Morgunblaðið - 19.01.1988, Blaðsíða 41

MORGTINBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. JANÚAR 1988
41
Forsetaefnum hitnar í hamsi
og flokksaginn farinn fyrir bí
Gary Hart eykur fylgi sitt í Iowa og fær langþráðan styrk úr ríkissjóði
Eltir ívar Guðmundsson, fréttaritara Morgunblaðsins í Washington.
Vang-avcltur bandarískra Qölmiðla vegna óvæntrar endurfæð-
ingar Garys Harts til forsetaframboðs hafa í bili vikið fyrir
harkalegu hnútukasti milli tveggja virðulegustu framámanna
Repúblikanaflokksins, þeirra Roberts Doles, formanns og tals-
manns flokksins í Öldungadeildinni, og George Bush, varaforseta
Bandaríkjanna, sem báðir sælqast eftir forsetaframboði.
KrókódUar repúblikana bíða þess að éta frambjóðendur demókrata í morgunmat.
George Bush
Gary Hart
Það þykir að sjálfsögðu eðli-
legt, að það kastist í kekki milli
frambjóðenda í andstæðum
stjómmálaflokkum, en er hnútur
fljúga um borð milli samhetja inn-
an Repúblikanaflokksins bæði á
sjónvarpsskjánum sem og í öðrum
fjölmiðlum fer að kárna gamanið,
segja gárungamir um leið og þeir
minna á, að sjálfir höfðingjarnir
hafi brotið 11. boðorð flokksins,
sem Reagan forseti hefur hvað
mest hamrað á: „Þú skalt ekki
tala illa um samflokksmenn þína.“
Ósamlyndi flokksforingjanna
hófst með því, að Dole, eða liðs-
menn hans, breiddu út þá sögu,
að George Bush hefði ekki sagt
allan sannleikann um vitneskju
sína og þátttöku í vopnasölumál-
inu svonefnda, en Bandaríkja-
stjóm seldi á laun vopn í hendur
„hófsömum öflum“ í íran gegn
því að þau hlutuðust til um lausn
bandarískra gísla í Líbanon. Vara-
forsetinn brást hinn reiðasti við
þeirri ásökun og sagðist hafa sagt
allan sannleikann, sem væri, að
hann hefði ekki haft neina vitn-
eskju um vopnasöluna til írans.
„Látið mig í friði,“ sagði Bush og
krafðist þess, að Dole og menn
hans hættu að „níðast á sér“.
„Þeir ættu að vara sig þegar ég
fer að skjóta silkiormaskeytum
fyrir framan andlitin á þeim,“
sagði Bush og vísaði í svokölluð
„Silkworm“-skeyti, sem framleidd
em í Kína og hafa komið nokkuð
við sögu í átökum á og við Persaf-
lóa.
Elisabethar
þáttur Dole
Bush og hans menn létu ekki
sitja við silkiormahótunina eina
heldur gerðu það að tillögu sinni,
að allir frambjóðendur til forseta-
kjörsins birtu opinberlega skatta-
framtöl sín tíu ár aftur í tímann.
Það fór ekki dult, að þessi uppá-
stunga var þannig tilkomin, að
lítið útbreitt landsbyggðarblað
birti grein, þar sem gefíð var í
skyn, að fé hefði verið notað ólög-
lega úr svokölluðum „blindum
sjóði" Dole-fjölskyldunnar, en svo
em þeir sjóðir nefndir, sem stjóm-
málamenn eða menn í opinberum
embættum, setja til hliðar og fela
í hendur öðmm til varðveislu, og
hafa ekki aðgang að sjóðnum eða
not af honum til eigin þarfa á
meðan þeir em í embætti. í frétt-
inni um „'blinda Dole-sjóðinn“ var
gefið í skyn að kona Doles, Elisa-
beth, sem var samgöngumálaráð-
herra í stjóm Reagans þar til fyrir
skömmu að hún sagði af sér emb-
ætti til að snúa sér að kosninga-
baráttu eiginmanns síns, hefði
notað fé úr sjóðnum á ólöglegan
hátt til eigin þarfa.
