Morgunblaðið - 30.09.1987, Side 31

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. SEPTEMBER 1987
31
iinar
es viðtal við gamlan þáttagerðar-
mann. Hann hafði líka áhyggjur
af tungunni og menntun fjölmiðla-
fólksins. Hann sagði á einum stað:
„Guð hjálpi BBC, þegar háskóla-
menntaiða fólkið tekur völdin."
Þetta var nú ekki beinlínis hrós
um skólana eða menntun þá sem
þeir veita. En þetta sýnir okkur
að það er eitthvað í samtímanum,
einhvers konar ómeðvitað virðing-
arleysi fyrir hinu talaða orði. Og
einmitt þess vegna þarf íjölmiðill
eins og ríkisútvarp þjóðar að vera
vel á verði.
Grein Þóris Kr. Þórðar-
sonar prófessors
Grein Þóris prófessors var sann-
arlega áhugaverð. Það verður
aldrei ofsagt neitt um það, hve
geysileg ábyrgð hvílir á þeim Qöl-
miðlum, sem eiga aðgang að
setustofum landsmanna. Það er
rétt hjá greinarhöfundi, að okkur
sem sitjum við tækin er líka mik-
ill vandi á höndum. En er hann
ekki í raun réttri einkum fólginn
í því að loka fyrir? Það ætti að
gerast miklu oftar en líklegt er
að tíðkist. Mikið af hrottaskap
samtímans og ljótleik, hörmung-
um og niðurlægingu laumast inn
til okkar með fréttunum og þar
er ég mjög ósátt við ríkissjón-
varpið að skera ekki burt þær
fílmur eða leggja alveg til hliðar,
þótt við fáum þær fyrir lítið, þær
sem sýna lemstrað fólk og sundur-
skotið liggjandi út um víðan völl,
árásir og pyntingar, hiyðjuverk
hvers konar í fjarlægum heims-
hlutum og láta sér nægja að segja
frá með orðum, að á tilteknum
stað hafí verið óeirðir eða það sem
við á hveiju sinni. Myndmálið er
svo sterkt og orkar gífurlega á
viðkvæm þömin og óharðnaða
unglinga. Hvaða tilgangi þjónar
það að drífa þessar hörmungar inn
í stofur til fólks á íslandi? Einhver
kann að segja, að það sé eins og
að stinga höfðinu í sandinn eins
og strúturinn að vilja ekki vita
hvað er að gerst í kringum okkur.
En það er ekki rétt. Að sjálfsögðu
eigum við að fylgjast með og vita,
en það þarf ekki að sýna myndir
af þeim skelfíngum sem fyrr eru
nefndar, blóðugu fólki og lemstr-
uðu eða lögreglu að beijast með
kylfum þar til fólk liggur í valnum.
Gleymum því ekki, að við getum
stofnað geðheilsu bamanna okkar
í hættu, við megum ekki verða
hissa þótt þau verði rugluð og til-
fínningalega sljó.
tsbúa
Vestur og suður af Vatnsenda-
hvarfí rísa nokkrar hæðir, ásar og
hryggir. Svo sérkennilega vill til,
að fæst þessara kennileita bera
nafn sem hefur endinguna „hæð“.
Þar er hinsvegar að fínna Hnoðra-
holt, Selhrygg, Smalaholt,
Rjúpnahlíð (sem áður er nefnd),
Sandahlíð og Vatnsendahlíð, svo
nokkuð sé nefnt.
Vatnsendahvarf er í vissum
skilningi bæjarfell Breiðholsbúa
og ég verð að segja fyrir mitt leyti
að mér þykir hið rétta nafn tals-
vert rismeira en rangnefnið
Vatnsendahæð. Vonandi em fleiri
sama sinnis. Ég leyfí mér að skora
á allt gott fólk, Breiðholtsbúa og
aðra, að standa vörð um nafn
þessa glæsilega útsýnisstaðar og
líða engum að uppnefna hann.
Gunnar Bjamason er sannfærður
um að Alþingi íslendinga eigi eft-
ir að rísa á Vatnsendahvarfí.
Tíminn leiðir í ljós hversu sann-
spár hann reynist í því efni. Ég
ætla engu að spá, hvorki um það
Siðanefnd
Það er ótrúlegt, hve mikið af
hinum svonefndu spennumjmdum
em morandi af ógeðslegum atrið-
um og hrottamennsku. Samt em
sem betur fer á þessu undantekn-
ingar sem á gleðjast yfír. Stundum
hefír hvarflað að mér, að sjón-
varpið þyrfti að hafa einhvers
konar siðanefnd að störfum, sem
færi yfír efni dagsins við klippi-
borðin og næmi brott það allra
Ijótasta.
