Morgunblaðið - 23.01.1987, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. JANÚAR 1987
Borgarspítalinn
eftir ÓlafPálsson
Undanfarið hafa farið fram tals-
verðar umræður um Borgarspítal-
ann í tilefni hugmyndar um að
borgin selji ríkinu hann. Hafa
nokkrir, aðallega læknar og hjúkr-
unarfólk, látið í sér heyra, en lítið
hefur heyrst frá borgurunum sjálf-
um. Og vegna þess ætla ég að setja
á blað nokkur atriði sem rifjast upp
frá fyrri tímum og eins nokkrar
lauslegar hugleiðingar.
Eg minnist þeirra tíma á síðari
hluta fímmta áratugarins, þegar við
sem þá vorum ung vorum búin að
eignast maka og farin að eignast
afkomendur. Eg minnist þeirra
áhyggna sem við höfðum af því
hvort eiginkonur okkar ættu kost
á að fæða bömin á fæðingardeild
undir læknishendi og við góðar að-
stæður.
Á Landspítalanum var reyndar
fæðingardeild, en þrengslin þar
voru svo mikil að fyrir kom að kon-
ur lágu jafnvel á göngunum endi-
löngum fæðandi nýjar mannverur í
þennan heim.
Óvissan hvort konan ætti kost á
að komast á deildina olli okkur
miklum áhyggjum og þær konur,
sem áttu von á sér urðu vegna
óvissunnar að undirbúa sig til að
geta alið bömin heima, tryggja sér
ljósmóður og lækni og jafnvel
reynda konu, ef hin fyrmefndu voru
ekki tiltæk. Eg man til dæmis eftir
einni konu sem bjó ein í kjallaraíbúð
í Hafnarfírði á þeim árum, sem
fæddi dóttur án aðstoðar, hvemig
sem annars á því stóð. (Mörgum
ámm síðar stofnsetti borgin fæð-
ingaheimili.) Þetta voru samt
smámunir miðað við þá sem áttu
við alvarleg veikindi að stríða,
sjúkrahúskostnaðurinn var mjög
alvarlegur, þó ekki sé meira sagt,
aðaláherslan var lögð á bráðatil-
felli, en margir vom þeir sem urðu
að liggja alvarlega veikir í heima-
húsum við ófullnægjandi hjúkmn,
svo ég tali nú ekki um dauðvona
manneskjur sem vom að skilja við
lífið. Menn urðu í þeim tilfellum að
sækja það sem nú heitir heimilis-
læknir og reyna að fá hjúkmnar-
konu til aðstoðar í ígripum. Svo
vom líka til ólærðar konur, sem
höfðu orð á sér fyrir að kunna að
líkna sjúkum og til þeirra var stund-
um leitað.
Ekki ætla ég riija þetta upp nán-
ar, ástandið var sem sagt mjög
slæmt.
Svo var það fyrir bæjarstjórnar-
kosningar að sjálfstæðismenn í
bæjarstjóminni létu grafa holu í lóð
fyrirhugaðs sjúkrahúss (teikningar
hússins vom ekki fyrir hendi). Ég
man vel hve allir glöddust yfír þess-
ari hugmynd og svarið frá bæjarbú-
um kom, þegar talið var upp úr
atkvæðakössunum.
En þetta var lengi vel sýndar-
mennska, því það tók 7 ár að steypa
húsið upp og þá var mikið eftir.
Bygging spítalans tók hátt á annan
áratug og ef ég man rétt var hún í
4 eða 5 skipti efst á blaði sem kosn-
ingaloforð flokksins.
Tveir mætir menn áttu afar mik-
inn þátt í þessum hluta heilbrigðis-
kerfísins en það vom þeir Jón
Sigurðsson borgarlæknir og Sigurð-
ur Sigurðsson landlæknir og eiga
þeir ómælda þökk fyrir störf sín.
Vemleikinn var þessi: Ástand
heilbrigðismála hér var algjörlega
óviðunandi, en bærinn og síðan
borgin tók að sér að bæta úr því.
Auðvitað kostaði þetta stórar flár-
hæðir en ég er viss um að enginn
borgarbúi taldi það eftir.
Við skulum minnast þess að það
vom Hringskonur sem létu reisa
fyrsta hluta Landspítalans, en ekki
ríkið. Hvemig var það með Bama-
Ólafur Pálsson
Sannleikurinn er sá að
ríkið hefur aldrei haft
nóg af lögu til að gera
heilbrigðismálunum
góð skil hér í höfuð-
borginni og það var
einmitt þetta framtak
borgarinnar, sem hefur
knúið fram að ástand
málanna er ekki verra
en það er.
deildina, vom það ekki Hringskon-
umar líka þar að verki? Hvemig
var það með Hvítabandið, Reykja-
lund og margar aðrar stofnanir í
þágu heilbrigðiskerfísins? Sannleik-
urinn er sá að ríkið hefur aldrei
haft nóg aflögu til að gera heil-
brigðismálunum góð skil hér í
höfuðborginni og það var einmitt
þetta framtak borgarinnar, sem
hefur knúið fram að ástand mál-
anna er ekki verra en það er. Þetta
er mikilsvert atriði í málinu.
