Morgunblaðið - 02.02.1988, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. FEBRÚAR 1988
29
Austurríki:
Nýfundið skjal gæti bendlað
Waldheim við stríðsglæpi
Reuter
Þessi mynd birtíst i vestur-þýska tímaritinu Der Spiegel og sýnir ljósrit af simskeytí sem sagt er
votta að Kurt Waldheim forsetí Austurríkis hafi gerst sekur um striðsglæpi.
ZUrich, frá Önnu Bjamadóttur,
fréttaritara Morgunblaðsins.
Vestur-þýska vikuritíð Der
Spiegel birtir í nýjasta heftí sínu
skjal sem gætí afdráttarlaust
bendlað Kurt Waldheim, forseta
Austurríkis, við striðsglæpi i
heimsstyijöldinni siðari. Skjalið
er simskeyti sem króatísk her-
deild sendi annarri þann 22. júli
1942. Þar segir: „Áríðandi. Laut-
inant Kurt Waldheim i herfor-
ingjaráði Stahls hershöfðingja
fer fram á að 4224 fangar frá
Kozara, aðallega konur og börn
og um 15 prósent eldri karl-
menn, verði sendir i burtu: 3514
til Grubisino Pojje og 730 til
Semlin." Tímaritíð segir að fjöl-
margir þessara hafi síðar týnt
lifi í fangabúðum nasista.
Waldheim var birgðaliðsforingi
í þýska hemum í Banja Luka á
þessum tíma. Borgin var í höndum
Króata. Þýski herinn og króatískar
herdeildir höfðu nýlokið hörðum
aðgerðum gegn andspymuhreyf-
ingunni í Kozarafjöllum. Tugþús-
undir manna höfðu flúið heimili sín
og lent í fanga- eða flóttamanna-
búðum. Ástandið í þeim var
hroðalegt. Þúsundir létust en stór
hluti karlmannanna, sem lifðu af,
var sendur í þrælkunarbúðir.
Waldheim hefur margsinnis end-
urtekið að hann hafi ekkert haft
með fanga að gera á stríðsárunum.
En í bókinni „Fúr die Richtigkeit
Kurt Waldheim", eftir svissneska
blaðamanninn Hanspeter Bom,
kemur fram að eitt af hlutverkum
birgðadeildarinnar var að finna
föngum samastað. í starfslýsingu
fyrir deildina segin „5) Fangar.
Hver deild á að útbúa bækistöð
fyrir fanga. Fyrirskipanir um brott-
flutning fanganna verða gefnar
eftir aðstæðum."
Fangabúðimar Grubisino Polje
og Semlin vom í Króatíu. Fangar
höfðust yfirleitt ekki lengi við þar
heldur voru sendir áfram í fanga-
búðir nasista í Júgóslavíu eða
þrælkunarbúðir þeirra í Noregi.
Þúsundir karlmanna voru sendir
frá Semlin til Noregs, til dæmis í
vegavinnu, á þessum tíma.
Dusan Plenca, fyrrverandi yfír-
maður hemaðarskjalasafns Júgó-
slavíu, fann skeytið semDer Spiegel
birtir. Tímaritið greiddi yfir 1,5
milljónir ísl. kr. fyrir það og önnur
gögn sem Plenca hefur fundið. Þar
á meðal er mynd af Waldheim með
hinum illræmda Ante Pavelic, lepp
Hitlers í Króatíu og leiðtoga Ust-
aschas-flokksins. Menn Pavelics
veittu herforingjaráði Stahls hers-
höfðingja orður fyrir góða frammi-
stöðu í baráttunni um Kazara.
Waldheim hlaut silfurorðu með eik-
arlaufi áður en hann fór frá Banja
Luka í lok júlí 1942.
Talsmaður Waldheims í Vín
sagði að skeytið í Der Spiegel hlyti
að vera falsað þegar hann var fyrst
spurður um það. Hann sagði að
Waldheim hefði ekki haft vald til
að skipa fyrir í hemum. Hann neit-
aði síðar að svara spumingum
varðandi skeytið og sagði að al-
þjóðleg nefnd sagnfræðinga, sem
nú er í Vín, yrði að dæma um gildi
skeytisins. Blaðamenn Der Spiegel
efast ekki um að það sé ósvikið en
vesturþýski sagnfræðingurinn
Manfred Messerschmied, sem á
sæti í sagnfræðinganefndinni, vildi
ekki dæma um gildi þess í sjón-
varpsviðtali á laugardagskvöld.
Nefndin hefur nú beðið Plenca að
leggja fram sjö skjöl varðandi
Reuter
Júgóslavneski sagnfræðingur-
inn Dusan Plenc.
Waldheim, sem hann hefur undir
höndum, svo að hún geti fjallað
um þau í lokaályktun sinni sem hún
hyggst leggja fram í Vínarborg 8.
febrúar.
Skeytið er eina skjalið sem hefur
fundist sem gæti tengt Waldheim
við stríðsglæpi. „Það gæti sýnt að
glæpsamlegum fyrirskipunum var
komið til skila," sagði Simon Wies-
enthal í samtali við austurríska
vikuritið Profíl. Æ fleiri greinahöf-
undar dagblaða og stjómmála-
menn, sem studdu Waldheim lengi
vel, hafa snúist gegn honum að
undanfömu og sagt að hann verði
að segja af sér embætti, hver sem
niðurstaða sagnfræðinganefndar-
innar verður. Þeir telja hann gera
landinu of mikið ógagn með þvi
að sitja í forsetastóli og telja að
deilunum um hann muni ekki ljúka
þótt hann verði hreinsaður af öllum
gmn um stríðsglæpi. Sannleiksgildi
orða hans hefur of oft verið hrakið
til að hann geti treyst siðferðisþrek
þjóðarinnar. En Rudolf Kirchschlá-
ger, fv. forseti landsins, sagði
hinsvegar í sjónvarpsviðtali áður
en króatíska skeytið kom fram að
Waldheim ætti ekki að segja af sér
hafi hann enga glæpi framið í
stríðinu. Hann sagði að við það
gætu Austurríkismenn misst það
sjálfstraust, sem þeir hafa byggt
upp á undanfömum 40 ámm og
sama úrræðaleysið gæti gripið þá
og hijáði þjóðina á ámnum milli
stríða. Hann taldi því betra fyrir
Austurríki að Waldheim sæti áfram
en að hann segði af sér.
