Morgunblaðið - 19.01.1988, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. JANÚAR 1988
Starfsleikninám — Bylting í símenntun kennara
Þátttakendur og leiðbeinendur á starfsleikninámskeiðunum við útskriftarathöfnina í Kennaraháskólanum.
Jónas Pálsson rektor Kennaraháskólans (t.v.) afhendir Keith Hump-
hreys gjöf sem þakklætisvott fyrir hans mikla starf við starfsleiknin-
ámskeiðin.
Upp við ræðupúltið í stofu Kennaraháskóla íslands
stendur hópur ungmenna úr Öskjuhlíðarskóla í
Reykjavík og syngur íslensk þjóðlög fyrir hóp áheyr-
enda. Þessir áheyrendur sem eru kennarar, skóla-
stjórar, fræðslustjórar, sérkennslufulltrúar, sálfræðingar og
fleiri mætir menn og konur, eiga eitt sameiginlegt: Þeir eru
snortnir. Snortnir af getu þeirra einstaklinga sem áður fyrr
hefðu verið álitnir óhæfir til hvers kyns náms og athafna —
snortnir og glaðir yfir þeim breytingum sem orðið hafa á hög-
um þeirra bama sem í daglegu tali eru kölluð fötluð börn, börn
sem eru á eftir, böm með sérkennsluþarfir.
„Átök eru
af hinu góða“
Fyrir tveim áratugum eða svo
þótti ekki taka því að kenna þeim
nokkum skapaðan hlut, en núna,
hinn 9. janúar 1988, tók hópur
kennara, nánar tiltekið 92 úr fjórum
sérskólum landsins, á móti skírtein-
um sem votta það að í tvö ár hafi
þeir tekið þátt í starfsþjálfunarnám-
skeiðum við Kennaraháskóla Is-
lands, sem hafa borið heitið
starfsleikninám.
En hvað er starfsleikninám og
hver er tilgangurinn með því? I
stuttu máli: Að breyta hugsunar-
hætti kennarans gagnvart bömum
með sérkennsluþarfir og gera kenn-
arann hæfari til að mæta ólíkum
þörfum þeirra og getu. Námið er
hagnýt leiðbeining í vinnubrögðum
við kennslú, einkum í námskrárgerð
fyrir hvem einstakling.
Eftir að hætt var að raða saman
bömum í bekki eftir námsgetu eins
og gert var hér um árið, þá óx
vandi kennarans. Allir.voru svo af-
skaplega ánægðir með að vera nú
lausir við tossabekkina, en það láð-
ist alveg að þjálfa og búa sjálfan
kennarann undir starf sitt í þinum
„blandaða“ bekk. Nú varð hann
veskú að sinna á einum degi tutt-
ugu og fímm bömum eða svo, sem
öll vom misjafnlega á vegi stödd
hvað snerti getu og þroska. Sama
námsbókin var ætluð þeim öllum
og skyldu þau fylgja sama efni á
sama hraða. Margir kennarar fóm
í framhaldsnám í sérkennslufræð-
um og leystu vanda hinna verst
stöddu, annaðhvort með sérkennslu
innan eða utan bekkjarins, en áfram
lá þunginn á herðum bekkjarkenn-
arans, — og liggur enn. Hann reynir
að koma til móts við þarfir hinna
slökustu og einnig hinna dugleg-
ustu með því að ljósrita aukaverk-
efni í stómm stíl. Og ekki er
óalgengt að kennarar sitji langt
fram á nótt við að semja námsefni
sem þeir þó aldrei hafa fengið þjálf-
un í að gera. í raun ætti sérkennslu-
fræði að vera hluti af hinu almenna
kennaranámi.
í sérskólum er vandamálið það
sama, því þar em nemendur einnig
misjafnlega á veg komnir hvað
snertir getu og þroska, þótt á öðm
stigi sé.
