Morgunblaðið - 23.01.1987, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. JANÚAR 1987
Af Halamiðum
á Hagatorg
Hafa skal það sem sannara reynist
eftir Sigstein Pálsson
Fyrir jól kom út ævisaga Einars
Ólafssonar í Lækjarhvammi. Þar
segir hann sögu sína, sem spannar
yfir 90 ár, fæddur af fátæku for-
eldri, vel greindur og kjarkmikill,
stendur stæltur á vígvelli lífsins og
sigrar. Söguna skráir Þórunn Vald-
imarsdóttir, sagnfræðingur, eftir
fyrirsögn Einars. Virðist mér sögu-
ritarinn koma vel til skila efni því
er honum er fengið í hendur til að
gera úr bók er ber heitið „Af Hala-
miðum á Hagatorg“, ævisaga
Einars Ólafssonar í Lækjarhvammi.
Bókina hef ég lesið mér til ánægju,
sérstaklega fyrri hlutann. En ég
varð fyrir vonbrigðum er ég las
kaflann sem ber yfirskriftina
„Holdanautaleiðangur 1960“. En
þar segir á bls. 227 frá innflutningi
holdanauta á vegum ríkisins árið
1933. „Nautgripimir vom fluttir
inn á vegum hins opinbera. Þeir
vom hafðir í sóttkví í Þemey, rétt
undan landareign Magnúsar Þor-
lákssonar á Blikastöðum. Magnús
sat í stjórn Búnaðarfélags Islands
og hafði einhver afskipti af gripun-
um, og sagt var að hann hefði upp
á sitt eindæmi látið róa með kálfinn
nýborinn upp á land. Sumir ávíttu
Magnús fyrir gáleysið, en aðrir lof-
uðu hann fyrir framtakssemina,
þótt kálfurinn hefði verið vega-
bréfslaus."
Hvorki er það rétt að Magnús á
Blikastöðum hafi upp á sitt eindæmi
flutt kálfinn í land, né kálfurinn
hafi verið vegabréfslaus. Em fyrir
því auðfundnar skjalfestar heimildir
er _hér skulu til færðar.
í fyrsta lagi ársskýrsla Búnaðar-
félags íslands skráð af M. Stefáns-
syni í Búnaðarritinu árið 1935 bls.
16:
„Allir hini innfluttu gripir (bæði
fé og naut) vom settir í Þerney og
„Hvorki er það rétt að
Magriús á Blikastöðum
hafi upp á sitt eindæmi
flutt kálfinn í land, né
kálfurinn hafi verið
veg-abréfslaus. Eru fyr-
ir því auðfundnar
skjalfestar heimildir er
hér skulu til færðar.“
hafðir þar í sóttkví. Gekk allt vel
með karakúlféð, svo að taka mátti
það úr eyjunni í septembermánuði,
og hefir ekki síðar orðið vart við
neina aðflutta kvilla í því. En á
nautgripunum kom fram hringorm-
ur (Herpes tonsurans), sem dýra-
lækni tókst ekki að lækna. Var því
það ráð tekið að lóga öllum gripun-
um í ársbyijun 1934. En Galloway-
kýrin kom hingað með fangi og var
nýborin bolakálfi er henni var lóg-
að. Var hann alinn fyrst í Þerney
mánaðartíma en þá barg Magnús
Þorláksson á Blikastöðum lífi hans,
tók hann til sín með samþykki at-
vinnumálaráðherra og félagsstjórn-
ar og hafði hann í sóttkví fram á
vor svo lengi sem læknar töldu frek-
ast þörf á. En í haust seldi hann
kálfinn Búnaðarsambandi Suður-
lands og er hann nú á búi þess í
Gunnarsholti."
í öðm lagi hef ég í höndum afrit
af bréfi Búnaðarfélags íslands til
atvinnumálaráðuneytisins dagsett
25.4. 1934 svohljóðandi:
„M. St./Á.J. 25/4 1934
I framhaldi af bréfí félagsins til
hins háa ráðuneytis dags. 14. febrú-
ar þ.á. og með tilvísun til fylgiskjals
með því, bæði snertandi Galloway-
kálfinn úr Þemey, leyfír félagið sér
virðingarfyllst að tjá ráðuneytinu
að samkvæmt þar til fengnu leyfi
ráðuneytisins flutti Magnús Þor-
láksson bóndi á Blikastöðum kálfinn
heim til sín undir umsjón dýralækn-
is (16. en ekki 6. febr.) og hefur
alið hann síðan, og í samráði við
dýralækni einangrað hann í kjallar-
anum undir íbúðarhúsi sínu og
gætt þess vandlega að eigi gæti
borist smiti (ef um smiti væri að
ræða) frá kálfínum til annarra naut-
gripa á staðnum.
Einnig hefur Magnús samið við
Hafliða Pétursson bónda í Þemey
um eldi kálfsins, þann tíma er hann
var hjá Hafliða, og lítur félagið svo
á, að þar með sé kálfurinn greiddur
og orðinn eign Magnúsar, enda
hefur hann undirgengist þau skil-
yrði, sem fram em tekin í bréfi
ráðuneytisins hingað, dags. 12.
febrúar b.á.
