Morgunblaðið - 03.02.1987, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. FEBRÚAR 1987
Iðnaðarmannafélagið
í Reykjavík 120 ára
Stofnað 3. febrúar 1867
eftirJón Böðvarsson
Á 200 ára afmæli Reykjavíkur-
borgar söfnuðust saman 60—70
þúsund Islendingar hvaðanæva af
landinu. Mannþröng var samfelld
frá Iðnskólahúsi upp á Arnarhóls-
bi-ún. Yfir gnæfði stytta af Ingólfi
Arnarsyni. I sólskini þess dags varð
atburðurinn þjóðhátíð enda er höf-
uðborgarskynjun landsmanna
einkum bundin kvosinni milli áður-
nefndra mannvirkja sem bæði eru
minnisvarðar um starfsemi Iðnað-
armannafélagsins í Reykjavík.
í kaupstaðarsögu Reykjavíkur
eru aldimar tvær næsta ólíkar. Á
hinni fyrri var atvinnu- og menning-
arlíf fáskrúðugt í smákaupstað
þeim. Á aldarafmælinu voru íbúar
Reykjavíkur innan við 2.000 en
landsmenn allir tæplega 70.000 —
álíka margir og afmælisgestir 18.
ágúst 1986. En síðari öldin einkenn-
ist af svo örum umskiptum að
minjar frá hinni fyrri eru fáar og
fyrirferðarsmáar. Sé að hugað bein-
ist athygli helst að gömlum húsum,
síður að menningar- og félagslífi
og er það að vonum því að fá íslensk
félög geta rakið rætur sínar til 19.
aldar og engin lengra aftur.
Elst og merkust teljast Hið
íslenska biblíufélag og Hið íslenska
bókmenntafélag. Bæði hafa frá
öndverðu starfað á landsvísu og
Reykjavík verður ekki miðstöð hins
síðarnefnda fyrr en eftir síðustu
aldamót. Ég hygg að Iðnaðar-
mannaféiagið í Reykjavík sé elsta
félag sem enn er við lýði og ein-
skorðað hefur starfsemi við höfuð-
borgarsvæðið. Saga þess samvefst
gömlum húsum og þræðir iiggja
allt til innréttingatímans þegar
Reykjavíkurkaupstaður varð til
vegna iðnrekstrarhugsjóna Skúla
Magnússonar.
Ekki stóð Iðnaðarmannafélagið í
Reykjavík styrkum fótum í fyrstu.
Stofnfélagar voru 31 en 15 töldust
félagsmenri röskum áratug síðar.
Ekki urðu þeir 100 talsins fyrr en
skömmu fyrir fertugsafmælið og fá
munu þau ár þegar tala skuldlausra
félaga hefur hærri verið en 300. —
Á 120 ára æviskeiði Iðnaðarmanna-
félagsins í Reykjavík hafa þær
stundir komið að því hefur vart
verið líf hugað vegna fámennis. Því
vekur furðu hve afrekssaga félags-
iris er glæst og áhrif þess víðtæk.
Upphaflega var því ætlað „að
styrkja samheldni meðal handiðn-
aðarmanna, efla framfarir í inn-
lendum iðnaði og styðja að
gagnlegum og þjóðlegum fyrirtækj-
um“ en varð aldrei að stéttarfélagi.
Aðalviðfangsefni þess hafa ávallt
verið menningarmál af ýmsu tagi.
Ekki verður atburðasaga rakin hér
— aðeins fáum svipmyndum á loft
brugðið.
í upphafi greinar var minnst á
Iðnskólann gamla og Ingólfsstyttu.
Vart leikur vafi á að höggmynd
Einars Jónssonar á Arnarhóli setur
tignarsvip á höfuðborgina.
Frumgerð hennar birtist í dönsk-
um blöðum 1906. Ekki hafði lista-
maðurinn efni á að fullvinna verkið
enda kostnaður talinn nema 175
kýrverðum en varð miklu meiri.