Davíð borgarstjóri hefur látið
reikna út einhveija upphæð, sem
hann telur halla borgarinnar miðað
við að rekstri spítalans verði komið
á ríkið. Svona mál má reikna á
ýmsa vegu og ætla ég ekki að ræða
það, en þessi upphæð er aðeins
brot úr hundraðshluta af fjárhagsá-
ætlun borgarinnar. Ef hann vill
spara fyrir hönd borgarinnar ætti
hann að byija á því að minnka
glasaglauminn svolítið!
Ef við lítum á málið frá sjónar-
miði ríkisins, þá er á það að líta
að það hefur skyldum að gegna úti
á landsbyggðinni á sviði heilbrigðis-
mála og sem borgarbúi vil ég segja
það að mér fínnst, af ýmsum ástæð-
um að sú hlið heilbrigðismálanna
ætti að hafa forgang.
Svo er líka á það að líta að ríkis-
sjóður verður mjög oft að hlaupa
undir bagga með atvinnuvegunum
og ýmsum fjárglæfrafyrirtækjum
athafnamannanna. Þarf það t.d.
ekki að létta undir með 4 hey-
kögglaverksmiðjum, 2 kartöflu-
verksmiðjum, steinullarverksmiðju,
járnblendiverksmiðju, flugfélagi,
flóabátum, landbúnaðinum, sjávar-
útveginum, frystiiðnaðinum svo
ekki sé minnst á Hafskip og Útvegs-
bankann? Svona má lengi telja.
Ætli það verði ekki lítill afgangur
handa heilbrigðisþjónustunni?
Dæmi um starfsemi ríkisspítala:
í fyrra var maður einn á ferð
um nótt á Hafnarfjarðarveginum.
Sá hann þá eldbjarma úr einu húsi
Kópavogshælisins, en hælið er fyrir
þroskaheft fólk, margt ósjálfbjarga.
I húsi þessu voru sofandi sjúkling-
ar, en enginn gæslumaður að nóttu
tij.
Eftir brunann kom í ljós, að ríkið
sem rekur hælið, hafði ekki haft
fjárráð eða ekki vilja til að setja
þar upp viðvörunarbúnað gegn elds-
voða, þar sem önnur verkefni voru
á óskalistum annarra sjúkrahúsa
ríkisins.
Hugsið ykkur nú.
Heilbrigðisráðherra landsins birt-
ist í sjónvarpinu og hældi sér af
því að hafa getað útvegað peninga
til að kaupa jafn sjálfsagðan hlut
og viðvörunartæki! Tækin eru talin
sjálfsögð í öllum stærri húsum í
bænum.
Þar sem framlag ríkisins til hæl-
isins hefur verið svo knappt, hefur
verið stofnað foreldrafélag til að
þrýsta á um endurbætur. T.d. gat
það með samskotum komið upp
útilaug fyrir þá sjúklinga sem voru
ferðafærir. Svo er félagið stöðugt
að nauða á framkvæmdastjóm
ríkisspítalanna um endurbætur, en
alltaf er eitthvað þarfara við fjár-
munina að gera. Hagræðingarsnill-
ingar hafa komist að því að
hagkvæmt sé að fæði fyrir sjúkling-
ana sé matreitt úti í bæ, en það
er afturför frá því sem áður var.
Ósjaldan hefur það komið fyrir að
vantað hefur hrein handklæði og
hreinan sængurfatnað, þegar á hef-
ur þurft að halda; svona má lengi
telja.
Nú er svo komið að eitt helsta
úrræði stjómar félagsins er að
reyna að koma því til leiðar að
hælið verði gert að sjálfstæðri
stofnun — koma því undan stjóm
ríkisspítalanna!
Þegar svo Davíð borgarstjóri
kynnir það að hann hefur hug á
að selja ríkinu Borgarspítalann, rísa
menn til andsvara ekki einungis
starfi fólk spítalans heldur almenn-
ingur í borginni.
Hversvegna?
Hér fyrir framan er minnst á það
mikilvæga framtak þegar borgar-
stjómin greip í taumana og byggði
spítalann og rak með myndarbrag.
Nú er fyrirhugað að selja hann
ríkinu, sem hefur í fjöldamörgu
öðm að snúast. Því óttast margir,
að ef borgin sleppi taki af rekstri
spítalans, verði það til þess að starf-
semin bíði mikinn hnekki. Einhveij-
ir niðurskurðarmenn í ráðuneytinu
ráði þá ferðinni.
Þetta er mergurinn málsins.
Höfundurer verkfræðingur.
