Morgunblaðið - 12.05.1987, Blaðsíða 14

>
14
v r
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. MAÍ 1987
Hulda Hákon ásamt einu verka sinna.
VEGGMYNDIR
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Á síðustu árum hafa myndlist-
armenn orðið sér æ meðvitaðri
um sitt nánasta umhverfi í leit
sinni að myndefni. Gert sér ljós-
ari grein fyrir eigin uppruna og
hræra gjaman í honum með tilvís-
un til goðsagna, hindurvitna,
þjóðtrúar og alþýðulistar fyrr
tíma. Þeir sækja til hins uppruna-
lega og einfalda, Ieitast við að
höndla hinn næva (naiva) tón.
Þetta telst afar mikilvægt aft-
urhvarf til náttúrunnar og hinna
lífrænu magna í nánasta um-
hverfi. Þetta, að geta glaðst jafn
innilega yfír hinu smágerða, feg-
urðinni í hundaþúfunni, sem og
mikilfenglegu fjalli.
Gott dæmi um slíkan listamann
er Hulda Hákon sem sýnir gifs-
og spýtuverk í Gallerí Svart á
hvítu við Óðinstorg fram til 17.
maí. Hulda hefur vafalítið hrifist
af hinu frumstæða og þjóðlega í
list Ameríku, er hún dvaldi þar
fyrir fáum árum, en slík verk
hennar vöktu einmitt dijúga at-
hygli á samsýningu á Kjarvals-
stöðum, er hún var nýkomin
þaðan.
Það eimir og einnig mikið af
hinni sjálfhverfu konzeptlist í
verkum Huldu, sem er í fullu sam-
ræmi við nám hennar í nýlista-
deild MHÍ. En hún er sem betur
fer ekki svo upptekin af sjálfi sínu,
að hún tengi ekki sjálfið einnig
umheiminum í kringum sig, og
vel að merkja, sínu eigin um-
hverfi, en ekki annarlegra
stranda.
Það hefur verið öllu algengara
á síðustu árum að ungar listspírur
upplifi fírringu stórborgarlífsins
svo sem það er hremmilegast vest-
an hafs og austan, staddir í
smáborginni Reykjavík!
Sú lausn, sem Hulda hefur
fundið, er snjöll og hreyfir við
kenndum skoðandans — lætur
hann ekki í friði vegna makalausr-
ar útfærslu verkanna, sem er á
engan hátt tæknilegt afrek en
öllu fremur listrænn galdur sem
hrífur og kemur manni við.
Ekki er þetta ýkja frumlegt þó
óvenjulegt sé hér uppi á íslandi
en þó í fyllsta máta vert allrar
athygli.
Og þetta er allt í samræmi við
viðleitni framsækinna myndlistar-
manna, við að finna listsköpun
sinni jarðtengdan undirtón, ram-
man, safaríkan og upprunalegan.
Jafnt í sýnilegum hlutveruleikan-
um sem og í tengslum við hinar
innri og dýpri kenndir.
Klipp — sáld-
þrykk — gvass
I Galleríi Gangskör hanga
þessa dagana uppi 36 myndverk
Guðrúnar Sigurðardóttur Ur-
up, sem skiptast nokkurnveginn
jaftit í Klipp, sáldþrykk og gvass.
Guðrún Urup er svo sem mörg-
um mun kunnugt búsett í
Danmörku og gift velkunnum
myndlistarmanni, Jens Urup að
nafni.
Það hefur ekki mikið farið fyr-
ir þessari listakonu og athafna-
semi hennar í listinni um dagana
á heimaslóðum, enda ílentist hún
ytra að loknu námi við listaháskól-
ann í Kaupmannahöfn. Gekk
þannig sama menntaveg erlendis
og bræður hennar Sigurður og
Hrólfur, sem löngu eru lands-
kunnir listmálarar.
