Morgunblaðið - 22.11.1987, Blaðsíða 59

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. NÓVEMBER 1987
59
30 tonna hal þykir gott, jafnvel þó aflakóngar eigi i hlut.
greina en að fara á sjó og ég fór
aftur á Harðbak og var þar það
sumar, en um haustið kjmntist ég
Þóru Hildi Jónsdóttur, sem síðar
varð eiginkona mín. Ég var svo á
Harðbaki um veturinn og fram á
næsta haust, þegar ég fór í Stýri-
mannaskólann, og það voru kannski
einhver beztu árin. Maður eignaðist
þar marga góða kunningja og
kynntist frábærum kennurum og
skólastjóra. Ámi Bjama vinur minn
fór líka í skólann þetta haust, en
hann kom þá heim úr Norðursjónum
alveg moldríkur. Ég var nú trúlof-
aður á þessum tíma, en kærastan
var fyrir norðan fyrsta veturinn.
Ég hafði ekki efni á því að leigja
íbúð fyrir okkur fyrsta árið. Annað
árið bjuggum við Þóra í hurðar-
lausri íbúð í Hafnarfirði með
eldhúsinnréttingu og nánast ekkert
annað.
Sumarið eftir annan bekkinn
byijaði ég á skuttogaranum Sóibaki
og byijaði að leysa af sem annar
stýrimaður, þó kunnáttan væri ekki
mikil. Sumarið 1973 eftir skólann,
fékk ég pláss á Lofti Baldvinssyni,
sem var eitt af toppskipunum á
síldinni í Norðursjónum. Gunnar
Arason var þá fastur skipstjóri á
honum, en Þorsteinn Gíslason, sem
þá var kennari við Stýrimannaskól-
ann og fiskimálastjóri núna, var
með hann að mestu um sumarið.
Ég hafði aldrei verið á nót áður og
þetta var erfiður tími en geysilega
skemmtilegur. Það gekk mjög vel
á sfldinni og þá fór maður að velta
því fyrir sér hver salan væri, hætti
að hugsa í tonnum og fór að hugsa
í verðmætum. Ég held ég hafí aldr-
ei vitað hve mikill aflinn varð. En
ég hafði fyrir fokheldri íbúð í rað-
húsi á fjórum mánuðum og efast
um að menn þéni svo mikið nú.
Við lönduðum alltaf í Hirtshals og
lítið var stoppað í landi eins og
árangurinn gefur til kynna, en
væri stoppað var oft mikið fjör.
Um haustið fór ég tvo túra á
Sólbaki og síðan á loðnuna á Lofti
um veturinn og það gekk eins og
í ævintýri. Um vorið ætlaði ég aftur
í Norðursjóinn, en ég frétti fyrir
tilviljun að það vantaði fyrsta stýri-
mann á Sólbak. Þá kom metnaður-
inn fram í mér, þrátt fyrir litla
reynslu sem annar stýrimaður. Ég
talaði því við skipstjórann, Sigurð
Jóhannsson, og mér til mikillar
furðu var ég ráðinn sem fyrsti stýri-
maður. Ég var sem sagt ráðinn á
Sólbak með þeim fyrirvara að ég
mætti hætta á Lofti, þar sem ég
var í plássi, og það var auðsótt mál
að fá mig lausan. Á Sólbaki var ég
um sumarið, en viðbrigðin voru
mikil hvað varðaði tekjur. Ég held
ég hafí varla verið háifdrættingur
í tekjum miðað við Norðursjóinn. Á
Sólbaki gerðist þetta nokkuð hratt
og fyrsta túrinn sem skipstjóri fór
ég um jólin, þá 22 ára gamall. Ég
fann ekkert annað en karlamir
tækju því bara vel að hafa svona
strákling yfír sér. Ég hugsaði hins
vegar ekkert um aldurinn, heldur
tók þetta alvarlega og hugsaði mik-
ið um það, sem ég var að gera,
enda svaf ég ekki mikið þennan
túr. í lok túrsins færðu þeir mér
áritað skjal, sem einn hagleiksmað-
ur um borð hafði gert og mér óskað
til hamingju með fyrsta túrinn sem
skipstjóri og þökkuð samveran.
