Morgunblaðið - 30.09.1987, Qupperneq 39

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. SEPTEMBER 1987
39
Útflutningur á laxa-
seiðum er neyðarkostur
eftir Björn G.
Jónsson
Fiskeldi er ný grein í íslenzku
atvinnulífí og þegar nýr þáttur
framleiðslugreinar tyður sér til
rúms er mikils um vert, að henni
sé stýrt í æskilegan farveg með
ákveðinni stefnu til langtíma mark-
miða, en forðast tækifærisstefnu
óvissra skammtíma hagnaðarsjón-
armiða, sem ekki þjóna hagsmunum
landsins í heild.
Undanfarið hafa seiðaeldisstöðv-
ar verið byggðar upp með miklum
hraða og ætti framleiðslugeta
þeirra í dag að nema 12—15 milljón-
um sjógönguseiða. Þessar stöðvar
eru nú sumar hveijar byggðar í
þeirri stærð, að ein þeirra gæti full-
nægt þörfum íslendinga á laxaseið-
um. Mér er því spum: Hvað eiga
hinar seiðastöðvamar að gera við
sína framleiðslu, þegar Norðmenn
og írar verða sjálfum sér nógir með
seiðaframleiðslu, sem þeir stefna
hratt að, eða þá ef upp kæmi ein-
hver seiðasjúkdómur á íslandi, er
yrði til þess að seiðaútflutningi frá
landinu væri lokað fyrirvaralaust?
Friðrik Sigurðsson, fram-
kvæmdastjóri Landssambands
fískeldis- og hafbeitarstöðva, upp-
lýsti mig um, að í ár hefðu verið
fluttar út 1,5 milljónir laxaseiða og
fengist fyrir þau 140 milljónir
króna. Hefði þessi fískur verið alinn
í sláturstærð og væri verðmæti
hans 1,5 milljarðar. Hér viðbætist
að með því að framleiða laxaseiði
fyrir Noreg og írland emm við að
auka á þeirra framleiðslu á iaxi,
er kemur til með að keppa við okk-
ar eigin físk á erlendum mörkuðum.
Þetta minnir óneitanlega á at-
vinnuuppbyggingu þróunarlanda,
að framleiða hráefni handa stærri
og voldugri þjóðum, sem fullvinna
vöruna og njóta þá hagnaðarins að
mestu. En það er langt í frá, að
við þurfum að standa svona að
málum, hér eru gnægtir af hráefni
f sjávarfangi til framleiðslu á eldis-
físki. Það ber að beina meira
fjármagni og fyrirgreiðslu til þeirra,
sem hafa hafíð eða ætla að hefja
eldi á laxi í neyslustærð, en þeir
eiga margir í erfiðleikum með
rekstrarfjármagn. Hafbeit er líka
álitlegur kostur, en hún er vanda-
samari og þar eru fleiri óvissuþætt-
ir, sérstaklega hvað viðkemur
staðháttum. Einnig veldur mönnum
áhyggjum hin ólöglega sjóveiði á
laxi, er virðist eiga sér stað við
strendur landsins, en hún gæti rýrt
fjárhagslega afkomu hafbeitar-
stöðva.
Ég tel að útflutningur á laxaseið-
um sé neyðarkostur, bæði vegna
framangreindra atriða og svo er
fleira neikvætt við þessa verzlun
og þar ber hæst áhættu við að koma
seiðunum óskemmdum yfír hafíð,
sem er háð veðri og vindum, að
ógleymdri hættunni á að illvígir
sjúkdómar berist hingað erlendis
tré. með seiðaflutningaskipunum.
Áður en fískeldi hófst hér á landi
voru miklar nytjar af villtum laxi
og víst er að þessar greinar gætu
skarast í sambýli, en ef menn taka
tillit hvor til annars ætti að mega
forða því. Til þess þarf að setja
reglur, sem tryggja hagsmuni og
réttindi beggja aðila, en á það mun
skorta og úr því þarf að bæta. Fisk-
eldið hófst hér á landi með bygg-
ingu seiðaeldisstöðva, sem hófu
framleiðslu á seiðum til að sleppa
í ár og vötn. Ber þar hæst starf-
semi laxaræktarstöðvar ríkisins í
Kollafírði.
