Morgunblaðið - 22.07.1987, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. JÚLÍ 1987
HÁSKÓLI??
eftirJón Gunnarsson
Það telst að vonum til tíðinda,
þegar nýr háskóli er stofnaður hér
í smáu landi og fámennu. Það muna
menn, að ekki létu fjölmiðlar á sér
standa, er frétt barst af væntanleg-
um háskóla á Norðurlandi. Almenn-
ingur lét sig það mál ekki síður
skipta. Menn deildu um nauðsyn
slíkrar menntastofnunar, ýmist með
eða á móti; um Háskólann á Akur-
eyri áttu flestir sér skoðanir, svo
að ósjaldan hitnaði í kolum. Og svo
mikið er víst, að ekki fór það mál
framhjá mörgum, enda aðdragandi
allnokkur og umræður að verulegu
marki fyrir opnum tjöldum, að
því er best varð séð.
En nú hefur enn einn háskóli
bæst við í landinu og það með
næsta nýstárlegum hætti. Andstætt
Háskólanum á Akureyri hefur
naumast verið minnst á þennan
nýja háskóla í íjölmiðlum, svo heit-
ið geti. Skattgreiðendur, sem
standa skulu undir rekstri hans,
vita ekki fyrr til en þessi háskóli
er orðinn að veruleika, líkt og dott-
inn af skýjum ofan og ríkið búið
að tryggja rekstrarkostnað hans af
óvenjulegri rausn: „Menntamála-
ráðuneytið hefiir nýverið
samþykkt stofiiun skólans og
mun greiða jafiiháa upphæð og
sambærilegt nám á háskólastigi
kostar," segir í frétt Mbl. frá 8. júlí.
Og andstætt Háskólanum á Ak-
ureyri á stofnun þessa nýja háskóla
sér furðuskamman aðdraganda.
Hálft ár tæpast. Síðan berst skyndi-
lega sú frétt, að menntamálaráðu-
neytið hafi samþykkt stofnun
háskólans, tryggt honum dijúgan
farareyri jafnframt og — andstætt
öllum fyrri hefðum — selt honum
fullt sjálfdæmi um allt, sem varðar
ráðningar háskólakennara og
skipulagningu háskólanámsins, að
því er virðist. Ég hef í huga Tölvu-
háskóla Verslunarskóla íslands.
Um þann háskóla þarf að leggja
fram ófáar spumingar. Og ég veit,
að hann er fleirum spumarefni en
mér.
Nokkur svör um eðli þessa há-
skóla er að fínna í fyrstu frétt
Morgunblaðsins af háskólanum
nýja, sem birtist hinn 8. júlí sl.
undir fyrirsögninni „Verslunarskóli
íslands stofnar tölvuháskóla". Og
frétt er það auðvitað út af fyrir
sig, er framhaldsskólar landsins eru
famir að stofna háskóla. Leggjum
það þó milli hluta. Tveimur dögum
síðar birtir Morgunblaðið enn frétt:
„Tölvuháskóli Verslunarskólans:
Auglýst eftir kennurum og kennslu-
stjóra." Og nú síðar hafa atvinnu-
auglýsingamar birst. Tólf kennara
á að ráða til háskólans. Lýsing á
verksviði hvers og eins fylgir, svo
og yfiriit yfír nám það sem í vænd-
um er og væntanleg kaup og kjör
háskólakennaranna. (Ég nefni þá
svo, enda stendur i auglýsingunni:
„Öllum stöðum við skólann fylgir
kennsluskylda"). Við þessar þijár
heimildir miðast spumingar mínar;
engin reglugerð um Tölvuháskóla
Verslunarskóla íslands reyndist fá-
anleg niðri í menntamálaráðuneyti.
Birtar fréttir og atvinnulýsingar
gefa samt nokkra mynd af því, sem
þessi háskóli ætlast fyrir. Markmið-
ið er tekið fram skýrum orðum: „Að
nemendur geti að loknu námi skipu-
lagt og annast tölvuvæðingu hjá
fyrirtækjum og séð um kennslu og
þjálfun starfsfólks sem notar tölv-
ur.“ Til þessa er áætlað þriggja
missera nám; viðbótamám mun von
bráðar bætast við og leiða til há-
skólagráðunnar BS í tölvufræðum.