Þetta var hroðalegur reiðileysistúr.
Það var bæði ótíð og misjafnt fiskirí
og græjumar voru takmarkaðar.
Mamma sagði reyndar, þegar ég
kom í land, að ömmu, sem þá var
látin, hefði fundizt þetta góð byijun.
Guðjón A. Kristjánsson:
„Það er alveg sama
hver búmmar“
Auðvitað var ég til sjós með
mörgum kynlegum kvistum. Einu
sinni var með okkur maður um
borð frá ísafirði, sem tók oft sér-
kennilega til orða. í sakleysi sínu
sagði hann oft ýmislegt, sem hitti
vel í mark. Hann var mjög góð-
gjam og vildi gjaman hughreysta
menn ef eitthvað bjátaði á. Ég man
eftir því einu sinni, að skipstjórinn,
sem þá var með Gunnhildi, þurfti
að fara í frí einhverra hluta vegna
og stýrimaðurinn átti að fara út
með bátinn. Þegar skipstjórinn var
að kveðja þennan náunga, sagðist
hann vona að vel gengi meðan hann
væri í burtu. Maðurinn sá að skip-
stjórinn hafði af þessu nokkrar
áhyggjur svo honum þótti nauðsyn-
legt að hughreysta hann, en stýri-
maðurinn stóð við hliðina á honum:
„Það er nú allt í lagi vinur minn
þó þú farir heim. Það er víst alveg
sama hver búmmar." Þetta var
ekkert illa meint, hann sagði þetta
bara si sona.
Ég var líka einu sinni með hóp
af merkilegum mönnum. Það var
fyrsta sumarið, sem ég var á sjó á
handfærum á skipi, sem hét Már
og var gerður út frá ísafirði. Þess-
ir menn voru ákaflega vel að sér í
íslendingasögunum svo ekki sé
meira sagt. Þeim þótti öllum sopinn
góður og stundum, þegar við vorum
að fara út, töluðu þeir saman á
fommáli. Einn af þeim var að mig
minnir í Háskólanum á þessum
tíma, annar var vélstjóri frá ísafírði
og sá þriðji var togarasjómaður frá
Reykjavík. Þeir fluttu kafla úr sög-
unum og léku hver sinn manninn.
Þeir fóru með kafla úr Njálu og
fjölmörgum sögum. Þá ákváðu þeir
fyrirfram hver skyldi vera hver og
síðan hófust ræðumar. Maður
þurfti þá ekki annað en að loka
augunum og var um leið kominn
að Bergþórshvoli með Njáli og son-
um hans. Þeir fluttu þetta frá orði
til orðs á fommálinu og léku hlut-
verk sín af kostgæfni. Þetta
sumarið lærði ég mikið í íslendinga-
sögunum og það gagnaðist mér vel
í skólanum á eftir. Um vorið fékk
ég 10 í sögunum og þakka það
fyrst og fremst „náminu" um suma-
rið.
Nú er þetta orðið mikið breytt.
Þó merkilegir menn séu enn um
borð, fínnst mér þeir ekki eins eftir-
tektarverðir og sérstæðir eins og
áður. Menn njóta sín kannski ekki
lengur. Eigi menn frístund um borð
í skipi, fer hún í tilbúna afþreyingu
eins og videogláp og blaðalestur.
Áður þurftu menn að skemmta sér
sjálfír og þá komu menn fram eins
og þeir vom og lögðu hver sitt að
mörkum. Menn lögðu sig þá fram
um að segja söguna skemmtilega,
gera úr henni gaman fyrir aðra og
sérkenni hvers manns komu fram
í sögunum og umræðunum um
þær. í dag er þetta allt meira í
fastari skorðum og menn meira í
sama mótinu. Einstaklingseðlið nýt-
ur sín ekki sem skyldi í allri þeirri
afþreyingu, sem á boðstólum er.