Á þriðja tug ára hafa laxaseiði
verið flutt frá seiðastöðvunum milli
vatna, milli héraða og milli lands-
hluta. Þessa starfsemi hafa margir
talið mjög hættulega og nefna þar
til nýyrðið erfðamengun, er þeir
telja skerða ratvísi laxsins. Ekki
ætla ég að hætta mér inn í fræðileg-
ar umræður um þessar tilgátur, en
eftir stendur sú staðreynd, að sport-
veiddur fískur hefur nær þrefaldast
síðan þessi starfsemi hófst, það
bera með sér skýrslur veiðimála-
stofnunar. Og enga þá veiðiá hefi
ég heyrt nefnda er eyðilögð hafí
verið með erfðamengun. Vegna
þessara tölulegu staðreynda verð
ég að draga þá ályktun, að hættu-
leg erfðamengun innan íslenzkra
laxastofna sé ekki fyrir hendi. Hitt
er annað mál, að óheppilegar slepp-
ingar geta átt sér stað og rétt að
gæta vel að hvaða stofna skal velja
í viðkomandi veiðivatn.
Þegar ég er farinn að ræða um
stofna er komið að mikilvægum m
álum, sem miklu valda í laxeldinu.
Veldur þar mestu óheppilegt val á
stofni seiðanna.
Guðmundur Héðinssonn á Fjöll-
um, eldismaður hjá Isno hf., hefur
manna mesta reynslu í frameldi á
laxi hérlendis. Hann hefur unnið
með lax úr Laxá í Aðaldal til margra
ára. Hann segir að Laxárstofninn
virðist hafa alveg sáralítinn, ótíma-
bæran kynþroska og varla umtals-
verðan. Þetta sýnir ótvírætt, að við
eigum lax sem er vel hæfur til eld-
is og eigum möguleika á að bæta
hann með framræktun, sem raunar
er hafín hjá Isno hf. Líka eiginleika
hafa trúlega fleiri norðlenskir laxa-
stofnar, þótt ég hafí mesta trú á
Laxárlaxinum, en það er vegna
þess að í gegnum árin hefur hann
verið stærsti lax landsins, sem
skýrslur veiðimálastofnunar sýna.
Við fréttum frá Noregi um að
náttúrulegir laxastofnar hafí
brenglast og er fiskeldinu um kennt.
Við vitum ekki hvað gerst hefur í
Noregi, en við vitum að Norðmenri
höguðu sér mjög óábyrgt gagnvart
innflutningi á laxi. Þeir fluttu inn
lax frá Eystrasalti, frá Finnmörku,
frá Skotlandi og frá íslandi, kannski
víðar að. Ég er þess ekki umkominn
að geta mér til um, hvað um veldur
með villtan lax í Noregi, en öllum
er ljóst að innflutningur á framandi
dýrum getur haft skelfilegar afleið-
ingar.
Nú hafa þau undur. gerst að ís-
lenzk stjómvöld hafa í 3 ár gefíð
leyfí til innflutnings á norskum
hrognum til íslands. Hér þykir mér
í meira lagi fljótfæmislegar og
óyfírvegaðar ákvarðanir teknar.
Hvert mannsbam, sem fylgist með
þessum málum, sér í hendi hve
mikil feiknaáhætta er hér tekin
gagnvart íslenzku náttúmfari. Mér
er því spum: Hvaða rök færðu leyf-
ishafar fyrir þessum innflutningi,
hveijir vom umsagnaraðilar ráð-
herra um þennan innflutning, vom
umsagnir þeirra svo jákvæðar að
ráðherra gat skrifað undir án hiks
eða var umsóknunum fylgt fast
eftir með áróðri við ráðherra?
Það er von ég spyiji, en við ykk-
ur öll, sem eigið laxveiðihlunnindi
og líka við ykkur, sem hafíð mætur
á sportveiði, að ógleymdum öllum
þeim sem unna íslenzkri náttúm,
vil ég segja þetta: Þið hafíð um
þetta mál að segja, þið eigið hér
hágsmuna að gæta. Þetta er mál,
sem ekki átti að ráðast á lokuðum
stjómunarskrifstofum meðal fárra
manna, án þess að hafa hlotið opna
umræðu og umsögn fískifræðinga
og hagsmunaaðila.
Nú fara fyrstu norsku laxamir
að verða kynþroska og ef mjólkun
og dreifíng hrogna þeirra verður
leyfð er þess skammt að bíða, að
norski laxinn verði hér syndandi
knng um land, því aldrei verður
komið í vegjfyrir að fískur sleppi
úr kvíum. íslendingar hafa ekki
góða reynzlu af innflutningi dýra.
Fyrir nokkmm áratugum var flutt
hingað karakúl-fé frá Skotlandi,
það færði íslendingum illvíga fjár-
prest. En það var hægt að hand-
Björn G. Jónsson
„Áður en f iskeldi hófst
hér á landi voru miklar
nytjar af villtum laxi
og- víst er að þessar
greinar gætu skarast í
sambýli, en ef menn
taka tillit hvor til ann-
ars ætti að mega forða
því.“
sama sauðkindina og skorið var
niður til að eyða plágunni. Þetta
FYRSTA önn Félagsmálaskóla
alþýðu verður í Ölfusborgum
11.-24. október n.k. og eiga allir
félagsmenn í ASÍ rétt á vist í
skólanum.
