Morgunblaðið - 03.02.1987, Síða 18

Desemberdagar í New York IV
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. FEBRÚAR 198?
eftirBraga
Asgeirsson
Nútímalistasafnið í New York —
The Museum of Modern Art, eða
MoMA eins og það er skammstaf-
að, er á dagskrá í þessum pistli.
Hér er um að ræða eitt veglegasta
og elsta nútímalistasafn veraldar,
er opnaði dyr sínar þann 7. nóvem-
ber árið 1927, og sem flest söfn
nýlista í heiminum draga dám af.
Sjálft Nútímalistasafnið í París,
Museum de l’Arte Modeme, mun-
fyrst hafa tekið til starfa árið 1937.
Safnskrá MoMA, sem út kom
1984, er í stóru broti, 600 síður
og vegur 2V2 kíló. í henni em
1070 myndir og þar af 219 í lit.
Gefur það nokkra hugmynd um
umfang safnsins heimsþekkta við
fimmtugustu og þriðju götu (II
West 53 Street).
Safnið er framar öðru byggt
yfir framsækna list tuttugustu ald-
arinnar, en í stofni þess eru einnig
myndir síðimpressjónistanna
Þrír forstöðumenn safnsins, sem mikið hafa komið við sögu: Alfred H. Barr, jr. René d’Hamcourt og
Richard E. Oldenburg, sem hefur verið í starfi frá 1972.
Hið hugumstóra þríeyki: Lillie
P. Bliss, Mrs. Comelius J. Sulli-
van (Mary Quinn) og Mrs. John
D. Rockefelier, jr. (Abby
Aldrich).
forseta. Hún var árið 1929 viður-
kenndur safnari síðimpressjónist-
anna og samtímalistar og var
náinn vinur málarans Arthurs B.
Davies, sem var einn þeirra, er
skipulögðu The Armory Show.
Bliss festi sér fimm málverk á sýn-
ingunni ásamt allnokkru af teikn-
ingum og grafík, sem voru fyrstu
myndir í safni hennar af nútíma-
list. Hún afrekaði það að fá sjálft
Metropolitan-safnið til að halda
fyrstu sýningu sína á nútímalist
1921, sem spannaði tímabilið frá
impressjónistunum til síðkúbisma
Picassos. Fjandsamleg viðbrögð
fjölmiðla þrátt fyrir vandaða sýn-
ingu útilokuðu framhald á slíkum
sýningum af hálfu safnsins, en ein-
mitt sú afstaða þjappaði fram-
sæknum öflum saman um stofnun
sérstaks safns nútímalistar.
Mrs. Sullivan, fyrrum Mary
Quinn, ólst upp í Indianapolis og
vann sem kennari í New York,
áður en hún giftist Comeliusi J.
Sullivan, málafærslumanni og
safnara fágætra bóka og mál-
verka. Sullivan þessi hafði lengi
verið vinur djarfs safnara samtí-
malistar, Johns Quinn, sem þó var
ekkert skyldur Mary. Sá ráðlagði
frúnni að festa sér allnokkur verk
á Armory-sýningunni, sem svo
mynduðu kjamann í safni hennar.
Mrs. Sullivan var einnig vinur
málarans Arthurs B. Davies, sem
áleit, að safn Johns Quinn gæti
myndað frábæran stofn að safni;
en John Quinn dó árið 1924, safn
hans var selt á uppboði, svo og
safn Davies sjálfs við dauða hans,
Qórum árum seinna.
Hvað Mrs. Rockefeller snertir
var hún alin upp í áhuga á listum
og naut hér föður síns, Senator
Nelson W. Aldrich frá Rhode Is-
land. Hann var gráðugur safnari
evrópskrar listar, sem kynnti henni
söfn Evrópu, er hún var þar á ferð
með honum á unga aldri. Seinna
fékk hún sérstakan áhuga á fram-
sækinni list og varð sannfærð um
að Ameríka þarfnaðist sérstaks
safns nútímalistar, einkum lifandi
listamanna.
Sonur hennar, Nelson Aldrich
Rockefeller, sem síðar kom mikið
við sögu MoMA, segir í formála
bókar um sitt eigið safn: „Móðir
mín var vön að undirstrika þörfína
á nútímalistasafni með því að vitna
til harmsögunnar af Vincent van
Gogh, eins af upphafsmönnum
síðimpressjónismans, sem dó
þijátíu og sjö ára á geðveikrahæli,
ófær um að selja myndir sínar tií
að kaupa sér brauð — aðeins til
að njóta ánægjunnar af endurmati
mynda sinna mörgum árum eftir
dauða sinn ...
Tilgangur móður minnar með
hinu nýja safni var að stytta svo
um munaði tímann, sem liði, frá
því er mikið listaverk væri skapað
og til þess, er það hlyti almenna
viðurkenningu."
Abby Aldrich hlýtur þannig að
frönsku, er teljast brautryðjendur
nýrrar, ferskrar myndhugsunar.
Að sjálfsögðu er hugmyndin sótt
til gamla heimsins, og þá fyrst og
fremst til þeirra hræringa, sem þar
áttu sér stað og voru sem óðast
að hasla sér völl meðal kappsfullra
myndlistarmanna vestan hafs og
þá einkum eftir hina miklu sýningu
evrópskrar framúrstefnulistar,
„The Armory Show“, í New York
1913.
Saga nútímalistasafnsins er ekki
síður spennandi en safnið sjálft og
einkum fyrir þá sök, að það eru
þijár konur, sem teljast frumkvöðl-
ar safnsins, þær Lillie P. Bliss,
Mrs. Comelius J. Sullivan
(skímamafn Mary Quinn) og Mrs.
John D. Rockefeller, jr. (Abby
Aldrich).
Konur koma og heilmikið við
alla sögu safnsins, þótt stjómendur
þess hafi fram að þessu aðallega
verið karlmenn, og hér eru í
fremstu röð þær Mrs. Simon Gugg-
enheim, með listaverkagjöfum
sínum, Mrs. John D. Rockefeller
III, er var lengi drífandi kraftur í
stjómsýslu, sem og Elisabet Bliss
Parkinson — og Dorothy C. Miller,
sem átti mikinn þátt í uppbyggingu
amerísku deildar safnsins allt frá
1942, er hún tók mikinn íjörkipp.
Miller lagði og þar með fyrir sumt
grunninn að því veldi, sem amerísk
nútímalist er í dag. Frá því að
Miller tók við kynningu innlendrar
framúrstefnulistar og þar til hún
dró sig í hlé 1969, stóð hún fyrir
mörgum annáluðum sýningum á
amerískri samtímalist.
Það má alveg slá því föstu, að
framsækin nútímalist eigi hvar-
vetna konum heilmikið að þakka
viðgang sinn, velmenntuðum,
metnaðarfullum konum, er voru
hér næmari á hræringar samtí-
mans en t.d. steinríkir eiginmenn
þeirra eða feður.
Svo sagt sé rétt aðeins af hinum
þrem valkyijum, þá var Lillie T.
Bliss dóttir vefnaðarvöruverk-
smiðjueiganda, sem var innanríkis-
ráðherra í stjóm MacKinleys
Safnið eins og það var eftir endurbyggingu 1939, teiknað af húsameisturunum Philip L. Goodwin og
Edvard D. Stone.