Morgunblaðið - 23.01.1987, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. JANÚAR 1987
Mið-Asíulýðveldið Tadzhikistan:
Sovésk yfirvöld vilja
draga úr fæðingum
Moskva.AP.
SOVÉSK yfirvöld tilkynntu á miðvikudag að gripið yrði til
aðgerða til að stemma stigu við hárri fæðingatíðni í mú-
slimska asíulýðveldinu Tadzhikistan, þrátt fyrir að ríkjandi
stefna kremlarbænda sé að hvetja sovétmenn til barneigna.
Tass-fréttastofan skýrði frá því að tíðni fæðinga í Tadzhikist-
an væri sú hæsta í öllum Sovétríkjunum, og tvísýnt væri
hvort efnahagskerfið megnaði að skapa nægilega mörg störf
fyrir hinn ört vaxandi mannafla.
Bandarískir þingmenn
senda Gorbachev bréf
Skora á Sovétleiðtogann að hraða afgreiðslu beiðna um brottflutning
Látið hefur verið í veðri vaka að
þessar aðgerðir standi ekki í neinu
sambandi við þjóðerni íbúanna, en
tala þeirra hefur fjórfaldast frá ár-
inu 1920.
Tass-fréttastofan gaf í skyn að
aðstoð við stórar íjölskyldur kynni
að verða skorin niður, og sagði að
fræðslustarf heilbrigðisyfirvalda
mundi jafnvel nægja til að draga
úr fjölda fæðinga svo eðlilegt
ástand myndaðist, en það var ekki
skilgreint nánar. Hins vegar er ef-
ast um að opinber herferð stjórn-
valda nægi til að fækka barneignum
í þessu fjöllótta lýðveldi sem á
landamæri að Afganistan, Pakistan
og Kína, því þar ríkir gömul hefð
fyrir barnmörgum fjölskyldum og
árangursríkar leiðir til að draga úr
fjölda fæðinga kunna að verða
vandfundnar.
Vestrænir sérfræðingar hafa
bent á að mishá fæðingartíðni með-
al Sovétlýðveldanna 15 kunni að
leiða til óstöðugleika innan Sovéska
valdakerfisins, og þette mál þykir
vera hið viðkvæmasta. Þrátt fyrír
hlutfallslega fjölgun meðal þjóða
sem ekki eru af slavneskum uppr-
una, hafa slavar, og þá sér í lagi
Rússar, verið í öllum helstu lykil-
stöðum innan stjómarinnar, hers-
ins, menntakerfisins og valdakerfis
kommúnistaflokksins. Gremja ann-
arra þjóða vegna rússneskar drottn-
unar kom berlega í ljós 17.-18.
desember í óeirðunum í Kazakstan,
sem komu í kjölfar þess að Kazak-
stana, sem gegnt hafði stöðu
flokksleiðtoga í lýðveldinu, var vikið
á brott og Rússi tók við stöðu hans.
Samkvæmt nýjustu mannfjölda-
tölum í Sovétríkjunum, sem Tass
kunngerði sl. laugardag, er heildar-
Qöldi Sovétmanna nú 281.7 milljón-
ir, sem þýðir 2.9 milljóna aukningu
á síðasta ári. Tíðni fæðinga jókst;
tala fæddra árið 1986 var 19.9 fyr-
ir hveija 1.000 íbúa, en var 19.4
árið áður. Opinberar tölur náðu
ekki til einstakra þjóða, en nýjustu
tölur þar að lútandi, sem birtar
voru 1979, sýndu svo ekki varð um
villst að múslimum í Mið-Asíu fjölg-
aði_ hlutfallslega mest.
í hinum Evrópska hluta Sov-
étríkjanna halda flestar mæður
áfram að vinna utan heimilis eftir
barnsfæðingu, sem hefur latt fólk
þess að eignast stórar fjölskyldur
og kjósa nú flest hjón að eignast
aðeins eitt bam. Aftur á móti er
það alvanalegt að mæður í Tadz-
hikistan eignist allt að 5-6 böm og
sagði Tass að ef þróuninni yrði
ekki breytt mundi það leiða til „flók-
ins lýðfræðilegs ástands". Sagði
fréttastofan að erfítt yrði að útvega
öllum vinnu ef svo héldi sem horfði,
en gat þess að hingað til hefði þó
tekist að skapa atvinnu handa öll-
um. Það væri þó slæmt að helming-
ur íbúa Tadzhikistan væri of ungur
til að vinna, það leiddi til lítillar
framleiðslu miðað við fólksfjölda.
Algengasta aðferðin til að reyna
að hafa stjóm á ijölskyldustærð í
Sovétríkjunum er fóstureyðing, og
víst að erfitt getur reynst að fá
múslimi í Tadzhikistan til að gang-
ast inn á slík úrræði.
I skýrslu mannfjöldastofnunar
Sameinuðu þjóðanna frá 1981 kem-
ur fram að hver sovésk kona gengst
að meðaltali undir fóstureyðingu
sex sinnum á ævinni.
Washington. AP.
YFIR 40 þingmenn öldungadeild-
ar Bandaríkjaþings skrifuðu
undir bréf, sem sent var Mikhail
S. Gorbachev á mánudag. Þar
er Sovétleiðtoginn hvattur til að
hraða afgreiðslu brottflutnings-
beiðna andófsmanna, krabba-
meinssjúklinga og kvenna, sem
eiga maka sína utan Sovétríkj-
anna.