í Félagsmálaskólanum sitja
hagnýtar greinar sem snúa að
launa- og kjaramálum í fyrirrúmi.
Þátttakendum er leiðbeint um fé-
lags- og fundarstörf, vinnurétt og
hagfræði. Auk þessa er fræðsla
um verkalýðshreyfinguna, sögu
hennar og stefnumál á dag-
skránni.
Félagsmálaskólinn er vettvang-
ur fyrir launþega innan ASÍ til
umræðu um sín mál og tækifæri
gefast til að ræða við forystumenn
í launþegahreyfíngunni. Á dag-
skránni eru einnig menningar- og
kostaði miklar fómir, sem á þeim
tíma var næsta ofviða fátækri
bændastétt. Sfðan var minkurinn
fluttur inn, hann slapp úr búmm
og ógnaði brátt íslenzku náttúru-
fari, honum höfum við aldrei getað
útrýmt, aðeins getað haldið honum
niðri með þrotlausri -baráttu og
æmum kostnaði.
Enginn veit hveiju norski laxinn
kann að valda, en hitt vitum við,
að reynist hann skaðvaldur verður
það ekki aftur tekið. Við munum
aldrei geta náð honum, því hann
mun reynast sleipari í hendi en
minkurinn.
Á fundi fiskeldisfólks, sem hald-
inn var á Akureyri 13. september
sl., og þar vom mættir aðilar úr
öllum landsQórðungum, varð um-
ræða um tilkomu norska laxsins
hingað. Það var einróma álit fund-
arfólks, að þótt ef til vill yrði
óvemlegur hagnaður af eldi þessa
físks í §ögur til sex ár, meðan ver-
ið væri að átta sig á og bæta
íslenzka stofna, sem þegar er hafíð,
þá væri áhættan sem tekin væri
alltof mikil og með öllu óafsakan-
leg. Því bæri að eyða þessum físki
er hann hefði náð æskilegri slátur-
stærð. Það kom berlega í ljós, að
fiskeldisfólk almennt vill ekki ná-
lægt þessu máli koma og engan veg
eða vanda hafa af þessum físki.
Það verður fróðlegt að vita hvað
gert verður við þennan físk, og það
verður líka af mörgum grannt með
því fylgst.
Höfundur er bóndi á Laxamýri i
Aðaldai.
skemmtikvöld og heimsóknir í fyr-
irtæki og stofnanir eftir því sem
tími gefst til.
Tvær annir skólans verða fyrir
áramót, sem hver um sig stendur
í hálfan mánuð, en eftir áramótin
er gert ráð fyrir þriðju önn skólans.
(Úr fréttatílkynningu)
Leiðrétting
I Morgunblaðinu í gær var sagt
frá tveimur trillum sem sukku við
hafnargarðinn í Höfnum. í fréttinni
var rangt farið með eitt nafn, Bjöm
Lúthersson. Hið rétta er Björgvin
Lúthersson.
Hlutaðeigendur eru beðnir vel-
virðingar á þessu.
MFA
Vetrarstarf Félags-
málaskólans að hefjast
radauglýsinge
raðauglýsingar
raðauglýsingar
,;:A • '
Opið hús
verður haldið í neðrí deild Valhallar, Háalertisbraut 1, é föstudags-
kvöldið 2. október. Léttur málsverður verður borinn fram kl. 20.00
og kostar kr. 200. Léttar veltingar og ókeypis inn eftir kl. 21.30.
SUSarar utan af landi sem staddir eru I höfuöborginni eru sérstak-
lega kvattir til að mæta. Nýkjörin stjórn SUS verður á staðnum.
Allir velkomnir.
Eskifjörður
Egill Jónsson, alþingismaður, mætir á rabb-
fund i Valhöll, litla sal, uppi, fimmtudaginn
1. október og hefst fundurinn kl. 20.30.
Þingmaðurinn verður einnig með viötals-
tíma sama dag i Valhöll, kl. 17.30-18.30.
Sjálfstæðisflokkurínn Austuríandi.
Egilsstaðir
- Fljótsdalshérað
Egill Jónsson alþingismaður mætir á rabb-
fund í Selási 20 miðvikudaginn 30. sept-
ember og hefst fundurinn kl. 20.30.
Þingmaöurínn verður einnig með viötals-
tima sama dag I Selási 20 kl 17.30 til 18.30.
Sjálfstæðisflokkurínn, Austuríandi.
Mosfellsbær
- viðtalstími
Alþingismaðurinn Salome Þorkelsdóttir
verður til viötals I kaffisalnum í Hlégarði
fimmtudaginn 1. október kl. 17.00 - 19.00.
Heimdallur.