Þessi litla sýning er þannig
fyrsta framlag Guðrúnar á
íslenzkum sýningarvettvangi en
áður hefur hún tekið þátt í sam-
sýningum í Danmörku.
Guðrún hefur nokkuð annan
hátt á f listsköpun sinni en bræð-
ur hennar og er hér fjær hlutveru-
leikanum þótt hún sæki einnig
efnivið sinn þangað í flestum til-
vikum.
Viðfangsefni sín nálgast Guð-
rún af yfirlætisleysi, einlægni og
varúð, sem eru næsta fágætir eig-
inleikar nú til dags á tímum
hömlulauss hraða og vægðar-
lausrar kröfu. En einnig bera
myndir hennar þess vott, að hún
hafi annað tveggja ekki sinnt list
sinni af alefli eða sé með hin'
veigaminni verk í farangrinum í
þessari heimsókn sinni.
Það voru klippimyndimar á
sýningunni, sem vöktu strax
Guðrún Sigurðardóttir Urup
óskipta athygli mína, þvf þær eru
gerðar af mestri tilfinningu fyrir
efniviðnum sjálfum, sem og
myndefninu — landslagsminni
víða að, en Guðrún er víðförul
kona.
Sáldþrykkmyndimar virka
líkast endurómi frá klippimyndun-
um og líta einneigin frekar út
fyrir að vera slíkar en að hafa
yfir sér hin sérstöku einkenni
hinnar vandmeðfö’mu tækni.
Gvassmyndimar þykja mér
hafa yfir sér svipmót uppkasta
frekar en alvarlegrar vinnu og
sama er að segja um glermyndim-
ar tvær.
í heild sinni er þetta þekkileg
og einlæg sýning og víst er að
Guðrún kemur fram svo sem hún
er klædd og villir í engu á sér
heimildir.
Og það eitt er mikill kostur...
Eddie Murphy
og Gullbarnið
í varð-
haldi
Anitu
Erlendar bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Anita Desai: In Custody
Útg.Penguin 1985.
Anita Desai er væntanlega með
þekktari höfundum indverskum og
verk hennar hafa hlotið viðurkenn-
ingu vítt og breitt um heiminn.
Henni er gefíð einstakt vald yfir
orðum og tjáir hugsanir, atburði á
óvenjulega hljóðlátan hátt en magn-
aðan. Hún notar eins fá orð og
maður getur hugsað sér. En þau
ná til lesanda að ég hygg. Óvenju-
leg ritögun Anitu er sem sagt
kannski það sem er eftirtektarverð-
ast.
En auðvitað dygði það ekki til.
Það er ekki nóg að kunna að skrifa
vel, ef neistinn býr ekki með höf-
undi. Þar er víst það sem skilur á
milli. Anita Desai hefur þrátt fyrir
hijóðlátan stíl, mikið innsæi og
skáldlegt og frjótt ímyndunarafl.
Persónur hennar, svo framandlegar
sem þær em okkur, stökkva marg-
ar hveijar bráðlifandi upp af
blaðsíðum þessarar bókar. Óg það
verður að segja að þrátt fyrir sam-
úð sem höfundurinn hefur með
persónum sínum, í bland að minnsta
kosti, er ekki verið að skafa utan
af veiklyndi þeirra, brestum og á
stundum hugarspillingunni sem þeir
eru gegnsýrðir af.
Aðalsöguhetjan er Deven, hann
er kennari í litlu þorpi. Þegar hann
var ungur ól hann með sér drauma
um að verða skáld og hann hefur
eiginlega aldrei getað hætt að gæla
Anita Desai
við þær sýnir. En fátækt og fjöl-
skyldumál komu í veg fyrir að hann
gæti spreytt sig. Lífíð Devons virð-
ist í skorðum. Það er honum ekki
ýkja gjöfult andlega, en það er pott-
þétt, beint og traust. Það gerist
varla neitt til að breyta því.
Þá kemur til skjalanna Murad,
gamall vinur hans, eða kunningi.
