Morgunblaðið - 15.05.1987, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. MAÍ 1987

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 550 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 50 kr. eintakiö.
Blekking í
nafni friðlýsingar
Benedikt Gröndal, sendi-
herra í Stokkhólmi, vekur
máls á því í athyglisverðri Morg-
unblaðsgrein í gær, að orðið
„friðlýsing" sé notað yfir svæði
sem eru hlutlaus og varnarlaus.
Sjálfstæð ríki séu ekki „friðlýst"
en hins vegar hafí eyjar eins og
Svalbarði slíka þjóðréttarstöðu.
Staða hinna „friðlýstu" svæða
sé sú, að önnur ríki ráði málum
þeirra, en íbúar svæðanna séu
ekki einu sinni hafðir með í ráð-
um. Tilefni greinar Benedikts
Gröndal eru ummæli ýmissa
stjómmálamanna í nýafstaðinni
kosningabaráttu að um nú ætti
að „friðlýsa ísland". Orðalag af
þessu tagi er þeim einkum kært,
sem vilja höggva á vamarsam-
starf íslendinga við vestrænar
þjóðir.
Benedikt Gröndal segist ekki
líta þannig á, að talsmenn „frið-
lýsingar" á íslandi séu þeirrar
skoðunar, að þjóðin eigi að láta
öðmm eftir að ákveða stöðu
sína, heldur noti þeir orðið í
þeirri merkingu, að ísland eigi
að verða hlutlaust. Þeir vilji sem
sé að á ný verði tekin upp hlut-
leysisstefnan frá 1918, sem
hafnað var í verki í síðari heims-
styijöldinni og endanlega með
aðildinni að Atlántshafsbanda-
laginu og vamarsamningnum
við Bandaríkin.
Sagan sýnir að þeir, sem tala
fyrir vamarleysi Islands, hafa
löngum leitast við að færa mál-
flutning sinn í dularbúning. Þeir
átta sig nú á því, að krafa um
hlutleysi íslands á ekki hljóm-
gmnn meðal þjóðarinnar. Hlut-
leysi sjálfstæðs ríkis án öflugra
hervama þekkist ekki. Þá segir
sagan okkur einnig, að fyrir
síðari heimsstyijöldina vom 11
hlutlaus ríki í Evrópu, sem öll
vom hemumin. Af þeim em
aðeins tvö nú aftur hlutlaus:
Finnland og Júgóslavía. Eist-
land, Lettland og Lithaugaland
hafa verið innlimuð með valdi í
Sovétríkin. Belgía, Holland,
Lúxemborg, Noregur, Danmörk
og ísland gerðust stofnaðilar
Atlantshafsbandalagsins.
Stjómmálaleg og herfræðileg
þróun hefur ekki orðið á þann
veg frá stríðslokum, að mikil-
vægi Norður-Atlantshafs
minnkaði í augum þeirra, sem
búa yfir nægu afli til að láta
að sér kveða í hemaði í okkar
heimshluta. Þvert á móti hefur
mikilvægið aukist. Eða eins
Benedikt Gröndal orðar það
réttilega: „Það skilja flestir, að
núverandi landfræðileg aðstaða
og hemaðarleg þýðing landsins
fyrir grannríki og stórveldi gerir
það óhugsandi, að ísland sé hlut-
laust. Slík stefna væri siðlaust
hættuspil með öryggi nágranna
okkar og okkar sjálfra."
Áminning Benedikts Gröndal
er tímabær. Hún minnir okkur
á, að ekki er allt sem sýnist í
málflutningi þeirra, sem oftast
nota hið ágæta orð friður.
Pólitísk blekkingarstarfsemi er
hvergi hættulegri en í utanríkis-
og öryggismálum. Talið um
„friðlýsingu íslands" sem allra
meina bót er liður í slíku blekk-
ingarstarfi.