Hinn 17. þ.m. skoðuðu þeir kálf-
inn — ásamt undirrituðum —
Hannes Jónsson dýralæknir og Júlí-
us Siguijónsson, núverandi for-
stöðumaður Rannsóknarstofu
Háskólans, og samkvæmt meðfylgj-
andi vottorði þeirra telja þeir kálf-
inn þá heilbrigðan og að af honum
geti engin smitunarhætta stafað.
Fyrir því vill félagið hér með,
eftir ósk Magnúsar Þorlákssonar
mælast til þess, að ráðuneytið heim-
ili honum að taka kálfínn úr sóttkví
og ala hann með öðmm nautgrip-
um, svo sem honum þykir best
henta. En jafnframt telur félagið
rétt að ráðuneytið leggi fyrir dýra-
lækninn í Reykjavík að hafa eftirlit
með heilbrigði kálfsins fyrst um
sinn.
Ennfremur vill félagið mælast til
þess að ráðuneytið leggi fyrir dýra-
læknninn og forstöðumann Rann-
sóknarstofu Háskólans að þeir skoði
bráðlega gripina í Þemey og láti í
ljósi álit sitt um það hvort eyjan
sjálf muni vera smituð af hringormi
og sé þess vegna óhæf til ábúðar.
Afrit af bréfi Búnaðarfélagsins til atvinnumálaráðuneytisins,
sem getið er um í greininni.
Þess skal getið, að kálfurinn er
stór og efnilegur, eða 17. þ.m. þá
nærri 3‘/2 mánaða gamall, álíka
stór og 6 mánaða gamlir kálfar á
Blikastöðum.
Félagið leyfír sér að vænta svars
við fyrsta þóknanlega hentugleika.
Virðingarfyllst,
M. Stefánsson"
Þeim, sem vildu kanna þetta mál
frekar, bendi ég á skýrslu er ber
yfírskriftina „Þættir um innflutning
bú§ár og karakúlsjúkdóma,“ tekin
saman af nefnd þeirri, er skipuð
var af landbúnaðarráðherra 3. sept.
1946, til þess að endurskoða gild-
andi löggjöf um vamir gegn
útbreiðslu næmra sauðfjársjúk-
dóma, fjárskipti og innflutning
búfjár. Dagsett í Reykjavík 1. feb.
1947 og undirskrifuð af Árna G.
Eylands, Jóni Pálmasyni og Jónasi
Jónssyni.
Mér þykir miður að Einar í Lækj-
arhvammi skyldi falla fyrir þeirri
freistni að kjósa fremur að skreyta
ævisögu sína með gróusögum er
öfundarmenn tengdaföður míns
komu á kreik, en sannleikanum,
sem hlýtur að hafa verið honum
tiltækur.
Höfundur er fyrrvernndi bóndi
og hreppstjóri á BHkastöðum.
Slysavarnir
og fjölmiðlar
eftir Jakob Jónsson
í íslenskri fréttamennsku gætir
vaxandi tilhneigingar til að varpa
fram staðhæfingum, sem vekja
æsing, óvild og gmnsemdir. Og ég
fæ ekki varist þeirri hugsun, að
virðing fyrir persónulegumtilfínn-
ingum hafí minnkað. Sem dæmi
nefni ég lætin, sem urðu út af Hjálp-
arstofnun kirkjunnar. Sú rannsókn,
sem kirkjan sjálf lét framkvæma,
leiddi í ljós, að betur mátti fara í
fáeinum atriðum — og vel mátti
lagfæra það án þess málflutnings,
sem lamaði hjálparstarfið sjálft. Við
erum með í alþjóðlegu samstarfí,
t.d. í sambandi við íþróttir, skák-
tafl, bókmenntir og líkamsfegurð,
— og allt kostar þetta peninga. Það
ætti því engan að furða á því, að
nokkur tilkostnaður fylgi samvinnu
um hjálparstarf. Og það þarf heldur
engan að furða á því, þótt eitthvað
sé hægt að finna að ákvörðunum
mætustu manna. Hitt er furðu-
Iegt, að gagnrýnendur skyldu
ekki geta fundið aðrar leiðir til
að koma kvörtunum sínum til
Lskila, heldur en blaðaskrif, sem
hafa grafið svo undan sjálfri
hjálparstarfseminni, að það þarf
nýtt átak til að reisa hana við.
Það, sem ég vildi sagt hafa er
einfaldlega þetta: Það er réttmætt
að fínna að ef ágallar eru á hjálpar-
starfí — en það á að velja þær leiðir,
sem ekki koma í veg fyrir hjálp eða
skemma fyrir þeim, sem af góðum
vilja ætla sér að rétta hungruðum
brauð.