Hann er eins konar ritstjóri í Delhi
og hann vill fá Deven til að skrifa
viðtal við stórskáldið Nur. Mesta
skáld Indlands. Auðvitað kvíðir
Deven því að hann ráði ekki við
þetta stórkostlega verkefni. Að eiga
viðtal við annan eins andans jöfur
og snilling. En hann viil reyna og
lítur eiginlega á Murad, sem frels-
ara - að minnsta kosti er ómetanlegt
að fá þetta tækifæri. Jafnvel þótt
konan hans sé ekki sérlega fysandi
þessa.
Síðan segir frá för Devens á fund
skáldsins og hvemig hann upplifir
snillinginn, sem hann hafði dáð frá
bemsku. Nur er eftir allt saman
ekki það sem hann vænti. Hann er
orðinn elliær og mglaður og lætur
hálfgerðan óþjóðalýð ráska með sig.
Kannski verður þetta Deven áfall.
En samt er það á þessu erfiða stigi
- um það bil sem hann er að glata
beizkur bemskuminningum og virð-
ingu, að upp fyrir honum rennur
að það er ekki bara einn stórisann-
leikur til. Og þama tekst Anitu að
laða fram eftirminnileg áhrif.
Kvikmyndir
Arnaldur Indriðason
Gullni drengurinn (The Golden
Child). Sýnd í Háskólabíói.
Stjörnugjöf: ★ lh
Bandarísk. Leikstjóri: Michael
Rithcie. Handrit: Dennis Oldman.
Kvikmyndataka: Don Michel
Colombier. Helstu hlutverk:
Eddie Murphy, Charles Dance
og Charlotte Lewis.
Það eru til mörg dæmi þess að
leikarar séu óheppilegir í ákveðin
hlutverk og misráðnir svo voðalega
að myndin bíður þess ekki bætur.
Þeir eru einfaldlega ekki rétt sniðn-
ir í hlutverkið. Því er öfugt farið
með Eddie Murphy í myndinni
Gullni drengurinn (The Golden
Child), sem sýnd er í Háskólabíói.
Myndin er ekki rétt sniðin að hon-
um. En vinsældir hans eru slíkar
að hann bíður varla tjón af því.
Það sem er svo fyndið við Eddie
Murphy í myndum hans er óborgan-
legur kjaftháttur hans og virðingar-
leysi fyrir þeim sem hann er að
etja kappi við eða yfirleitt öllu und-
ir sólinni ef því er að skipta. Hann
er óforskammaður og hávær undir
kringumstæðum þar sem aðrir
væm lítillátir og hógværir. Og það
gerir hann fyndinn ásamt því auð-
vitað að hann er fæddur grínari og
persónuleiki sem ómögulegt er að
hrífast ekki af. Hann er götustrák-
ur, töff gæi sem lætur ekki neinn
vaða oní sig. Og hann er svertingi,
stflbrot í hinni hvítu millistéttaver-
öld amerískra afþreyingarmynda.
Hann er fullfær um að halda uppi
heilu myndunum með því bara að
vera Eddie Murphy.
Þess vegna er það óskiljanlegt
hvers vegna framleiðendur Gullna
drengsins hafa sett hann í mynd
sem byggir mestan part á sérstök-
um tæknibrellum fyrirtækis George
Lucas, Industrial Light and Magic,
og það gerist, sem er ekki svo sjald-
gæft, að þær skyggja á allt annað.
Að búa til tæknibrellumynd utan
um Eddie Murphy er eins mikil
misnotkun og að setja Lawrence
Olivier í Klassapíur. Gagnrýnandinn
David Ansen lýsti þessum óþarfa
skemmtilega í Newsweek og sagði
réttilega að það þyrfti ekki margra
tuga milljóna virði af tæknibrellum
til að gera góða Eddie Murphy-
mynd. Það er að sækja vatn yfir
lækinn. Það eina sem þarf er Eddie
Murphy.