Örlög Víet-
nama
PEN-þing rithöfunda er nú
haldið í Lúganó í Sviss. Þar
er helst rætt um höfunda, sem
varpað er í fangelsi vegna rit-
starfa þeirra. Micahel Scammel,
fomaður fanganefndar PEN,
telur 337 höfunda í haldi fyrir
þessar „sakir“. Flestir þeirra eru
í Víetnam og um þá sagði
Scammel, eins og lesa má í
Morgunblaðsfrétt í gær, að þeir
yrðu að veiða rottur og mýs sér
til matar. Þeir væru heilaþvegn-
ir með því að þylja í tíma og
ótíma texta, sem þeir hefðu ver-
ið neyddir til að læra utanbókar.
Þeir fá ekki að hafa neitt sam-
band við umheiminn.
Nú, þegar rúmur áratugur er
liðinn frá því að kommúnistar
lögðu Víetnam undir sig, er
sama hvert litið er í landinu,
alls staðar sæta íbúar þess afar-
kostum. Lýsingin á högum
rithöfundanna er með ólíkindum
og er vonandi að PEN-samtökin
megni að lina þjáningar þeirra.
Ættu Kremlveijar með Mikhaii
Gorbachev í broddi fylkingar að
sýna hvers þeir eru megnugir í
leppríkjunum með því að setja
skorður við grimmd og blóðverk-
um ráðamanna í Víetnam.
Á PEN-þinginu er deilt um
hvort líta beri á Nelson Mand-
ela, sem situr í fangelsi í
Suður-Afríku, sem rithöfund
eða ekki. Austur-Þjóðveijar
fluttu þetta mál inn á vettvang
PEN, líklega til þess eins að
skaprauna þeim, sem líta á
Mandela sem stjómmálamann
en ekki rithöfund. Ef rithöfund-
ar líta á Mandela sern einn úr
sínum hópi er sjálfsagt fyrir þá
að láta samtök sín taka upp
hanskann fyrir hann.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
eftir AGNESI BRAGADÓTTUR
Alþýðubandalagið í margvíslegri kreppu:
SVAVAR
Á TÍMA?
Ekki búist viÖ skýrri stefnumörkun á miðstjórn-
arfundinum í Borgarfiröi nú um helgina
Þeirri skoðun vex nú stöðugt fiskur um hrygg að Alþýðubandalagið, sökum innanhúss
átaka og sundrungar hafi dæmt sjálft sig úr leik, hvað varðar þátttöku í næstu ríkisstjórn.
Líklegast er talið að málamiðlunarleið verði farin, hvað varðar tímasetningu landsfundar
og hann verði haldinn í septembermánuði.
Ekki er búist við neinu meiriháttar uppgjöri á miðstjórnarfundinum, en óánægjuhóparn-
ir vilja að Svavar gefi yfirlýsingu þess efnis að hann sækist ekki eftir endurkjöri sem
formaður.
Ragnar Arnalds er talinn vera sá eini sem kæmi til greina í formannsstól, hætti Svavar,
en flestir gera sér grein fyrir að þar væri um málamiðlunarlausn að ræða.
Megn andstaða innan Alþýðubandalagsins á sljórnarþátttöku, en þó á sú hugmynd fylgi
ákveðinna áhrifamanna innan flokksins.
Talið að Svavar falli á tíma hvað varðar þátttöku í stjórnarmyndunarviðræðum, þar sem
niðurstöður miðstjórnarfundarins muni ekki verða á þá vegu, að um ótvíræðan stuðning
við hann verði að ræða.