Ég hafði raunar ekki hugsað mér
að skrifa fyrst og fremst um Hjálp-
arstofnun kirkjunnar, þó að ég hafi
á iiðnum árum talið þá þjónustu
með því besta, sem íslenska kirkjan
hefir haft með höndum. En þetta
mál kom aftur í huga minn, þegar
sjónvarpið skellti framan í mig og
aðra landsmenn einhverri kaldrana-
legustu „frétt“, ef frétt skyldi kalla,
sem mínum eyrum hefur borist.
Ég gat ekki skilið yfirlýsingar
læknisins og foringjans úr Land-
helgisgæslunni öðru vísi en svo,,
að stjórnstöð Slysavarnafélags-
ins ætti óbeina sök á dauða
íslenskra sjómanna á hafi úti.
Allt myndi hafa vel tekist ef ráðin
væru tekin af Slysavamafélaginu
og fengin Landhelgisgæslunni. Ég
ætla ekki að reyna að lýsa því,
hvernig mér varð við. Mér varð
Dr. Jakob Jónsson
„Ef einhver ágreining-
ur er um verkaskipt-
ingu — er ekki hægt að
jafna þann ágreining
öðruvísi en að slengja
kaldranalegum ásökun-
um framan í fólk, sem
áratugum saman hef ir
af samviskusemi og
dugnaði staðið vorð um
líf okkar?“
hugsað til alls þess fólks, sem hefir
misst ástvini sína í sjóinn. Ég hefí
haft þó nokkur kynni af fólki í þess-
um sporum, meðan ég gegndi
prestsstarfi. Ég hefi kynnst gleði
þess og þakklæti fyrir starf Slysa-
varnafélagsins og Landhelgisgæsl-
unnar. Og nú lítur út fyrir, að annar
aðilinn sé að gera hinn tortryggileg-
an í augum þjóðarinnar. Oðruvísi
gat þetta ekki litið út. Og þegar
ég set þetta í samband við þann
stíl, sem sumir fréttamenn eru fam-
ir að nota (alls ekki allir) í flutningi
sínum, vöknuðu hjá mér óþægilegar
spurningar: Hveija á nú að fara að
æsa og gegn hveijum? Hveijum á
að skemmta og hveijir særast? Ef
einhver ágreiningur er um verka-
skiptingu — er ekki hægt að jafna
þann ágreining öðmvísi en að
slengja kaldranalegum ásökunum
framan í fólk, sem áratugum saman
hefir af samviskusemi og dugnaði
staðið vörð um líf okkar?
Tvær greinar hafa komið í Morg-
unblaðinu, sem ættu að geta skýrt
málið. Raunar hefir viðkomandi
ráðherra þegar gert ráðstafanir til
að leysa ágreininginn og vonandi
tekst það. En yfirlýsing frá fram-
kvæmdaráði Slysavamafélagsins
og drengilegur stuðningur björgun-
arsveitar og slysavamadeildar í
Grindavík hafa stórkostlega þýð-
ingu, til glöggvunar, því að þar
kemur skýrt fram, að engin ástæða
er til að vantreysta Slysavamaf é-
laginu eða víkja því til hliðar,
þegar um er að ræða björgun
mannslífa.
Þeir, sem komnir eru til ára
sinna, muna vel þá tíma, þegar
Slysavarnafélag íslands var stofn-
að. Sjálfur hafði ég gott tækifæri
til að kynnast því fólki, sem að
málunum stóð, bæði í Reykjavík og
út um landið. Eg man eftir eldlegum
áhuga karla og kvenna, sem litu á
slysavarnir sem heilaga þjónustu
við guð og menn, hafna yfír flokka-
drætti, meting eða smámuna-
hyggju. Slysavarnafélag íslands
lyfti merkinu hátt og bar gæfu til
að fylgja hugsjóninni eftir, sam-
kvæmt vegvísan kristinnar trúar.
Ég vona, að ógætni nokkurra
manna, sem láta leiðast út í æsing-
ar fjölmiðlanna, verði okkur öllum
áminning um að standa vörð um
þann félagsskap, sem er „mesta og
sterkasta aflið til að annast þessi
mál“, eins og Grindvíkingamir
komast að orði. Lýk ég svo máli
mínu með þeirri ósk, að sem best
samvinna sé með öllum þeim, sem
leggja fram krafta sína til björgun-
ar mannslífum.
Aðeins eitt ennþá. Sjónvarpið
leiðir fram menn, sem kenna Slysa-
varnafélaginu um, að TF SÝN var
ekki send á vettvang. Síðan er upp-
lýst, að það er sjálfstæð ákvörðun
stjómstöðvar Landhelgisgæslunn-
ar að láta flugvélina bíða til
morguns. Og deildarstjóri SVFÍ
taldi þetta rétta ákvörðun. Nú er
mér spum: Ber fréttastofa sjón-
varps enga ábyrgð á því, að þjóðinni
er gefin röng hugmynd um atburð,
sem snertir viðkvæmustu strengi
mannlegra tilfínninga? Eigum við
ekki von á afsökunarbeiðni?
Höfundur er fyrrveran di sóknar-
prestur og fyrrverandi formaður
Siysa varnadeiidarinnar Ingólfs.