Fýrir þeirri háskólagráðu gerir
skólastjóri nokkru nánari grein í
fréttinni frá 10. júlí: „Við gerum
vissulega ráð fyrir áð námið verði
það gott að allir aðilar, sem um það
munu fjalla, verði sammála um að
veita megi nemendum BS-gráðu út
á það. Til þess þyrfti að bæta við
hálfs árs námi í viðbót og held
ég að tvö ár ættu að geta nægt
til þess.“ (Feitletrun min — J.G.)
Háskólagráðuna BS á með öðmm
orðum að veita eftir tveggja ára
nám. Sú gráða miðast hins vegar
við a.m.k. þriggja ára nám við
Háskóla íslands. Hvemig má þetta
vera?
Skólastjóri VÍ svarar því að
nokkru, er hann lýsir fyrirhuguðu
þriggja missera námi í frétt hinn
8. júlí: „Námið hjá okkur er helm-
ingi styttra en tölvunám í Háskóla
Islands, enda er því ætlað að vera
frábrugðið. Við ætlum fyrst og
fremst að gefa nemendum innsýn
í stjómunarstörf tölvudeilda fyrir-
tækja, en við ætlum hinsvegar
ekki að fara út í mikla stærð-
fræði né fræðilega undirstöðu
um hvernig tölvan er byggð upp.
Ég á von á að námið verði eftirsótt
af hálfu nemenda . . . (Feitletrun
mín - J.G.). Hér virðist hundurinn
grafínn að hluta til. Hagnýtt skal
þetta háskólanám vera, hér á ekki
að eyða tíma nemenda um of í
óþarfa, stærðfræði eða fræðasýsl
af slíkum toga. Já, eftirsótt kann
þetta nám að verða. Án efa þykir
mörgum stúdent fengur í að geta
smeygt sér svo lipurlega framhjá
algebru og strembinni stærðfræði-
greiningu hvers konar, heita þó
háskólastúdent og eiga von á há-
skólagráðunni BS eftir skamma
setu, enda verða 56 nemendur tekn-
ir inn um næstu áramót og gert ráð
fyrir að sú tala þrefaldist síðar. Og
tóif háskólakennara á að ráða.
Til samanburðar skaðar ekki að
skjóta því að. að tölvufræðinemar
við Háskóla íslands eru dijúglega
200 og ráðnir háskólakennarar í
tölvufræði þrír. En hvað ætlar þessi
nýi háskóli að kenna? Náminu er
ætlað að vera frábrugðið samsvar-
andi námi við HÍ, segir skólastjóri.
Hveijar verða námsgreinamar?
Tíu talsins eru þær og viðfangs-
efnunum eru gerð skil í auglýsing-
unum um þær tólf háskólakennara-
stöður, sem nú eru lausar til
umsóknar við Tölvuháskóla Versl-
unarekóla íslands. Grunnnámskeið,
Forritun (3 forritunarmál), Kerfís-
hönnun, Fjarvinnsla, Stýrikerfí,
Gagnasafnskerfí, Öryggismál,
Skjölun, Vinnuvistfræði, Stjómun.
Hvað er nýtt hér?
Sumt af þessu virðist fremur
heyra til kennslusviði framhalds-
skóla, annað er þegar kennt á
vegum einkaskóla, fyrirtækja og á
námskeiðum ýmiss konar. En það
eru menntamálaráðuneyti og skatt-
greiðendur þjóðarinnar, sem standa
að þessum nýja háskóla, og því er
nærtækastur samanburðurinn við
gamla háskólann okkar.
Reglugerðir og kennsluskrár
Háskóla íslands eru opinber og
auðfengin gögn. Það er ekki for-
vitnilaust að fletta Kennsluskrá HÍ
1986-7 og bera saman það, sem
þar er talið, við fræðasviðin, sem
þessi nýi háskóli hyggst sinna. í
námslýsingum kennsluskrár HÍ tel
ég u.þ.b. 100 námskeið, jafiit
„fræðileg" sem „hagnýt" á sviði
tölvugreina og námsþátta I við-
skiptadeild og raunvísindadeild,
sem spanna kennslusvið háskólans
nýja og dijúgt betur. (Og þá eru
ekki talin með þau ijölmörgu opnu
námskeið í hvers kyns tölvunotkun
og forritun, sem Reiknistofnun HÍ
hefur gengist fyrir.) Stúdentum í
tölvunarfræði er auk þess heimilt
að taka hluta náms síns innan við-
skiptadeildar, ef þeir lg'ósa. Með
öðrum orðum: Hér er tviverknað-
ur á ferð. Ofantaldar námsgrein-
ar má nema við Háskóla íslands
nú þegar. Undantekningar eru
e.t.v. tvær, „Skjölun" og vinnuvist-
fræði.