Robert Dole, sem í skoðana-
könnunum er talinn hafa vinning-
inn fram yfir Bush í Iowa, segist
ekkert hafa á móti því, að fram-
bjóðendur birti skattaframtöl sín.
„En því ætti að binda það við
tíu ár frekar en frá fæðingu,"
sagði Dole, sem síðar lagði áherslu
á, að hann hefði unnið sig upp
úr fátækt til frama. „Á bestu
ameríska vísu,“ eins og hann orð-
aði það.
Gary Hart: Risa-
vaxinn dvergnr eða
dvergvaxinn risi?
Nýjabmmið af framboði Garys
Harts í flokki með „Dvergunum
sjö“, eins og frambjóðendahópur
demókrata var kallaður í byijun,
virðist vera farið að dvína. Hann
er ekki eins eftirsóttur á skjáinn
og hann var í byijun. Honum var
meira að segja fálega tekið er
hann heimsótti fæðingarborg sína
um helgina. Það er ekki vel ljóst
hvort hann verður risavaxinn
dvergur í hópnum eða dvergvax-
inn risi, eins og einhver gaman-
samur náungi komst að orði.
Spéteiknarar dagblaðanna hafa
tekið Gary Hart að sér þessa dag-
ana og það svo rækilega, að
mörgum þykir nóg um • að líta
skopmynd af forsetaframbjóðand-
anum með buxurnar á hælunum,
eða mynd af honum þar sem hann
er teiknaður í nektarsýningar-
stellingu á götu úti fyrir framan
kvenfólk. Á annarri skopmynd er
Hart sýndur í ræðustóli þar sem
hann heldur ræðu fyrir virðuleg-
um mæðrahóp og er látinn segja:
„Nú, en hvar eru svo dæturnar?"
Fjárhagur Garys
Harts stórbættur
Hart fær að minnsta kosti einn-
ar milljónar dollara ríkisstyrk
samkvæmt lögum um að ríkið
skuli vega með álitlegum upphæð-
um á móti kosningasjóðsfé, sem
forsetaframbjóðendum áskotnast
frá einstaklingum eða félögum.
Hart skuldar eina milljón doll-
ara eða vel það frá síðustu
kosningabaráttu. Hefir honum
verið legið á hálsi fyrir að hafa
sýnt lítinn áhuga á að greiða þá
skuld. Talið er líklegt, að Hart
geti átt 900 þúsund dollara kröfu
til viðbótar á ríkið vegna þátttöku
hans í kosningunum í haust, hvort
sem honum gengur betur eða verr
í forkosningunum.
Gary Hart hefir gengið heldur
vel í skoðanakönnunum í Iowa.
Þrátt fyrir það dettur engum í
hug, að hann eigi minnstu von til
að vera kjörinn í forsetaembættið
í Bandaríkjunum. Að hinu hallast
menn frekar, að hann muni
minnka sigurlíkur demókrata með
framboði sínu, sem að öllu jöfnu
hefði mátt telja ágætar eftir tvö
kjörtímabil Reagans, ekki síst í
ljósi þess að gagnrýni á stjórn
forsetans hefur aukist mjög að
undanfömu. .
Sumir kosningasérfræðingar
og spámenn í þeim efnum telja,
að þegar til kosninga kemur f
Iowa muni margir þeirra, er nú
segjast munu fylgja Hart, heltast
úr lestinni vegna kosningafyrir-
komulagsins, sem er á þá leið, að
kjósendur stilla sér upp í hópa að
baki frambjóðendum. Margir
muni hika við að gefa þannig
höggstað á sér. Eitt er að greiða
atkvæði sitt í einrúmi kjörklefans,
annað að standa við hlið frambjóð-
anda, sem er mjög umdeildur, og
ekki bætir úr skák, ef frambjóð-
andinn hefír orð á sér fyrir
óáreiðanleika — hvort heldur um
ræðir kvennamál hans, sannsögli
eða almenna skapgerð og lundar-
far.
Að forkjöri loknu í báðum fylkj-
um, Iowa og New Hampshire,
riðlast frambjóðendaliðið til muna.