Tvísýn atkvæðagreiðsla
um aðstoð við skæruliða
Bandaríkjaþmg:
Verður afgreidd í fulltrúadeild á
morgun og í öldungadeíld á f östudag
Washington, Stokkhólmi. Reuter.
TALSMENN Bandaríkjastjórnar
og leiðtogar stjórnarandstöðunn-
ar á þingi, demókrata, eru hvorir
um sig vissir um að bera sigur
úr býtum í atkvæðagreiðslu um
36 milljón dollara aðstoð við
skæruliða í Nicaragua. Verður
gengið til atkvæða um hana í
fulltrúadeildinni á miðvikudag
en i öldungadeildinni á föstudag.
Daniel Ortega, forseti Nic-
aragua, hefur nú lokið ferð sinni
um nokkur Evrópulönd og hefur
heim með sér yfirlýsingar fjög-
urra ríkisstjórna um stuðning við
friðaráætlun Mið-Ameríkuríkja.
friðaráætluninni frá í ágúst síðast-
liðnum.
Ronald Reagan Bandaríkjafor-
seti lætur einskis ófreistað til að
vinna tillögunni brautargengi og í
kvöld, þriðjudagskvöld, ætlar hann
að flytja sjónvarpsávarp til þjóðar-
innar. Dagblaðið The Miami Herald
sagði á sunnudag, að Hvíta húsið
hefði lagt á ráðin um að biðja er-
lendar ríkisstjómir um að styðja
skæmliða ef tillagan verður felld á
þingi. Shultz utanríkisráðherra var
Moskva:
spurður um þessa frétt og svaraði
því til, að hún væri úr lausu lofti
gripin. Hann lagði hins vegar
áherslu á, að hvorki hann né forset-
inn mundu gefast upp í baráttunni
fyrir friði í Mið-Ameríku og ekki
aðeins friði, heldur einnig frelsi.
Ortega Nicaraguaforseti hélt í
gær heim úr ferð sinni til nokkurra
Evrópulanda þar sem hann reyndi
að afla stuðnings við friðaráætlun
Mið-Ameríkuríkjanna. Hafa stjóm-
völd á Ítalíu, Spáni, Noregi og
Svíþjóð lýst yfír vilja sínum til að
fylgjast með framkvæmd áætlunar-
innar og einnig hétu Svíar auknum
fjárstuðningi við sandinistastjóm-
ina.
Rigningar í Belgíu
Að undanfömu hafa verið miklar rigningar í Belgú, svo jafnvel hefur
gætt flóða á stöku stað. Hér á myndinni má sjá bogana í garðinum
Parc de Cinquantinaire í Brussel speglast í vatninu sem eftir sat þeg-
ar skýfallinu linnti loks eftir margra daga úrhelli. Garðurinn er mjög
vinsæll til síðdegisgönguferða hvort heldur hann hangir þurr eður ei.
„Við munum vinna þessa at-
kvæðagreiðslu," sagði George
Shultz, utanríkisráðherra, um tii-
lögu stjómarinnar um frekari
aðstoð við skæruliða en Thomas
Foley, fulltrúadeildarþingmaður
demókrata frá Washington, kvaðst
vera jafn viss um, að hún yrði felld.
I tillögunni segir, að aðeins 3,6
milljónir dollara af 36 skuli vera
bein hemaðaraðstoð en andstæð-
ingar hennar halda því fram, að
aðstoðin geti samt grafið undan til-
raunum fimm forseta í Mið-Amerí-
kuríkjum til að hrinda í framkvæmd
Fundur um mannréttindamál leystur upp
Moskvu, Reuter.
ÓEINKENNISKLÆDDIR örygg-
islögreglumenn og Iögregluþjón-
ar leystu upp fund fulltrúa
alþjóðlegra mannréttindasam-
taka og sovéskra andófsmanna í
Moskvu á sunnudagskvöld. Fimm
Sovétborgarar voru handteknir
en þeim var sleppt úr haldi síðar
um kvöldið.
Fundurinn fór fram í íbúð í
Moskvu og sóttu um 70 manns
hann. Tveir Bandaríkjamenn, full-
trúar Helsinki-mannréttindasam-
takanna, voru þar staddir og
hugðust þeir ræða við sovéska and-
ófsmenn og fulltrúa sovéskra
mannréttindasamtaka. Níu lög-
regluþjónar og þrír óeinkennis-
klæddir KGB-menn birtust
skyndilega og skipuðu þeir fólkinu
að fara til síns heima. Fimm voru
handteknir sökum þess að þeir
höfðu ekki skilríki sín handbær en
þeim var sleppt síðar.
Skilríki allra þeirra sem voru við-
staddir voru rannsökuð þar á meðal
skilríki Bandaríkjamannanna
tveggja. 21 fulltrúi Helsinki-sam-
takanna, sem hafa það markmið
að fylgjast með því að ákvæði Hels-
inki-sáttmálans séu virt, komu til
Sovétríkjanna í síðustu viku til við-
ræðna við embættismenn, andófs-
menn og fulltrúa sovéskra
mannréttindasamataka.
erlén't