Samkvæmt lýsingu felst skjölun
einkum í því að gera nemendur
hæfa til að skrifa leiðbeiningar og
handbækur um notkun tölvukerfa.
Torséð, að hér sé þörf á öðru en
kennslu í meðferð móðurmálsins.
Vinnuvistfræðin stendur þá eftir.
Sú háskólagrein skal kenna nem-
endum „að hanna kerfí með það
fyrir augum að ná fram hámarks
afköstum notenda og vinnugæðum
ásamt þægindum í notkun". Ég
Jón Gunnarsson
„En geta menn annað
en tekið undir það með
mér, að hér sé um að
ræða tvíverknað? Þurf-
um við háskóla af þessu
tagi? Og1 vilji einhver
svara því játandi, bið
ég hann að bera saman
áður og sem gleggst
þær námslýsingar
Tölvuháskóla Verslun-
arskóla Islands, sem
fyrir liggja, og kennslu-
skrár og námslýsingar
Háskóla íslands.“
veit ekki til, að grein með slíkum
markmiðum hafí verið á námsskrá
Háskóla íslands undir einu nám-
skeiðsheiti, og er raunar óviss um,
hve æskilegt væri að bæta henni
við sem námsþætti í háskóla. Hér
virðist vera á ferð það, sem á erlend-
um málum er nefnt „ergónómía",
e.t.v. örlítið kiydduð með vinnusál-
fræðinni svonefndu, sem raunar
hefur unnið sér nokkum sess innan
námsþátta í sálarfræði og í við-
skiptadeild HÍ
En geta menn annað en tekið
undir það með mér, að hér sé um
að ræða tvíverknað? Þurfiim við
háskóla af þessu tagi? Og vilji ein-
hver svara því játandi, bið ég hann
að bera saman áður og sem gleggst
þær námslýsingar Tölvuháskóla
Verelunarekóla Islands, sem fyrir
liggja, og kennsluskrár og námslýs-
ingar Háskóla íslands. Vonandi
sannfærist hann þá um, að betur
geti ríkið komið til móts við þarfír
tölvufræða og tölvuhagnýtingar á
íslandi með öðm móti en því að
setja á fót stofnun á borð við tölvu-
háskólann nýja.
Hér er spurt um hyggindin að
baki stofnunar þessa háskóla. En
ekki er síður þess vert að spyija:
„Höfum við efni á þessu? Höfiun
við efiii á tvíverknaði af þessu
tagi?“ Sjaldan er íslenska ríkið
snauðara en þá, er æðri menntun
í landinu er annare vegar. „Mennta-
málaráðuneytið . . . mun
greiða jafiiháa upphæð og sam-
bærilegt nám á háskólastigi
kostar.“ Nýstárlegur tónn er þetta,
hygg ég að skólamönnum þyki, og
minni enn á, að ríkið hefur enn
ekki séð sér fært að fastráða nema
þijá kennara til að annast kennslu
í tölvufræði við Háskóla íslands,
þótt nemendumir séu á þriðja
hundrað. Sú var tíðin, að verk-
fræði- og lyfjafræðinemar gátu
aðeins stundað fyrri hluta náms
sfns við Háskóla íslands. Fram-
haldsnámi varð þá að ljúka eriendis.
Staða tölvufræðinnar við HÍ er ekki
óáþekk þessu, eins og nú er staðið
að málum. Greinamar verkfræði og
lyfjaffæði vom síðar efldar hér; ég
efast um að nokkum iðri þess. En
tölvufræðin við HÍ virðist mega
bíða.
Misskipting í örlæti menntayfír-
valda við þessar tvær stofnanir er
þó ekki það eina sem vekur spum-
ingar. Það er fleira nýstárlegt hér,
ekki síst háttur sá, sem hafður verð-
ur á ráðningu háskólakennara að
Tölvuháskóla Verelunarskóla ís-
lands.