Ríkisþing Dana heyktist á að gefa
íslendingum styttuna og ákvað þá
Iðnaðarmannafélagið á almennum
fundi í septembermánuði sama ár
að standa straum af kostnaði. Löng
og torsótt reyndist leið að marki
en höggmyndina færði félagið nkis-
stjórn Islands að gjöf 24. febrúar
1924 við hátíðlega athöfn. Tillögu-
flytjandi, Jón Halldórsson trésmið-
ur, afhjúpaði styttuna en vígslu-
ræðu flutti hinn styrki
brautryðjandi, Knud Ziemsen, verk-
fræðingur og borgarstjóri. Þá voru
tæpir tveir áratugir liðnir síðan fé-
lagið lauk við að reisa Iðnskólann
við Lækjargötu. Vart hafa margir
sem í mannþyrpingu stóðu 18.
ágúst 1986 hugleitt að umhverfis
stóðu reisnarlegir minnisvarðar um
farsæl störf Iðnaðarmannafélagsins
í Reykjavík sem umgjörð hátíðar-
sviðs — og fáir vita lengur að
keðjan haglega sem borgarstjóri ber
við hátíðleg tækifæri er gjöf frá
sama félagi.
Afskipti af iðnfræðslumálum er
sjálfsagt sá þáttur í starfi Iðnaðar-
mannafélagsins sem alrnenningur
þekkir best. Félagið hóf þá fræðslu
1869 — tveim árum eftir stofnun
þess — og hafði af henni allan veg
og vanda áratugum saman. Fleiri
komu til skjala er fram liðu stundir
en stoðum má renna undir þá stað-
hæfingu að félagið hafi sinnt
stefnumótun í iðnfræðslumálum í
tæpa öld — frá stofnun uns núgild-
andi fræðslulög voru samþykkt
1966. Einnig reisti það á eigin
kostnað iðnskólahús við Lækjar-
götu sem áður segir og hafði
forgöngu um byggingu stórhýsis á
Skólavörðuholti þar sem Iðnskólinn
í Reykjavík hefur aðsetur.
Reykjavíkurborg og ríkissjóður eiga
nú hús þessi en dijúg mun eignarað-
ild félagsins í Húsi iðnaðarins við
Hallveigarstíg.
Fróðlegt væri að ræða um og
reyna að meta áhrif þeirra fimm
iðnsýninga sem félagið hélt á árabil-
inu 1883—1949 en ekki verður þess
freistað hér. Ég minni á að félagið
hélt myndlistarsýningu 1977 þar
sem eingöngu voru sýnd verk eftir
íslenska iðnaðarmenn — og merka
sýningu list- og nytjamuna úr tré
Ljósmynd/Ljósmyndastofa Þóris
Iðnaðarmannafélagið í Reykjavík er 120 ára í dag. Fyrsti formaður félagsins var Einar Þórðarson,
prentari. Alls hafa verið 20 formenn í félaginu. Myndin er af núverandi stjórn og skemmtinefnd félags-
ins. Sitjandi við borðið frá vinstri; Sigríður Bjarnadóttir, hárgreiðslumeistari, gjaldkeri, Siguroddur
Magnússon, rafverktaki, ritari, Gissur Símonarson, húsasmíðameistari, formaður, Benóný Kristjánsson,
pípulagningameistari, vararitari, og Helgi Hallgrímsson, húsgagnaarkitekt, varaformaður. Standandi
f.v.: Guðmundur J. Kristjánsson, veggfóðrarameistari, formaður skemmtinefndar, Ólafur Jónsson, mál-
arameistari, varamaður í stjórn og Orn Guðmundsson, veggfóðrarameistari, í skemmtinefnd.
VERSLUNIN HÆTTIR, ALLAR VORUR MEÐ MIKLUM AFSLÆTTI.
STENDUR AÐEINS í ÖRFÁA DAGA.
NÚ SELJUM VIÐ FULLT AF NÝLEGUM VÖRUM
Á VERKSMIÐJUVERÐI PRÁ GEFJUN.
ALLT Á AÐ SELJAST.
HERRARÍKI, GLÆSIBÆ ÞAKKAR
VIÐSKIPTAVINUM SÍNUM
FYRIR VIÐSKIPTIN Á LIÐNUM ÁRUM.
//
mmÞ
InfelF ilKlnl IN i\m\\
GLÆSIBÆ S:34350