Morgunblaðið - 22.11.1987, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐEÐ, SUNNUDAGUR 22. NÓVEMBER 1987
27
misstu Bóliviumenn einnig aðgang
að sjó. Nú er flatarmál landsins
rétt rúm ein milljón ferkílómetra
og þar búa rúmar 6 milljónir manna.
Landið er því um tífalt stærra en
ísland og íbúar 24 sinnum fleiri en
við. Um og yfir 60% manna eru
frumbyggjar (oft nefndir indíánar),
en þeir eru af mörgum þjóðemum.
Um 25% teljast blandnir að uppruna
og 15% eru hvítingjar eða aðfluttir
úr vestri; Spánverjar og Þjóðveijar
eru einna flölmennustu hópamir en
t.d. Japanir sjást einnig.
Miðsvæðis er Bólivía á um það
bil 16. breiddargráðu sunnan mið-
baugs. Þar er komin skýringin á
því hvers vegna þar er vetur í júlí.
Loftslag er nokkuð tvískipt rétt eins
og landshættir. í vestri em tveir
flallgarðar. Báðir tilheyra Andes-
fjöllum. Sá vestari, með landamær-
hæsta fjallið í Konungsfjallgarðin-
um, en það er 6462 metra hátt.
Nokkur lægri fjöll vom með í tak-
inu til þess að menn næðu að
aðlagast hæðinni (blóðið þykknar).
Ella yrðu einhveijir okkar hættu-
lega veikir og ennfremur tíðkast
alls ekki að nota súrefni í háfjalla-
ferðum í Andesflöllum. Á milli
flallaferða átti að dveljast í La Paz
og fara til skoðunar um Titikaka-
vatn. Allt gekk þetta eftir.
Hópurinn var mjög ósamstæður
enda þekktust fæstir þátttakenda
áður en ferðin hófst. Sumir þeirra
höfðu gengið á flöll yfir sex og sjö
þúsund metra, aðrir ekki. Öll urðum
við að skila yfirliti yfir klifurferðir
fyrri ára þegar hver bókaði sig til
fararinnar. I hópnum vom menn
úr mörgum starfshópum, t.d. lækn-
ir, vélsmiður, kennari, endurskoð-
tveggja tonna plastbátum yfir hálft
vatnið til Sólareyjunnar. Þar hittum
við fyrir heimamenn sem búa við
kom- og kartöflurækt innan um
rústir frá tímum Inkanna. Sam-
kvæmt goðsögninni um Inkahöfð-
ingjana áttu þeir að hafa komið frá
þessari eyju. En hver svo sem for-
saga Inkaveldisins er þá tókst
Inkahöfðingjanum með góðu skipu-
lagi og herlist að leggja undir sig
um 12 milljónir manna og stærstan
hluta vesturálfunnar á skömmum
tíma um og eftir 1300. Þeir skópu
undirstöður Bólivíu og fleiri ríkja.
Á 16. öld komu fyrstu Spánveijam-
ir til Suður-Ameríku og hófst þá
nýr kafli í sögunni. Átök innrásar-
manna og heimamanna enduðu með
upplausn Inkaríkisins, æintýraleg-
um ránsferðum og eyðileggingu, en
um leið frekari skrefum til samein-
Þorpstorgið og kirkj&n í Laja, & hásléttunni (altiplano) snemma morguns.
um Chile, er aðallega úr gosbergi,
og þar em nokkur misgömul eld-
fiöll, öll óvirk að því best er vitað.
Um 500 til 800 km austar em feli-
ingaQöll úr setbergi og djúpbergi
og fleiru, í ætt við Aipana en mun
hærri. Þar heitir Corderilla Real eða
Konungsíjallgarður. Á milli Qall-
garðanna er hásléttan fyrmefnda
(Altiplano) úr þykkum setlögum en
sums staðar skorin gljúfmm. Þar
er líka rúmlega 8000 ferkílómetra
stöðuvatn, feiknadjúpt, ásamt með
öðmm vötnum, sumum brimsöltum.