Nú em menn móttakendur í stað
þess að vera skapendur áður. Mér
fannst mannlífíð fjölbreyttara, þeg-
ar ég var að byija til sjós, en það er
í dag.
Sigurður Georgsson:
„Draugaskipið“
Gulltoppur
Síðan lá leiðin yfír á Gulltopp,
sem var svolítið skrýtinn bátur. Það
var talið að reimt væri um borð.
Ég varð nú aldrei beint var við
drauginn, en oft kenndum við hon-
um um ýmislegt, sem aflaga 'fór
og átti kannski ekki að hafa getað
skeð. Það lá við að maður væri
farinn að trúa því, að það væri
draugur um borð. Ég var stýrimað-
ur og ég man eftir því einu sinni,
er við vomm á nót, að baujumar í
endunum brotnuðu alltaf. Draugn-
um var auðvitað kennt um það, en
ég fékk mér einu sinni þykkt álrör
og bjó til baujuna úr.því. Það átti
auðvitað ekki að geta brotnað,
nema eitthvað sérstakt skeði, en
það brotnaði líka. Svona var ýmis-
legt annað. Einu sinni var talað um
að draugurinn hefði reddað okkur.
Við vomm þá með gott kast á
síðunni, en allt í einu lak nótin í
sundur og öll sfldin burtu. Við náð-
um bara 30 tonnum. Svo lögðum
við af stað heim til að láta gera við
nótina og koma þessari skömm í
vinnslu. Þá fór að bræla og bátur-
inn að leka þessi ósköp. Hann hafði
þá nuddazt eitthvað, annaðhvort við
bryggjuna eða annan bát, þannig
að rifaði milli borða svo hægt var
að koma hendi á milli. Báturinn
míglak þar inn og hefðum við haft
það af að fylla hann, hefði hann
ömgglega sokkið.
Einu sinni, þegar við komum nið-
ur á bryggju og ætluðum út, var
stefnið fast undir bryggjunni og
báturinn stóð upp á endann. Við
gátum ómögulega skilið hvemig
það gat gerzt og svo var víst ýmis-
legt fleira, sem erfítt var að skýra.
Ég man nú ekki hvort þetta var
einhver nafngreindur draugur, en
mig minnir að hann hafí átt að
vera einhver maður, sem hafði unn-
ið við byggingu bátsins og farizt
af slysfömm við það. Maður sá
hann aldrei, en einhveijir töldu sig
hafa heyrt í honum. Hann lét greini-
lega lítið fara fyrir sér nema þegar
hann gerði mönnum alls konar
grikki og óleiki, þó hann hafí reynd-
ar líka komið okkur til hjálpar. Ég
heyrði það svo seinna, þegar aðrir
höfðu keypt bátinn, að þeir hefðu
annaðhvort ætlað eða látið messa
um borð í honum til þess að fá
draugsa til að vera góðan eða koma
honum úr bátnum. Fljótlega eftir
það sökk báturinn og það var auð-
vitað sett í samband við messuna
og drauginn.
Ragnar Guðjónsson:
350 tonn á háifu ári
Hvemig fara menn að því að
afla hundmða tonna á trillu? Taka
meiri afla á 8 tonna bát með tak-
markaðri sókn en margir stærri
bátar taka á heilu ári með mikið
til stöðugu úthaldi. í huga flestra
virðist það óhugsandi. Fyrir Ragn-
ari virðist það mikið til sjálfsagður
hlutur. Aflasældin er ekki með-
fædd, ekki tekin í arf. Hún er
afrakstur þrotlausrar ástundunar,
sem er eitt af einkennum Ragnars.
Hann og María gefast ekki upp.