Þegar efíii er valið til flutnings
í sjónvarpi ætti að leiða hugann
að því, að slíkt er ekki einkamál
þess manns sem velur. Þá má líka
minna á, að stjómvöld bera mikla
ábyrgð, þegar ráðið er fólk til
þess að velja efni handa heimilum
landsmanna. Heimilin em í vanda
stödd og eiga fáa mótleiki, þegar
sjónvarpið er annars vegar. Þó em
til dæmi um það, að unglingar
vilja heldur fara á göngu með föð-
ur sínum og rabba saman heldur
en að sitja við kassann. Ef foreldr-
ar hafa tök á að bjóða bömum
sínum eitthvað annað stöku sinn-
um mætti eflaust draga úr sjón-
varpsglápi. En það er líka margt
sýnt í sjónvarpi sem er fallegt,
skemmtilegt og fróðlegt og um
þá þætti þarf að sitja. Verst, að
oft vill brenna við að hafa þá svo
seint, að unga fólkið er farið eitt-
hvert annað.
Annars er alltaf jafn mikið
undmnarefni, hve hægt gengur
að nota þennan merka miðil til
kennslu fyrir alla þjóðina. Þar em
möguleikar næstum því ótæm-
andi. í raun réttri má segja að hér
sé um jafnréttismál að ræða, e.t.v.
líka byggðamál. Það er gaman að
hugsa þá hugsun að unglingar í
höfuðborginni og jafnaldrar á
Grenivík eða á Bakkafírði hefðu
sama kennara og sömu kennslu.
Þórir Kr. prófessor segir að það
taki þúsund ár að rækta menn-
ingu, en „urtagarð hennar má
uppræta á einni nóttu", bætir hann
við og tekur nokkur dæmi þar um.
Það er gaman að lesa um þá kenn-
ingu að norðurálfufólk þar sem
peningahyggjan blómstrar eigi
ekki sams konar siðfágun og sum-
ar þjóðir sunnar í álfu, sem hafí
hugboð um að eitthvað annað
kunni að skipta máli. Ágætar em
hugleiðingar þessa gáfaða manns
um fegurð ástalífsins. Og það
verður víst aldrei neitt ofsagt í
þeim efnum, að þeim er vandi á
höndum, sem vilja sýna okkur feg-
urð ástarinnar á hvíta tjaldinu.
Með þökk til höfunda beggja
þessara greina.
Höfundur er fyrrverandi blaða■
maður.
9
Óttar Kjartansson
né annað, en vil leyfa mér að vona
að hið rétta nafn staðarins glatist
ekki.
Höfundur er starfsmaður Skýrslu-
véla ríkiaina og Reykja víkurborg-
ar.
Morgunblaðið/KGA
Vogur, sjúkrastöð SÁÁ í Grafarvogi.
Samtök áhuga-
fólks um áfengis-
vandamálið tíu ára
Endurhæfingarstöð SÁÁ að Sogni í Ölfusi.
SAMTÖK áhugafólks um
áfengisvandamálið, SÁÁ, eiga
10 ára afmæli 1. október næst-
komandi. Af þvi tilefni ræddi
blaðamaður við formann sam-
takanna, Pjetur Þ. Maack, um
tilurð SÁÁ og starfsemi.
Freeport-ferðir
Ijetur sagði að utanferðir
áfengissjúkra íslendinga til með-
ferðarstofnunarinnar í Freeport í
Bandaríkjunum hefðu hafist 1974
eða ’75. Þær vöktu mikla athygli
hér heima því ýmsir áberandi
menn í þjóðfélaginu fóru þangað
í afvötnun. Þessir menn ræddu
mjög opinskátt um þann bata sem
þeir sögðust hafa fengið á Freep-
ort. í kjölfar þess jókst umræða
um áfengisvandamálið mjög hér
á landi.
Áfengissýki sjálfstæð-
ur sjúkdómur
Kenningar þeirra, sem reka
meðferðarstöðina í Freeport,
byggjast meðal annars á hug-
myndafræði AA-samtakanna og
því að áfengissýki sé sjálfstæður
sjúkdómur sem margir aðrir sjúk-
dómar geti síðan verið leiddir af.
Þetta vilji margir, bæði leikir og
lærðir, ekki viðurkenna. Því hafí
þeir talið þeim fjármunum kastað
á glæ sem varið var af Trygginga-
fetofnuninni til að greiða Freep-
ort-ferðir íslendinga.
Snemma árs 1977 vaknaði
síðan löngun hjá mörgum íslend-
ingum til þess að landinn gæti
fengið sömu meðferð hér á landi
og veitt var á Freeport, því marg-
ir þeirra sem utan fóru kunnu
ekki ensku, svo og voru utanferð-
imar kostnaðarsamar. Trygg-
ingastofnun ríkisins greiddi
Freeport-ferðimar, eins og áður
sagði, og þar með viðurkenndi hún
áfengissýki sem sjúkdóm, sagði
Pjetur.