Ráðning háskólakennara á sér
ákveðna hefð f landinu, hliðstæða
því, sem aðrar þjóðir tíðka. Há-
skólaprófa er krafíst, upplýsinga
um starfsreynslu og kennslureynslu
á háskólastigi, upplýsinga um rann-
sóknir. Slfkar upplýsingar hafa
jafnan verið sendar til menntamála-
ráðuneytis, gengið þaðan til stofn-
ana Háskóla íslands, deilda, sem
skipa dómnefndir, sem aftur skila
áiiti sínu til deildarfunda. Um síðir
fær ráðherra í hendur niðuretöður
dómnefnda og deildarfunda. Hann
á lokaorð í málinu hveiju sinni og
veitir þá að jafnaði embættið þeim,
sem hæfastur er talinn til að gegna
kennslu á háskólastigi. Og að jafn-
aði er það viðmiðun, að háskóla-
kennari skuli hafa að baki ekki
minni menntun en svo, að svari til
prófgráðu þeirrar, sem honum er
ætlað að kenna til, eins og af sjálfu
leiðir. Þetta eru nú hinar aka-
demísku kröfur, sem svo eru kallað-
ar og taldar heyra háskólum til,
jafnt hér sem erlendis, a.m.k. þegar
um ríkisháskóla er að ræða, og
íslenska ríkið ætlar einmitt að hafa
Tölvuháskóla Verelunarekóla ís-
lands á framfæri sínu, eins og ofar
er getið. Hins vegar auglýsir þessi
háskóli rétt eins og um sjálfstæðan
einkaskóla væri að ræða.
Þessi nýi háskóli okkar á sýnilega
ekki að fara að viðtekinni hefð.
Væntanlegir háskólakennarar þar
geta stytt sér leið framhjá ráðu-
neytinu; umsóknir þeirra fara beint
til Verelunarekóla íslands. Á há-
skólamenntun, kennslureynslu eða
rannsóknir er ekki minnst, þótt hér
sé háskóli að auglýsa eftir kennur-
um. „Æskilegt er að kennarar hafí
starfsreynslu frá tölvudeildum
stórra fyrirtækja." Aðrar kröfur eru
ekki settar fram. Og um kaup og
kjör stendur skýrt og skorinort f
auglýsingunni eftir háskólakennur-
unum tólf: „Laun og kjör verða
skv. nánara samkomulagi við skóla-
nefnd Verzlunarekóla íslands." Það
er ekki annað að sjá, en ráðuneytið
treysti Verelunarekóla íslands stór-
um betur til að velja háskólakenn-
ara en þegar Háskóli íslands á í
hlut. Og hvf þessi nýi háttur? Hér
væri mörgum þökk í svari.
Tölvuháskóli Verelunarskóla ís-
lands hyggst útskrifa stúdenta í
tölvufræði með háskólagráðunni BS
„Við gerum vissulega ráð fyrir að
námið verði það gott að allir aðilar,
sem um það munu fjalla, verði sam-
mála um að veita megi nemendum
BS-gráðu út á það,“ svo að ég vitni
aftur til orða skólastjóra í Mbl. 10.
júlí. Hér er verið að spá, og ég er
efíns um, að þessi spá gangi eftir.
Við Háskóla íslands er talið, að
ekki dugi minna en þriggja ára
fullt nám til prófgráðunnar BS Og
ætli sú skoðun sé ástæðulaus? Nei.
Eitt atriði er sá metnaður þess skóla
að halda ekki uppi lélegri fræðslu
en annare staðar eru gerðar kröfur
um. Annað atriði er það, að háskól-
ar eru hver öðrum skuldbundnir að
vissu marki, að því er námsskipan
og prófgráður varðar. Það hefur
ekki síst ráðið ferðinni. Öll umQöll-
un námsefnis og kröfur markast
af því að geta orðið sem sambæri-
legastar við námsstarf erlendra
háskóla. Og á það reynir ekki síst,
er stúdent í greininni fer utan til
framhaldsnáms. Því má spyija,
hvort þeir, sem mesta reynslu hafa
á þessu kennslusviði hérlendis, verði
sammála þeirri skoðun, að tíma-
bært sé að veita stúdentum titilinn
BS eftir tveggja ára nám.
Eins má spyija, hvort væntanleg-
um nemendum Tölvuháskóla
Reykjavík:
FÉLAG eldri borgara í
Reykjavík og nágrenni hefiir
sótt um lóð f Reykjavík til borg-
arráðs, en félagið hyggst reisa
hús yfír starfsemi sfna.
Að sögn Péture Hannessonar
stjómarmanns, vinna tveir til þrír
starfsmenn á skrifstofu félagsins.
