar rithöfundasjóðs
Ríkisútvarpsins sagði af þvi
tilefni meðal annars:
„Hér mun nú fara fram hin
árlega styrkveiting úr sjóðn-
um, svo sem venja er á þessum
stað og stundu. Sjóðurinn var
stofnaður og tók til starfa árið
1956, og er því þessi veiting
hin þrítugasta og fyrsta í röð-
inni. Alls hafa 61 rithöfundur
hlotið styrki úr sjóðnum, ef
þessi veiting er með talin.“
henni fylgir. Það er mér sérs-
takt gleðiefni að hljóta þessa
viðurkenningu frá Ríkisút-
Tekjur rithöfundasjóðsins
sem að þessu sinni komu til
húthlutunar námu 200 þús-
undum króna. Eins og áður
segir var það Njörður P.
Njarðvík sem styrkinn hlaut
að þessu sinni.
Njörður P Njarðvík sagði
m.a., þegar hann hafði veitt
styrkinum viðtöku, að honum
teldist svo til, að hann hefði á
síðastliðnum 15 árum verið
tólf sinnum viðstaddur úthlut-
un úr rithöfundasjóði Ríkisút-
varpsins á gamlársdag, fyrst
sem formaður útvarpsráðs en
síðan sem stjómarmaður og
formaður Rithöfundasam-
bandsins." En það skal fúslega
játað, að það hlutverk sem ég
gegni nú, er miklum mun
ánægjulegra," sagði Njörður.
Jónas Kristjánsson, formaður stjórnar rithöfundasjóðs Rikisútvarpsins afhendir Nirði P. Njarðvík styrk
sjóðsins.
“Ég veiti þessari úthlutun við-
töku með þakklátum huga og
þeirri viðurkenningu sem
varpinu, enda er það stofnun
sem mér þykir mjög vænt um
og hef starfað mikið við.“
það er að vera íslendingur, hvers
vegna við getum hiklaust sagt að
íslendingar viljum við öll vera. Það
er ekki af því að hér sé betra að
sitja við kjötkatlana en annars stað-
ar.
Úr dyragætt áramótanna horfum
við til framtíðar og fortíðar í senn.
Þekking okkar á fortíðinni verður
undirstaða framtíðarsýnarinnar. Og
hvemig er framtíðarsýn íslendinga?
Hvemig viljum við til dæmis að
aðrar þjóðir líti til okkar og á okkur
í framtíðinni? Hver er sú ímynd, sem
við viljum sjálf skapa?
Svörin verða eflaust misjöfn. Þó
ætla ég að nokkuð verði þeim öllum
sameiginlegt. Við munum áreiðan-
lega öll komast að þeirri niðurstöðu
að við viljum að aðrir geti horft til
okkar sem sjálfstæðrar menningar-
þjóðar. Þjóðar sem hefur hiklaust .
axlað þá ábyrgð sem felst í því að
vera hluti mannkyns.
Við viljum geta verið stolt af því
sem við höfum til þekkingar og
menningar heimsins að leggja. Við
viljum geta glaðst yfir sigrum okk-
ar 4 sem flestum sviðum, hvort
heldur er í íþróttum hugar eða
líkamans. Við viljum um hver ára-
mót geta horft svipdjörf fram á veg
og sagt: Hér komum við, fullgildir
þátttakendur í samfélagi þjóðanna.
Um undanfarin misseri hafa lær-
dómsmenn okkar unnið að því að
reyna að átta sig á framtíðinni og
lýsa ytri ramma framtíðarsýnarinn-
ar. Margt er þar sem ekkert verður
um vitað en þó ber öllum saman
um sumt. Þannig er ljóst að hlut-
föll kynslóðanna raskast svo um
munar: miklu fleiri en nokkru sinni
fyrr verða í elsta aldurflokknum þar
sem fyrirséð er að aldraðir verða
full 17% þjóðarinnar uppúr alda-
mótum og þá um Ieið mun færri
sem sjá þurfa öldruðum, sem skilað
hafa sínum hlut til samfélags þjóð-
arinnar, fyrir góðu og sómaríku
ævikvöldi. Óþarfi ætti að vera að
vekja athygli á því að þeir sem
ungir eru á þessari stundu eldast *
samtíma öðrum og verða einnig
gamlir einn góðan veðurdag, ef
þeim auðnast líf, sem við öll vonum.
Þeir vilja eins og aðrir geta gengið
að umhyggju nýrra kynslóða í eigin
elli.
Hér er um að ræða þátt komandi
tíma sem við vitum um og getum
þess vegna búið okkur undir. Þeirra
tíma vegna megum við einskis láta
nokkurs ófreistað til að efla mennt-
un og þekkingu barna okkar og búa
þau þannig undir þá framtíð sem
við viljum eiga með þeim. Því mennt
er máttur til að takast á við þær
aðstæður sem skapast hveiju sinni.
Sú þjóð sem gengur til móts við
tæknivædda tíma án þess að vera
brynjuð þekkingu og almennri
menntun hún mun ekki aðeins tapa
fyrstu orrustunni heldur stríðinu
öllu. Framtíðin spyr ekki um ver-
aldarauð sem auðvelt er að sóa
heldur þekkingu til að skapa auð-
sæld.
Á nýju ári er gott að minnast
mikils sannleika sem felst í skoðun
Einars skálds Benediktssonar og
hann setti fram í Dagskrá sinni
fyrir réttum hundrað árum, í tilefni
þess hve fólk var vanbúið til að
mæta framtíðinni á ættjörð sinni
og neyddist til að segja skilið við
hana. „ ... Mesti og besti auður
hvers lands,“ ritar hann, „er fólkið
sjálft, sem lifir þar, hugsar og starf-
ar...“ Þessi orð skáldsins biýna
okkur til að búa æsku íslands sem
best undir að eiga hér heima með
víðsýni yfír heimsbyggðina, til fyrir-
myndar í hagleik og kunnáttu. Til
þessa markmiðs megum við aldrei
spara sameiginlega fjármuni okkar,
því þannig er þeim varið til þjóðar-
heilla, til heilla okkur sjálfum hveiju
og einu.
Því beini ég þeim orðum til þeirra
sem ábyrgð bera á nánasta um-
hverfi sínu eða heildinni allri að
láta það aldrei úr huganum hverfa
að við eigum engan auð meiri en
mannfólkið sjálft og að við skuldum
hverri mannveru að rækta hana til
þeirra verðmæta sem enginn getur
frá henni tekið, og það eru þekking
og menntun: meginatriði sem í
framtíðinni verða höfuðundirstaða
þess sem í askana verður látið.
Gleðilegt nýár, gleðiríka framtíð.