Morgunblaðið - 19.02.1988, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1988
Líflegnr fundur um
launamisréttíð í landinu
> KJÖRDÆMISRÁÐ Sjálfstæðis-
flokksins í Suðurlandskjördæmi
efndi til opins fundar um launa-
misréttið í landinu að kvöldi mið-
vikudags. Frummælendur voru
úr öllum stigum þjóðfélagsins og
ræddu um málið frá ýmsum og
ólíkum sjónarhomum. Arni Jo-
hnsen, formaður kjördæmisráðs-
ins, stýrði fundinum, sem var vel
sóttur. Hér fer á eftir frásögn
af því helsta sem kom fram i
ræðum frummælenda.
Óhóflegur launamunur
óásættanlegnr
Þorsteinn Pálsson, forsætisráð-
herra, tók fyrstur frummælenda til
máls. Hann sagði launamisréttið
mikilvægt umræðuefni í þjóðfélag-
inu á hveijum tíma og hvemig þjóð-
arkökunni væri skipt á sem réttlát-
astan hátt. Það sé ein af grundvall-
arregium lýðræðislegs þjóðskipu-
lags að atvinnurekendur og launa-
fólk geti samið um launakjör í
fijálsum samningum. Lýðræðis-
þjóðfélagið byggi þó ekki einungis
á frelsi, heldur eirinig samkomulagi
og sáttum og það sé ekki síður
mikilvægt að sú megihregla sé við-
urkennd, þar sem óhóflegur mis-
munur á kjörum sé óásættanlegur
og grafi undan meginstoðum lýð-
ræðisins. Það sé vandi og ábyigð
samningsaðila að finna þama hinn
gullna meðalveg, en ávallt séu uppi
mismunandi skoðanir á hvað teljist
réttlátur launamunur og umræðu-
efriið viðkvæmt.
Þorsteinn benti á að þó þessum
málum væri að mestum hluta skip-
að í fijálsum samningum, þá hefði
ríkisvaldið oft haft þaraa afskipti,
meðal annars með trygginga- og
skattalöggjöf til að jafna aðstöðu
fólks og gefa öllum möguleika til
eðlilegra lífskjara. Vitnaði hann til
orða Aðalheiðar Bjamfreðsdóttur,
alþingismanns og fyirurn formanns
starfsmannafélagsins Sóknar, í
umræðu um efnahagsmál á Alþingi
fyrír skömmu, þar sem hún sagði
að hún hefði ekki trú á að kjör lág-
launafólks yrðu löguð í kjarasamn-
ingum. Sagðist hann telja þetta
raunsætt mat á aðstæðum og hann
værí um margt sammála Aðalheiði.
Staðreyndin væri sú að menn töluðu
í ræðu og riti um hagsmuni lág-
launafólks og kjarabætur til þess
væru síðan notaður af meiríhlutan-
um til þess að klifra upp bakið-á þvf.
Þoreteinn rakti síðan nokkur
dæmi þess að rfkið hefði komið að
kjarasamningum. Ræddi hann sér-
staklega um desembereamningana
1986, sem hefðu verið ein merkasta
tilraun aðila vinnumarkaðarins til
þess að hækka lægstu launin sér-
staklega upp á eigin spýtur. Þá
hefði því verið haldið fram að verð-
bólgan yrði í kjölfarið 30-40% vegna
þess að hækkunin myndi ganga upp
allan launastigann með launaskriði
og reyndin hefði orðið sú.
Hann sagði að ríkisstjómir væm
yfirleitt tilbúnar til að freista þess
að ná fram markmiðum um aukinn
launajöfnuð og hann vænti þess að
svo yrði áfram. Varðandi þær samn-
ingaviðræður sem nú standa yfir
sagðist Þoreteinn ekki vilja gera
þær að umræðuefni, en ríkisstjómin
væri tilbúin til að eiga þátt f þeim
þegar samningsaðilar hefðu náð
samstöðu sfn á milli.
Kaupkröfuklúbbar
Guðmundur J. Guðmundsson,
formaður Verkamannasambands
íslands og verkamannafélagsins
Dagsbrúnar, sagði að þjóðfélagið
hefði mikið breyst á undanfömum
ámm úr lítjð stéttskiptu þjóðfélagi,
sem bændur, sjómenn og verka-
menn hefðu sett meginsvipinn á, í
það að vera þjóðfélag sérfræðing-
anna og sérhæfðs fólks af ýmsum
toga. Eitt einkenni á þessum hóp-
um, en innan þeirra væm margir
góðir einstaklingar úr ýmsum flokk-
um, væri kröfuharka án tillitis til
aðstöðu og kjara annarra. Hann
vildi kalla þessá hópa kaupkröfu-
klúbba og hann óttaðist að þeir
væm að ýmsu lejrti orðnir sterkari
aðili f þjóðfélaginu en almennt
verkafólk, sem jafriframt því að
beijast fyrir sínum kjömm, reyndi
að tryggja kjör gamals fólks og
bamafólks til dæmis. Verkalýðs-
hreyfingin hefði á undanfömum
áratugum breytt þessu þjóðfélagi
mikið, þótt oft á tíðum fyndist fólki
það ganga hægt. Ef ræstingakona
hækkaði um 13% í launum skyldi
það ganga upp allan launastigann
hvort sem launin væm 250 eða 500
þúsund.