Þeir, sem lenda í öðru eða þriðja
sæti í forkosningunum, eiga litla
eða enga von um að fá útnefningu
framboði og neyðast til að leggja
upp laupana. Til þessa dags hefir
enginn, sem tapað hefir forkjöri
í New Hampshire, komist í for-
setaframboð það kosningaárið —
ekki vegna þess að atkvæði íbúa
New Hamshire skipti sköpum sem
slík, en til skamms tíma voru
fyrstu forkosningamar haldnar
þar og úrslitin hafa ávallt haft
mikil áhrif á almenningsálitið.
Fari fari menn illa út úr forkosn-
ingunum þar sópast fylgi frá þeim
annars staðar. Enginn vill styðja
fallkandídat. Við þetta bætist svo,
að það eru flokksþingin sem end-
anlega velja forsetaefni flokksins.
Fulltrúar frá smáfylkjum eins og
Iowa og New Hampshire eiga til-
tölulega fáa fulltrúa á flokks-
þingunum og hafa raunverulega
lítil sem engin áhrif á frambjóð-
endavalið þegar á flokksþingið er
komið. Það er því ekki atkvæða-
fjöldinn í forkosningunum, sem
tryggir frambjóðanda sigur, held-
ur fjöldi fulltrúa sem fylgja honum
á flokksþingunum, en skoðanir
þeirra mótast vissulega talsvert
af úrslitum forkosninganna þó
það sé síst einhlítt.
I þessu sambandi má benda á,
að í forsetakosningunum 1980
fékk George Bush flest atkvæði
í forkosningunum í Pennsylvaníu,
en Ronald Reagan vann þar meiri-
hluta fulltrúa til flokksþingsins. Á
sömu leið fór fyrir Gary Hart, sem
láðist að tryggja sér flokksþings-
fulltrúa í kosningunum 1984 í
þremur fylkjum, Illinois, Pennsyl-
vaníu og Florida, annaðhvort af
handvömm, eða vegna þess, að
hann trúði því, að skoðanir hans
og stefnumál nægðu honum til
framdráttar. Árangurinn varð sá,
að hann fékk ekki eitt atkvæði
frá 195 flokksþingsfulltrúum
Pennsylvaníu og aðeins frá 41
fulltrúa af 194 í Illinois. Á sömu
lund fór fyrir Hart 1984 er Mond-
aie fékk samtals 6,8 milljónir
atkvæða í forkjöri, en Hart hlaut
samtals 6,5 milljónir atkvæða.
Mondale fékk hinsvegar 2.191
atkvæði á flokksþinginu en Hart
aðeins 1.200.
Bush og Dukakis
firemstir í
New Hampshire
Þegar þetta er ritað sýnir nýj-
asta skoðanakönnun í New
Hampshire, að þeir Michael Duk-
akis, demókrati og fylkisstjóri
Massachusetts, hefir 39% at-
kvæða og George Bush varafor-
seti, repúblikani, 38%.
Næstur Bush er Robert Dole,
sem fékk 23% af atkvæðum repú-
blikana. Næstur honum er Jack
Kemp með 15%, en Alexander
Haig, Pete du Pont og síra Pat
Robertson fengu undir 5%. 13%
þeirra sem sögðust myndu kjósa
repúblikana höfðu ekki ákveðið
hvem þeir myndu kjósa.
• Þótt Gary Hart hafv 19% af
fylgi demókrata í skoðanakönnun-
inni og Paul Simon 12% sýnir
önnur skoðanakönnun að Hart
muni verða í þriðja sæti á eftir
Simon og tölum þeirra þá snúið
við. Líkt og repúblikanar, sem
reka lestina með undir 5%, eru
þeir Richard A. Gephardt, Jesse
Jackson, Albert Gore og Bmce
Babbit.
11% demókrata sögðust ekki
vera búnir að ákveða hvem þeir
myndu kjósa.
í New Hampshire er frambjóð-
anda óheimilt samkvæmt lögum
að eyða meira en 440.000 dollur-
um (um 15,5 milljónum ísl. kr.)
vegna forkosninganna í New
Hampshire. Þrátt fyrir það hefir
Pierre du Pont viðurkennt, að
hann muni eyða 1 milljón dollara
(38 millj. Isl. kr.) í New Hamps-
hire vegna forkosninganna.