Viðbúið er að niðurstöður
miðstjómarfundar Al-
þýðubandalagsins, sem
haldinn verður að Var-
malandi í Borgarfírði nú
um helgina, þ.e. á morgun og
sunnudag, eigi eftir að verða mörg-
um vonbrigði. Einkum þeim sem
gælt hafa við þá tilhugsun að línur
myndu skýrast hvað varðar afstöðu
Alþýðubandalagsins til þátttöku í
stjómarmyndunarviðræðum um ný-
sköpunarstjóm með Sjálfstæðis-
flokki og Alþýðuflokki. Ef marka
má skoðanir viðmælenda úr röðum
alþýðubandalagsmanna, má búast
við að niðurstöðumar verði efnislitl-
ar og rýrar. Hallast menn helst að
því að þeir sem voru með hvað
háværastar upphrópanir í kjölfar
kosninganna og hrópuðu: „Ný
vinnubrögð", „nýja forystu", „flýt-
um landsfundi“, hafí nú náð áttum
að einhveiju leyti og geri sér grein
fyrir því að það sé ekki affarasælt
fyrir flokk í sáram að flýta lands-
fíindi um fjóra til fímm mánuði, til
þess eins að afhausa flokksforyst-
una. Því munu þeir sem vildu flýta
landsfundi og halda hann í júní-
mánuði (hann er alla jafna haldinn
í byijun nóvembermánaðar) vera
komnir að þeirri niðurstöðu að rétt
sé að ná samkomulagi í „bróðerni"
við flokksforystuna um dagsetn-
ingu fundarins. Er líklegasta
niðurstaða slíks sambræðings að
fundurinn verði haldinn í septem-
bermánuði.
„Verður lamið niður í
atkvæðagreiðslu“
Ekki era allir úr forystuliði Al-
þýðubandalagsins þó þeirrar
skoðunar, því einn viðmælandi minn
úr þeirra röðum sagði: „Blessuð
vertu! Allar vangaveltur og tillögur
þessa hundaæðisfólks í Alþýðu-
bandalaginu þess efnis að flýta
landsfundi, skipta um forystu og
þar fram eftir götum verður barið
niður í atkvæðagreiðslum á mið-
stjómarfundinum og Svavar styrkir
stöðu sína til muna á honum." Þing-
maður Alþýðubandalagsins tekur
undir þessi orð og segir að tímasetn-
ingu landsfundar verði ekki hnikað.
Þeir sem kröfðust strax róttækra
breytinga era þó ekki sáttir við að
það verði eina niðurstaða miðstjóm-
arfundarins að flýta landsfundi
eitthvað. Ákveðið hefur verið að
hafa miðstjómarfundinn kirfílega
lokaðan fyrir fréttamönnum, svo
að miðstjómarmenn geti nú talað
hreint út og „blásið" eins og einn
miðstjómarmaður orðaði það. Þessi
miðstjómarmaður segir að ekki
verði framhjá því horft að gríðarleg
óánægja sé meðal almennra al-
þýðubandalagsmanna, sem illu
heilli hafí farið ört fækkandi upp á
síðkastið, og þeir sem séu óánægð-
ir með frammistöðu flokksforyst-
unnar sætti sig ekki við að
niðurstaðan verði sú að ýta vandan-
um á undan sér og fresta honum
fram í september. Þeir vilji afdrátt-
arlausa jrfírlýsingu frá formanni
flokksins, Svavari Gestssyni, á
þessum fundi, þar sem hann lýsi
því yfír hvort hann mun sækjast
eftir endurkjöri á landsfundi eða
ekki. Án slíkrar yfírlýsingar sé í
raun ekki hægt að undirbúa við-
reisnarstarf Alþýðubandalagsins,
eða bálför þess. Ekki era þó allir
trúaðir á að formaðurinn gefí slíka
yfírlýsingu og sumir eru mjög van-
trúaðir á það.
Mismunandi skoðanir á
því hvort Svavar gefur
út yfirlýsingu
Þeii; sem standa Svavari hvað
næst í flokksstarfínu telja á hinn
bóginn að Svavar muni tvímæla-
laust lýsa þvi yfír á miðstjómar-
fundinum að hann muni ekki
sækjast eftir því að verða endur-
kjörinn sem formaður. Einn þeirra
segir „Svavar hefur engan sér-
stakan, persónulegan áhuga á því
að gegna formennsku áfram, - það
er bara spuming hvemig hann
metur stöðuna fyrir flokkinn. Það
væri auðvitað þægilegast fyrir hann
í þessari stöðu að kalla saman
landsfund strax og segja: „Hirðið
þið þetta!" Það er svo aftur spum-
ing hvort flokkurinn er tilbúinn til
þess að sleppa Svavari. Hefur hann
upp á einhvem annan að bjóða?"
Miðstjómarfundurinn mun í