„Það hefur gengið vel að afla á
bátinn alla tíð, en aldrei betur en
1985. Þá réram við $ 6 mánuði og
svo nokkra daga um haustið og
í fyrra var svipaður, en tekinn á
lengri tíma og um mitt sumar 1987
er aflinn orðinn yfír 200 tonn. Þetta
er heldur minna tvö seinni árin, af
því kvótinn er kominn á netaaflann
hjá okkur eins og stærri bátunum.
Kvótinn var ekki á 1985, hann átt-
aði sig ekki á þessum möguleika
hann Halldór, að smábátamir gætu
tekið svona mikið í netin.
Menn verða bara að passa sig á
því að sækja ekki um of á þessum
litlu bátum. Byija seinna á vertíð-
inni og gæta sín vandlega. Veðrið
skiptir svo miklu máli. Á því bygg-
ist sóknin og veturinn, sem bezt
gekk, var eiginlega stöðug blíða.
Við emm venjulega þrir á bátnum
á netunum og höfum verið með 45
til 50 net, 8 í trossu. Við fengum
mest 10 í róðri og til jafnaðar var
aflinn 7 til 8 tonn. Ég byija alltaf
á línu í janúar og svo er farið á
netin, þegar loðnan gengur yfír.
Þá fáum við ekkert á línuna leng-
ur, fiskurinn leggst í loðnuna og
tekur ekki beituna. Það er svona í
febrúar eða marz, sem það gerist.
Annars hef ég bara verið fjórar
vertíðir á netunum, lét línuna og
skakið duga áður. Skakið tekur svo
við af vertíðinni á vorin. Það er
ekkert svipaður afli á því og netun-
um. Mest höfum við fengið 4 tonn
en þykir gott að fá tvö til tvö og
hálft tonn á dag. Stundum er þetta
svo nánast ekki neitt.
Það fæst minna af fiski á hand-
færin og línuna en í netin, en
netafískurinn er lakari. Hann er
hins vegar stærri og meira borgað
fyrri hann. Það liggur við að gæðin
skipti ekki máli. Verðið fer eftir
stærðinni og fímm kflóa fískurinn
er dýrastur. Þetta mætti vera öðm
vísi.“
Stjómun fiskveiða og kvótinn
hafa haft víðtæk áhrif á fískveiðar
íslendinga síðustu árin. Tekin var
upp skömmtun á físki í ljósi minnk-
andi afla og allir urðu að gefa eftir,
en mismikið. Trillukarlar fóm í stríð
við sjávarútvegsráðherra, en þeim
deilum er að mestu lokið. Trillukarl-
ar em ekki háðir kvóta nema á
netum á vertíðinni. Annars er þeim
heimilt að veiða eins og þeir vilja
þess utan, að þeir em skyldugir til
að stoppa ákveðinn dagafjölda á
ákveðnum tímum ársins. Ragnar
er að mestu sáttur við þetta fyrir-
komulag, þó það hafí skert mögu-
leika hans. „Ég hef alveg nóg,“
segir hann.
„Ég er tiltölulega sáttur við
stjómun fískveiða, þó netakvótinn
hafí skert aflann hjá okkur. Við
megum vel við una miðað við hina
bátana, sem hafa bara visst magn
og ekkert umfram það. Við megum
fiska 100 tonn af óslægðum fiski í
net á vertíðinni og eins og við viljum
og getum þess á milli. Að auki
megum við taka ótakmarkað í önn-
ur veiðarfæri en netin á vertíðinni.
Kvótinn er bara á netunum, en það
gæti nú breytzt. Þegar við tókum
350 tonnin á hálfu ári, vora sumir
stóm bátamir ekki einu sinni með
svona stóran kvóta yfír allt árið.
12 tonna bátamir em til dæmis
með 150 tonna þorskkvóta yfír allt
árið, en reyndar ótakmarkað af
öðram tegundum í sóknarkvóta.