Í bréfinu, sem demókratinn Frank
Lautenberg skrifaði, er Gorbachev
hrósað fyrir að hafa látið til sín
taka á þessu sviði nýlega, þar á
meðal að veita Inna Meiman ferða-
leyfi. Meiman kom til Washington
frá Moskvu á mánudag og mun
gangast undir meðferð vegna
krabbameins. Eiginmanni hennar,
sovéska andófsmanninum Naum
Meiman, sem einnig er sjúkur, var
hins vegar neitað um fararleyfi.
Þrátt fyrir nokkrar tilslakanir á
reglum, sem gilda um utanferðir
Sovétborgara og brottflutning
þeirra úr landi, virðist mörgum
Bandaríkjamönnum sem heit-
strengingar Gorbachevs um úrbæt-
ur á þessu sviði, hafí meir verið í
orði en á borði.
Sovéskir embættismenn viðhafa
oft seinagang við afgreiðslu beiðna
um fararleyfí, þar á meðal þegar í
hlut eiga sjúklingar með ólæknandi
krabbamein, segir í bréfi þingmann-
anna.
Meðal krabbameinssjúklinga,
sem sótt hafa um ferðaloyfi, nefna
þingmennirnir Benjamin Charney,
48 ára gamlan mann með húð-
krabbamein og hjartasjúkdóm, og
Edward Erlikh, sjö ára gamlan
dreng, sem er að deyja úr hvítblæði.
Þingmennirnir nefna, að á
síðustu 14 mánuðum hafi 20 konur
fengið leyfi sovéskra embættis-
manna til að hverfa til eiginmanna
sinna erlendis, en beiðnir 22 hafa
ekki hlotið afgreiðslu.
„Við heitum á yður að greiða
fyrir afgreiðslu þessara mála og
sýna þannig í verki góðan ásetn-
ing,“ sagði í bréfinu.
Guatemala:
12 slasast
í eldgosi
Guatomalaborg.AP.
TÓLF manns slösuðust þegar
eldfjallið Pacaya, sem stendur í
um 25 km. fjarlægð frá höfuð-
borg landsins, tók að gjósa á
miðvikudag.
Hinir slösuðu urðu fyrir glóandi
hnullungum og grjóti sem ultu nið-
ur hlíðar fjallsins og á þorpið
Caldera sem stendur við rætur þess.
Engin alvarleg slys munu þó hafa
orðið á fólkinu, en yfirvöld hófu
þegar í stað brottflutning fólks af
svæðinu.
Fáu aukakílóin mun hættu-
legri en haldið hefur verið
Chicago. AP.
LÍFSLÍKUR of þungra ein-
staklinga eru minni en flestar
rannsóknir hafa gefið til
kynna.
„Jafnvel örfá aukakíló kunna
að vera mun hættulegri en al-
mennt hefur verið talið,“ segir
dr. Joann E. Manson, sem starfar
við Brigham-kvensjúkdómaspít-
alann í Boston, „og þeirrar
tilhneigingar hefur gætt hjá
rannsóknaraðilum að vanmeta þá
hættu, sem yfírþyngd hefur í för
með sér.“
Manson segir frá því í tímariti
bandarísku læknasamtakanna
nýlega, að í öllum helstu rann-
sóknum, þar sem kannað hafí
verið sambandið milli yfírþyngdar
og ótímabærra dauðsfalla, hafí
gætt a.m.k. eins af þremur
áhrifaríkum skekkjuvöldum.
Einn þeirra felst í því, að látið
var undir höfuð leggjast að taka
tillit til reykinga, sem eru algeng-
ari meðal grannholda fólks og
gera að verkum, að meðaldánar-
tíðni þess sýnist hærri.
Annar skekkjuvaldurinn stafar
af því, að láðst hefur að taka til-
lit til sjúkdóma, sem valda
þungatapi fyrir ótímabært dauðs-
fall. Þetta hefur á sama hátt og
reykingamar í för með sér hækk-
un á meðaldánartíðni grannholda
fóiks í fyrmefndum rannsóknum.
Þriðji skekkjuvaldurinn á svo
rætur sínar að rekja til þess, að
ekki er tekið tillit til þátta eins
og hás blóðþrýstings og fitu- og
sykurstigs í blóði. Þessir þættir
auka hættuna á ótímabæru
dauðsfalli og geta stafað af yfir-
þyngd.
Þó að fyrrtaldir skekkjuvaldar
geri niðurstöður rannsóknanna
vægast sagt óáreiðanlegar heim-
ildir um kjörþyngd, virðist svo
sem lægsta dánartíðnin sé hjá
þeim hópi, sem er a.m.k. 10%
léttari en Bandaríkjamenn eru að
meðaltali, að sögn Mansons og
félaga hennar. (Samkv. könnun
frá 1979 var meðalþyngd 180 sm
hárra bandarískra karla 85 kg.)
Dánartíðnin hjá meðalþungu
fólki er a.m.k. 5-10% hærri en
hjá fólki í kjörþyngdarflokki.
Dr. Manson segir, að margt
fólk hyllist til mistúlka hættuna
af reykingum og yfírþyngd.
„Jafnvel þótt offíta sé áhættu-
þáttur að því er varðar ótímabær
dauðsföll, eru reykingar enn
skæðari," segir Manson. „Margir
grípa til þess ráðs að reykja í því
skyni að ná af sér aukakílóunum
og halda sér grönnum, en það er
hörmulega misráðið. Sá sem ekki
reykir getur leyft sér að fara a.
m.k. 40% fram yfir meðalþyngd,
áður en hann lendir í sama
áhættuflokki og meðalþungt
reykingafólk," segir hún.
„Ef reykingafólk langar til að
lengja líf sitt, ætti það fremur
að einbeita sér að því að hætta
að reykja en að losna við auk-
akílóin," bætir hún við.