Félagar em um 5000 og tómstund-
arstarf með skemmtanahaldi og
ferðalögum mjög öflugt. Félagið
Verelunarekóla íslands verði ekki
gerður bjamargreiði, ef þannig
verður að farið. Það má spyxja, hve
sælir þeir verði af svo skjótfengnum
BS-titli, þegar upp er staðið. Kerfís-
hönnun og gagnasafnsfræði em á
námskrá nýja háskólans, svo að
dæmi séu tekin. Og það kann að
virðast notalegur léttir um sinn að
þurfa ekki að svitna yfír rökfræði,
grafritum og stærðfræðigreiningu
eins og tölvufræðinemamir við HÍ
En fræði af slikum toga em ein-
mitt gmndvallarmúr kerfíshönnun-
ar og gagnasafnsfræði, ef ég tek
enn dæmi af þeim greinum. Og hve
öfundsverður verður kerfishönnuð-
ur eða gagnasafnsfræðingur af
kunnáttu sinni, ef hann þekkir ekki
gmndvöll hennar? Og hve vel mun
hann valda verkum sínum, þegar á
hólminn er komið og á slíkt reynir?
Og svona mætti lengi spyija.
Margs hefur nú verið spurt, ég
veit, að ég spyr fyrir munn margra,
og mál að spumingum linni um
sinn. Fleiri munu verða til að spyija,
og vonandi fást svör.
Skilgreining hugtaksins „há-
skóli" er að líkindum það loðin, laus
í reipum og óvemduð af nokkmm
lögum, að undir það heiti má skipa
sundurleitustu hlutum. Og það veit
ég, að Tölvuháskóli Verelunarekóla
íslands er ekkert einsdæmi í veröld-
inni um slíkt. Doktoregráður úr
bréfaskólum í Kalifomíu em t.d. í
boði líka. En þó hefur lengstum
loðað dálítil virðing við orðið há-
skóli, menn hafa bundið metnað
við háskóla, gert til þeirra kröfur
og vænst meira af þeim en öðmm
skólum.
Orðið „deskilling" er fremur nýtt
í ensku, stóra ensk-íslenska orða-
bókin okkar getur þess ekki, og ég
hika við að íslenska það. En merk-
ing þess er gengisfelling þekkingar
og kunnáttu hvere konar, og
„deskilling" á sér vfða stað. Kunn-
átta, þekking og verkreynsla kunna
að bera arðvænlegan ávöxt. Þann
ávöxt má ef til vill nýta með tak-
markaðri þekkingu, he§a þá
þekkingu í aeðra veldi ef vill, neftia
hana jafnvel fræðigrein. Það kostar
minni tíma að miðla slíkri fræði-
grein. í ljósi hagnýtis hennar kann
hún að virðast álitleg í svip. Og
langt nám er dýrt; skemmri mennt-
un getur réttlætt lægri laun, þegar
fram í sækir. í því samhengi er
orðið „deskilling" ekki síst tíðheyrt
í enskumælandi löndum. Atvinnu-
veitendur hafa getað séð sér hag í
„deskilling". Og kannski getur það
verið stundarhagur skóla að hjálpa
til.
En vilji þessi háskóli vera til,
standa undir nafni og veita auk
þess lærdómsgráður, sem standa
undir sér, á hann naumast annan
kost en þann að lengja námið í þijú
ár og gera það svo úr garði, að
BS-gráðan hans verði frambærileg
hvar sem er. Sú lausn fæli vita-
skuld í sér tvíverknað, eins og áður
var á minnst. En það er ekki annað
að sjá nú en þjóðfélagið hafi furðu-
góð eftii á slfkum tvíverknaði, svo
óþarfur sem hann er, ef betur er
að gáð. Hinn kosturinn væri sá að
sleppa öllum þykjustuleik, leggja
háskólaheitið á hilluna, gefa sér
nafn við hæfi og gera þá nemendum
ekki heldur þann vafasama greiða
að ljá þeim þungvægari lærdóms-
gráður en þeir geta axlað.
Höfundur er lektor í almennum
málvísindum við Háskóla íslands.
hefur haft opið hús í Sigtúni undan-
fama mánuði og sagði Pétur að
áhugi væri fyrir að félagið kæmi
sér upp eigin húsnæði fyrir starf-
semi sfna.
Þá hefur félagið einnig sótt um
lóð undir íbúðarhúsnæði fyrir fé-
lagsmenn sfna.
Borgarráð vísaði erindinu til
skrifstofustjóra borgarverkfræð-
ings.
Félag eldri borg-
ara sækir um lóð