Stóra vatnið er hið fræga Titikaka-
vatn með mikilli strandbyggð,
fiskimiðum og tugum eyja. Á vet-
uma er þama þurrt, allhlýtt á
daginn en kalt á nóttunni. Sumur
em mjög vætusöm og þá snjóar
mikið í íjöllin því þau em flest 5000
til 6500 metra há. Austurhelmingur
iandsins er gjörólíkur þeim vestari
og vom samgöngur fyrrnrn litlar
milli svæðanna. Land fellur mjög
bratt austur af Konungsijallgarðin-
um, allt að 5000 metra á 40—50
km vegalend. Djúpir og grónir dalir
skerast f fyöllin en neðan við er
skógi vaxinn hluti Amason-vatna-
svæðisins. Næst Qöllunum er lofts-
lag mjög milt og jörð ftjósöm. Þar
heitir yungas. En hlýrra og rakara
er í frumskóginum og þar em stór
lítt könnuð landsvæði. Syðst er
landið aftur á móti þurrt og em
þar gas- og olíulindir Bóliviumanna.
Má með sanni segja að Bólivia sé
í raun tvö eða jafnvel þijú gerólík
lönd.
Einn íslendingnr og
14 Þjóðverjar
Ferðamenn hafa eftir miklu að
slægjast í Bólivíu: Tilkomumiklu
landslagi, flölbreyttum gróðri,
fomri og nýrri menningu, forvitni-
legu þjóðlífí og fjöllunum svo
eitthvað sé nefnt. Tilgangur hóps-
ins, sem ég tilheyrði, með Bólivíu-
ferðinni var fjallaklifur. Fyrirtæki
á vegum þýska Alpasambandsins
skipuleggur leiðangra á fyöll í öllum
heimsálfum og geta áhugamenn
keypt sig inn í þá og þannig kom-
ist á slóðir sem sjálfstæðir leiðangr-
ar hafa að mestu verið einir um
fram á þennan áratug. Okkar ferð
var sú níunda tii Bólivíu á vegum
fyrirtækisins. Við áætluðum að
klífa þijú fyöll yfir 6000 metra há:
Hæsta fjall Bólivfu, Nevado Saj-
ama, 6524 metrar, fyallið Huyana
Potosi (6080 m) og loks Illimani,
andi, póstafgreiðslumaður og
framkvæmdastjóri; tvær konur og
þrettán karlar. Fyrir hópnum var
þar þrautreyndur flallaleiðsögu-
maður, Franz Kellner að nafni.
Þegar leið á ferðina skiptust menn
í litla hópa eftir lundemi, áhugamál-
um og klifurstíl og mynduðu
línugengi sem héldu saman á fyöll-
um og deildu með sér tjaldi.
Þegar á 2. degi í Bólivíu ók hóp-
urinn upp i 4600 metra hátt fjalla-
skarð og gekk á 4900 metra
iandmælingatind. Mér tókst að
staulast þar upp (á strigaskóm) og
sló þar með persónulegt hæðarmet
við undirleik glymjandi höfuðverks.
Tveimur dögum síðar var hæðin
aukin í 5400 metra á skíðafjalli La
Paz-búa. Þá gekk allt strax miklu
betur.
Úr skímu fomeskjunnar
Rætur Bólivíumanna ná mörg
árþúsund aftur fyrir okkar tímatal.
Ein fyrsta mikilvirka menningar-
þjóðin er kennd við Tiuhuanaco við
Titikaka-vatn. Hún byggði glæstar
byggingar og bjó til listaverk úr
leir, steini, gulli og fleiru og telst
vera undanfari þeirra manna sem
náðu að leggja undir sig feiknastór
landsvæði í álfunni: Inkanna. Tiu-
huanaco-menn voru staðbundnir við
suðurhluta Titikaka-vatns að þvi
gerst er vitað og þeirra blómatími
var á fyrstu öldum okkar tímatals
til 600—800 e. Kr. Um svipað leyti
og síðar ríktu aðrar þjóðir á líkan
hátt staðbundið t.d. þar sem nú eru
Perú, Ekvador og Kolumbía. Við
skoðuðum uppgrafnar rústir í Tiu-
huanaco. Þær eru aðeins lítill hluti
stórrar byggðar. Haglegar stein-
hleðslur, dularfullar styttur og
píramídar sýndu að þama hafði
merkisfólk hafst við. Einnig var
ljóst að lftið hafði verið unnt að
lesa úr fomminjunum og því fátt
eitt vitað um tilkomu, lif og örlög
fólksins.