Það má segja að tilgangurinn
með starfsleiknináminu hafi verið
sá að reyna að brúa þá gjá sem er
milli sérkennslu og almennrar
kennslu. Magnús Magnússon sér-
kennslufulltrúi menntamálaráðu-
neytisins komst vel að orði þegar
hann sagði: „Þetta er leitin að sann-
leikanum, hvorki meira né minna.“
Erfið ferð að baki
Afhending skírteina fór fram við
hátíðlega athöfn í Kennaraháskól-
anum. Mörg ávörp vom flutt, bæði
af rektor KHÍ og skólastjómm sér-
skólanna, svo og af þátttakendum
sjálfum sem vom úr Öskjuhlíðar-
skóla, Safamýrarskóla og Þjálfun-
arskólum ríkisins í Kópavogi og í
Reykjavík. Einnig tóku til máls sér-
kennslufulltrúar og síðast en ekki
síst stjómendur námskeiðsins, Ey:
rún Gísladóttir umsjónarmaður KHÍ
og Bretinn Keith Humphreys, aðal-
hvatamaður starfsleikninámsins á
Islandi.
Andrúmsloftið einkenndist af
feginleika og þátttakendur voru
léttir í máli þegar þeir sögðu frá
námskeðinu, sýndu myndir og
bmgðu jafnvel plötu á fóninn.
Ókunnugum varð það ljóst að hér
hafði verið um sérstakt og óvenju-
legt nám að ræða. Þá duldist engum
að það hafði verið erfitt.
Einar Hólm Ólafsson skólastjóri
Öskjuhlíðarskóla lýsti þessu námi
skemmtilega frá sjónarmiði áhorf-
andans og líkti því við ferð sem
lagt var upp í eftir enskum upp-
drætti og með íslenskum fararstjór-
um. Leiðin var bæði ókunn og giýtt
þannig að menn fengu hælsæri og
önnur meiðsli og hefðu sennilega
gefíst upp, ef ekki hefðu komið til
plástrar og hvatning frá ferðafélög-
um.
„Þetta er aðeins
byrjunin“
Jónas Pálsson rektor Kennarahá-
skólans rakti stuttlega sögu sér-
kennslunnar fyrr og nú í ræðu
sinni, og sagði að allt frá árinu
1968 hefði KHÍ starfrækt eins árs
nám fyrir verðandi sérkennara, þó
óreglulega með nokkurra ára milli-
bili, og var þetta nám mjög sniðið
eftir námsskipan Statens Special-
lærerskole í Öslo, sem talinn er í
fremstu röð á þessu sviði. Sumarið
1985 réðst svo að skólanum Keith
Humphreys, sérfræðingur við Poly-
technic-háskólann í Newcastle upon
Tyne á Englandi. Undir hans leið-
sögn var síðan gerð áætlun um
reglulegt framhaldsnám í sér-
kennslufræðum sem skyldi Ijúka
með BA-gráðu. Því námi miðaði nú
áfram með eðlilegum hætti.
Keith Humphreys starfaði sem
gistilektor við skólann í tvö ár, og
er nú staddur hér í tveggja vikna
heimsókn. En Grétar Marinósson,
sem veitt var dósentsstaða við KHI
sl. sumar, hefur nú umsjón með
framhaldsnáminu í sérkennslufræð-
um. Sú viðbótarstarfsþjálfun sem
kennarar úr hinum fjórum sérskól-
um luku nú, er fjögurra missera
nám samhliða starfi sem staðið
hefur samfellt síðan í janúar ’86
og tengist það hinu reglulega fram-
haldsnámi í sérkennslufræðum.
Þess má geta, að nú stunda 200
kennarar í almennum grunnskólum
í Reykjavík og í Reykjanesumdæmi
starfsleikninám sem hófst 1987.
Jónas sagði þessa brautskrán-
ingu kennara í starfsleikninámi
marka stóran áfanga fyrir KHÍ,
sem undanfarin misseri hefur leit-
ast við að móta stefnu varðandi
kennaramenntun almennt þannig
að KHÍ verði meginstofnun á því
sviði. En starfsemi KHÍ skiptist í
þijá meginþætti: Grunnmenntun
kennara, þ.e. B.Ed. námið, símennt-
un fyrir starfandi kennara og
framhaldsnám fyrir kennara í
nokkrum megingreinum uppeldis-
fræði og kennslufræði. Tveir
síðasttöldu þættirnir eru enn á byij-
unarstigi, einkum framhaldsnámið
en því fylgir óhjákvæmilega aukin
áhersla á rannsóknir, en við erum
langt á eftir nágrannaþjóðum okkar
að þessu leyti, þótt gott byijunar-
starf sé hafið af starfsmönnum
Kennaraháskólans.