Opið bréf til hlutaðeig-
andi yfirvalda, ríkis, borg-
ar, ferða- og fjármála
eftirFriðrik
*
Asmundsson
Brekkan
í kjölfar leiðtogafundarins sem
haldinn var hér á síðastliðnu ári
spunnust umræður um það hvemig
bezt væri að standa að áframhald-
andi nýtingu á þeirri gífurlegu
athygli sem land og þjóð fékk.
Gætti bæði svartsýni og bjartsýni
en nú virðist dampurinn vera farinn
úr þeirri umræðu. Bréf þetta er rit-
að til þess að kynna hugmynd mína
og endurvekja þannig og móta nýj-
an farveg þessara umræðna áður
en atburðurinn gleymist í þoku-
slæðu annarra alþjóðaviðburða.
Kosturinn við stuttan fyrirvara á
staðarvali leiðtogafundarins var sá
að ungir menn og hugmyndir gerðu
hraðaupphlaup og náðu að sigra
stöðnun þunglamalegs kerfís, sem
hugsanlega hefði gengið af þessu
máli dauðu hefði fyrirvarinn verið
lengri. Margar hugmyndir fæddust
á staðnum og var fylgt eftir og var
stórkostlegt að vera í brennidepli
þessa atburðar bæði fyrir og eftir
og sjá inn í heim allra þeirra sem
hafa góðar hugmyndir og fram-
kvæmdastyrk sem þama braust út.
Nú höfum við Höfða sem hvert
mannsbam jarðarinnar sem kann
að lesa og eitthvað fylgdist með á
síðastliðnu ári þekkir. Þegar rætt
er um hugmyndir, öflun nýrra
Friðrik Ásmundsson Brekkan
markaða, aukinn ferðamanna-
straum þá ber ávallt að hafa í huga
að við stefnum að hæstu gæðum
og sem beztum árangri. Til þess
að viðhalda vægi þess heimsat-
burðar sem hér átti sér stað, verðum
við að öðlast gæðastimpil í vitund
heimsins. Þennan gæðastimpil bú-
um við til sjálf í formi þess að árlega
skulu veitt alþjóðleg verðlaun í
nafni Höfða og þau afhent í októ-
ber, fundardaga forsetanna
tveggja. Ég hef hugleitt verðlaun
„Til þess að viðhalda
vægi þess heimsatburð-
ar sem hér átti sér stað,
verðum við að öðlast
gæðastimpil í vitund
heimsins. Þennan
gæðastimpil búum við
til sjálf í formi þess að
árlega skulu veitt al-
þjóðleg verðlaun í nafni
Höfða og þau afhent í
október, fundardaga
forsetanna tveggja.“
af þessu tagi allt frá því að forseti
Bandaríkjanna, Nixon, og
Pompidou Frakklandsforseti hittust
hér á Kjarvalsstöðum og stundum
laumað því að ráðamönnum og öðr-
um að athugandi væri að setja upp
ljósmyndakassa með smá minnin-
garplatta á Kjarvalsstöðum til
minningar um þennan atburð, gera
hann áþreifanlegri í vitund þeirra
sem til Kjarvalsstaða koma. Þetta
þarf ekki að vera mjög áberandi,
því safnið er auðvitað fyrst og
fremst íslenskt listasafn, en at-
burðurinn þolir alveg að minnst sé
á hann. Höfðaverðlaunin geta verið
Morgunblaðið/Rax
Frá leiðtogafundinum í Reykjavík í október 1986. Reagan og Gorbac-
hov.
í ýmsu formi, en fyrst og fremst
skal vanda til hugmyndarinnar og
útfærslu hennar og virðuleiki og
traust skal haft í fyrirrúmi. Verð-
launahugmyndin verður að komast
til skila um heim allan sem nokkurs
konar Nóbelsverðlaun sem menn
leggja sig fram um að fá. Hugmynd
að nafni gæti verið, „The Höfði
House International Order of
Merit“ og auk skjals með tilheyr-
andi minningarpeningi yrðu verð-
launin vegleg, eða um tíu milljónir
króna, sem yrðu vextir af sjóði, sem
útflytjendur, framleiðendur, bank-
ar, ríki og borg myndu stofnsetja.
Hér yrðu árlega hundruðir frétta-
manna á lágmarksferðamannatí-
manum og myndu þá vekja athygli
á landi og þjóð á þeim tíma og
þeim ferska friðarvilja sem hér
ríkir. Tíminn er naumur til skipu-
lagningar á þessu máli, því október
1987 er ekki langt undan. Við fáum
ekki annað tækifæri til þess að út-
færa slíka hugmynd. Stofnanir eða
einstaklingar einn eða fleiri myndu
njóta verðlaunanna en fyrst og
fremst fengjum við ævarandi já-
kvæðan stimpil á gestgjafafram-
kvæmd okkar á sínum tíma,
gestgjafar friðarvonar, gestgjafar
mannkyns, vettvangur mikilla at-
burða.
Hófundur starfar sem blaðafull-
trúi lyú Menningarstofnun
Bandaríkjanna.