Stönd Titikaka-vatns er alsett
smábýlum, þorpum og bátalægjum.
Vatnið er dimmbiátt og fjærst
glampar á hvíta Konungsfjalla-
lengjuna. Há evkalýptustré hneigja
krónumar yfir veginn og ströndina
en úti fyrir er víða sef sem lengst
af var notað í báta. Þeir em sem
óðast að víkja fyrir plastprömmum
og hraðbátum. Þama beið okkar
við tanga einn kafteinn Massimo,
fískimaður, búsettur á einni eyjanna
i vatninu. Hann og sonur hans fluttu
hópinn í stífum öldugangi á tveimur
ingar landsvæða og uppkomu
núverandi þjóðrfkja álfunnar.
Eftir tunglskinsbjarta nótt hélt
hópurinn til bæjarins Copacabana
við vatnið. Hann er blanda af göml-
um nýlendubæ og sveitaþorpi
indíána — eða campesinos (búand-
liðs) eins og heimamenn vilja heldur
láta nefna sig. Þama er fögur, göm-
ul kirkja með likneski af Mariu mey
sem mikil helgi hvílir á. Eftir að
hafa neytt kjöts af ungu lamadýri
gengum við á lítið ijall í bænum
sem syndugir kaþólikkar klffa sér
til afláts með bænahaldi og bukti
við altöru á leiðinni. Á leiðinni þar
upp mátti gefa eitthvað mörgum
betlaranum sem em jafn minnis-
stæðir og dýrðleg útsýnin ofan af
gnípunni.
I La Paz beið okkar sú áhöfn sem
átti eftir að fylgja hópnum á fjöllin
þijú: Fimm aymara-indíánar. Auk
spænskunnar töluðu þau sfn í milli
hið foma aymara-mál. Það er eitt
af tugum indíánatungna sem notað-
ar em í landinu, sumar af nokkmm
þúsundum. Stærsta indíánaþjóðin
mælir á ketsjúa-máli en það er tal-
ið mjög skylt megintungu Inkanna.
Ein kveðja þeirra er svona: Ama
sua, ama llulla, ama quella, (ekki
stela, ekki ljúga, ekki vera latur).
Fyrir hópnum var Euduardo, 29
ára gamall fjallamaður með derhúfu
(merktri Coca-Cola) á skakk. Enn
mikilvægari var þó María, 36 ára,
og átti eitt bam með karli sínum
rúmlega fertugum sem heitir Er-
asmo og var hjálparkokkur og
burðarmaður með hópnum, ákaf-
lega úrræðagóður og seigur. María
rejmdist listakokkur við erfiðustu
aðstæður, ávallt með fjórréttaða
máltíð og nóg af svörtu tei eða
kókatei. Hún hafði sjálf gengið á
Illimani með ítölskum hópi fyrir tíu
ámm og vissi því hvað klukkan sló.
Tveir til viðbótar hjálpuðu við burð
á fjöllin (í efri tjaldbúðimar). Það
vom Fransesco, nær fimmtugu, oft
með 40 kíló á bakinu, og komung-
ur strákur, byijandi f faginu, Felicio
að nafni. Oll sýndu þau sig að vera
vingjamleg og traust, með kímni-
gáfuna f lagi. Og stunduin gerðu
þau grín að hvítingjunum. Á aym-
ara að sjálfsögðu.
Höfundur erjarðvísindamaður og
starfandi kennari i Reykja vik.
TEXTI OG MYNDIR:
ARITRAUSTIGUÐMUNDSSON
KÚPLINGSPRESSUR
KÚPLINGSDISKAR
KÚPLINGSLEGUR
Fyrir flestar tegundir
evrópskra og japanskra
fólks- og vörubifreiða.
Útvegum í allar helstu tegundir
fólks- og vörubifreiða.
Þekking Reynsla Þjónusta
FALKIN N
SUÐURLANDSBRAUT 8, SIMI 84670