Að lokum vék Jónas nokkrum
orðum að sjálfu námskeiðinu, sagð-
ist hafa átt þess kost að vera
þátttakandi í svipuðum fyrirtækjum
um dagana, en hann hafi þó aldrei
vitað til þess að svo stór hópur legði
jafnmikla vinnu af mörkum sem
aðeins að takmörkuðum hluta hefði
verið umbunað fyrir með venjuleg-
um launagreiðslum. Hann færði
öllum sem hlut áttu að máli innileg-
ar þakkir frá Kennaraháskólanum.
I stuttu viðtali eftir athöfnina
sagði Jónas að Kennaraháskólinn
hefði aðeins verið að gera skyldu
sína með því að veita formlegt sér-
kennslunám. „Því Kennaraháskól-
inn leitást við að starfa sem miðstöð
kennaramenntunar í landinu og vill
veita stuðning þeim þáttum þjóðlífs
sem unnir eru í grunnskólum lands-
ins, en þessi starfsemi er ekki síður
hluti af atvinnulífinu en annað sem
venjulega gengur undir því nafni.“
— Starfsleikninámið var þá mik-
ilvægt fyrir Kennaraháskólann?
„Tvímælalaust, og einnig stefnu-
markandi þegar haft er í huga
samstarfið milli KHÍ og sérskól-
anna. Þarna náðum við lengst í því
að sameina kenningu og fram-
kvæmd. í þessu er því fólgið
þróunarstarf fyrir Kennaraháskól-
ann sjálfan. Þetta er aðeins byijun-
in, en hún lofar góðu.“
Efhilegir nemendur —
árangursrík kennsla
Það tók dágóða stund að ná tali
af Keith Humphreys því allir vildu
margheilsa honum og kveðja, en
loks tókst þó að króa hann af út
við glugga.
Hann sagði að samstarfið við
íslenska kennara hefði gengið mjög
vel. „Þeir unnu mikið og vel og
þetta var í rauninni mjög erfítt fyr-
ir þá þar sem námið fór allt fram
á ensku og við áttum oft í erfíðleik-
um með merkingu hinna ýmsu
hugtaka. Einnig er saga okkar og
menning ólík og kom fram í ýmsum
myndum, eins og til dæmis þegar
þýða þurfti námsefni. íslendingar
gera mjög miklar kröfur til góðrar
þýðingar og eyða kannski of mikl-
um tíma í þann þátt. Þessar bækur
sem við þýddum skyldu notast sem
umræðugrundvöllur, áttu aldrei að
verða fagurbókmenntir. Því væri
það ákjósanlegt ef kennarar héðan
kæmu til Englands og sæju þar
starfsbræður sína vinna í umhverfí
þar sem menningin „truflar“ ekki.“
Það sem felst í kenningum
Humphreys er breyttur hugsunar-
háttur gagnvart fötluðum bömum.
„I stað þess að líta á þau sem mis-
heppnuð, þá reynum við að sjá
hvernig við getum kennt þeim með
það sem þau hafa. Fötlun á ekki
að hindra nokkum mann í að nema
og læra. Þegar barni misheppnast
í námi, þá er það vegna þess að
verkefnið sem lagt var fyrir það var
of erfitt. Sérkennsla hefur alltof
lengi verið tengd kennslu sem ekki
er ætlað að bera árangur, en þetta
er að breytast. Frá sálfræðilegu og
læknisfræðilegu sjónarmiði er barn-
ið kannski andlega eða líkamlega
fatlað, en frá okkar sjónarmiði er
það efnilegur nemandi sem skilar
árangri. Ennþá eru það þó eingöngu
læknar og sálfræðingar sem sam-
kvæmt lögum ákveða hvort barn
fari í sérskóla eða ekki.