SÁÁ stofnuð
Samtök áhugamanna um
áfengisvandamálið, SÁÁ, vom
síðan stofnuð 1. október árið 1977
og em félagar þeirra nú um átta
þúsund. Samtökunum var komið
á fót af þeim sem aðhyllast kenn-
ingar forráðamanna Freeport-
stöðvarinnar. í meðferð SÁÁ er
um fjóra meginþætti að ræða,
þ.e.a.s. afvötnun, endurhæfíngu,
fíölskyldumeðferð og fræðslu.
SÁÁ opnuðu viðtalsstofu í
Lágmúla 9 í október árið 1977
til að undirbúa áfengissjúklinga
fyrir Freeport-ferðir. Afvötnunar-
stöð var síðan sett á laggimar í
Reykjadal í desember á sama ári.
Þar fóru áfengissjúklingar í af-
vötnun áður en þeir fóm til
Freeport í meðferð.'
Sogri og Staðarfell
SÁÁ hefur leigt húsnæði Nátt-
úmlækningafélags íslands að
Sogni í Ölfusi undir endurhæfíng-
arstöð frá 14. ágúst 1978 og þar
em nú 30 sjúkrarúm. Samtökin
hafa einnig haft húsmæðraskól-
ann að Staðarfelli í Dölum að láni
undir endurhæfíngarstöð frá því
í desember 1980. Þar em nú jafn-
mörg sjúkrarúm og á Sogni eða
30 talsins.
Fræðslu- og leiðbeiningarstöð
SÁÁ var flutt sumarið 1981 úr
leiguhúsnæði hennar í Lágmúla 9
í eigið húsnæði í Síðumúla 3-5,
þar sem samtökin em einnig með
göngudeild fyrir áfengissjúklinga.
Um fjölskyldumeðferðina _sér
hins vegar Fjölskyldudeild SÁÁ,
sem einnig er til húsa í Síðumúla
3-5, en hún er eins konar verk-
taki hjá Reykjavíkurborg, því hún
greiðir ákveðna upphæð á mánuði
til deildarinnar.
Sjúkrastöðin Vogur
Vegna mikillar eftirspurnar eft-
ir sjúkrarúmum létu SÁÁ reisa
sjúkrastöðina Vog í Grafarvogi.
Smíði Vogs tók hátt í tvö ár og
hann var tekinn í notkun 28. des-
ember 1983. Á Vogi em 60
sjúkrarúm, þannig að SÁÁ hefur
nú 120 sjúkrarúm alls til umráða,
þ.e.a.s. á Staðarfelli, Sogni og
Vogi.
Árangur SÁÁ
Er blaðamaður innti Pjetur eft-
ir því hvaða árangur hann teldi
starfsemi SÁÁ hafa borið, sagði
hann að til dæmis hefðu AA-
deildir á landinu verið á milli tíu
og fimmtán fyrir tíu ámm en nú
væm þær um tvö hundmð.
Þeim sem lokið höfðu meðferð
fyrir þremur árum á endurhæfing-
arstöðvum SÁÁ vom sendir
spumingalistar og þeir meðal ann-
ars beðnir um að svara hvort þeir
hefðu verið vímuefíialausir þessi
þijú ár. Um 40% svömðu spum-
ingunni játandi og um 20%
sögðust lítið sem ekkert hafa
neytt áfengis eða annarra vímu-
efna frá því að þeir luku með-
ferðinni hjá SÁÁ.
Um sjö þúsund einstaklingar
hafa farið í afvötnun á sjúkrastöð
SÁÁ en innlagnir á stöðina frá
upphafi em um þrettán þúsund.
Fimm til sex þúsund hafa farið í
íjölskyldumeðferð hjá samtökun-
um og margir hafa einungis farið
í viðtöl í Fræðslu- og leiðbeining-
arstöð SÁÁ.
Á Vogi em innlagnir á ári um
nítján hundmð og SÁÁ sér um
90% af allri áfengismeðferð á ís-
landi, að sögn Pjeturs. Hann segir
að vegna aukinnar umræðu um
áfengissjúkdóminn komi fólk fyrr
í meðferð en áður, oft áður en
það missi vinnu. Meðalaldur
þeirra sem fari í meðferð hjá SÁÁ
hafí lækkað um tíu ár og nú sé
hann um 36 ár.
Vinnuveitendur séu einnig
famir að senda starfsmenn sína
í meðferð, enda hafí verið reiknað
út af þeirri reikningsglöðu þjóð,
Bandaríkjamönnum, að fram-
leiðslutap fyrirtækja sé um 15%
vegna áfengissýki.
Framtíð SÁÁ
Að lokum spurði blaðamaður
Pjetur um framtíð samtakanna.
Hann sagðist vona að SÁÁ gætu
verið með öfluga upplýsingamiðl-
un, enda væri það eitt af megin-
markmiðum samtakanna að miðla
upplýsingum um áfengi og eitur-
lyf á fordómalausan hátt.