Guðmundur sagði að þetta svo-
nefrida launaskrið hefði heitið yfir-
borgamir f hans ungdæmi og það
sem einkenndi yfirborganimar væri
að þær væm mestar á hæstu laun-
in og minnstar á lægstu launin. Á
sama tíma og reynt væri að koma
lægstu launum í 200 krónur á
klukkustund væri ekki til sá tré-
smiður á suðvesturhominu, sem
hefði minna en# 500 krónur á
tímann. Þetta sagðist hann myndi
hafa látið ósagt ef hann hefði enn-
þá verið flokksbundinn í Alþýðu-
bandalaginu. Staðreyndin væri sú
að launamisréttið væri miklu meira
en taxtamir gæfu til kynna vegna
yfirborgananna.
Guðmundur sagði að tvær þjóðir
væra famar að búa í landinu. Víða
út um land, til dæmis f Borgamesi
og á Hellu, væri fólk ekki með nema
um 500 þúsund krónur f árelaun.
Hjón eða sambýlisfólk ynnu bæði
úti myrkranna á milli og unglingar
fæm út á vinnumarkaðinn strax
og þeir gætu. Fólk hér á landi legði
á sig gífurlega vinnu, það væri
gengið út í öfgar og eðlilegt flöl-
skyldulíf væri farið að rofria af
þessum sökum. Hann sagðist full-
yrða að ekki hefði áður verið jafn
mikill launamunur milli hópa og
einnig milli landssvæða og nú væri.
Sannleikurinn væri sá að til dæmis
kennarar hefðu hækkað helmingi
meira en almennt verkafólk á
síðasta ári. Verkalýðshreyfingin og
ríkisvaldið þyrftu að taka höndum
saman um að leiðrétta þettá, annað
væri kjarkleysi og hann hefði sagt
við foreætisráðherra að hann væri
tilbúinn dl þess að gera bandalag
um að koma prósentunum burt.
Guðmundur sagði að ungt fólk
væri að kikna undir skuldbindingum
vegna lánslg'aravísitölunnar, sem
þyti upp og væri alltaf fyrir ofan
kaupið. Annaðhvort ætti allt að
vera tryggt með vísitölu eða ekk-
ert. Honum væri næst skapi að fá
stjóm Dagsbrúnar til þess að Iýsa
yfir stuðningi við frumvarp Eggerts
Haukdal um afnám lánskjaravísi-
tölunnar
Ekki hægt að lögbinda
lágmarkslaun
Friðrik Sophusson, iðnaðarráð-
herra, sagði að launamunur ætti
sér margar skýringar og fór nokkr-
um orðum um þær, en eitt aðalatríð-
ið væri að samningsrétturinn um
kaup og kjör væri fijáls. Nefndi
hann að Kvennalistinn hefði viljað
lögbindingu lágmarkslauna í stjóm-
armyndunarviðræðunum síðastliðið
sumar, sem hefði í reyndinni haft
það í för með sér að samningsrétt-
urinn yrði tekinn af, því hvemig
hefði átt að koma í veg fyrir að
hærra launaðir hópar krefðust
sömu hækkana. Engir aðrir flokkar
á Alþingi væm þessarar skoðunar.
Hann sagði að það sem máli
skipti væri að auka verðmætasköp-
unina í landinu til þess að meira
yrði til skiptanna; það væri raun-
hæfasta leiðin til þess að hækka
laun hinna lægst launuðu til fram-
búðar. Skapa þyrfti gróskuskilyrði
fyrir atvinnulífið, samkeppnin hefði
aldrei verið meiri en nú og það
gerði auknar kröfur til fyrirtækja
og starfsfólks. Hann vitnaði til
skýrelu um framleiðni, sem ýmsir
hagsmunaaðilar hefðu átt aðild að.
Þar kemur fram að framleiðni er
ekki eins mikil hér og víða erlend-
is, meðal annare vegna þess að
starfsskilyrði hér væm óhagstæðari
en í nágrannalöndunum og mikil
orka hefði farið í það hjá fyrirtækj-
unum að fást við verðbólguna. Ná
þyrfti verðbólgunni niður, því að-
eins þannig yxi kaupmátturinn.
Friðrik sagði að standa þyrfti
eðlilega að hlutunum í sambandi
við samspil atvinnuveganna. Ef
góðæri væri í sjávarútveginum færi
iðnaðurinn niður á við og ef „vel
heppnað hallæri" væri í sjávarút-
veginum áraði vel fyrir iðnaðinn.
Út úr þessum vítahring þyrfti að
komast og væri einn möguleikinn
að selja eða taka gjald fyrir veiði-
leyfi.
Hann endurtók að launamunur
gæti átt sér eðlilegar skýringar, en
launamisrétti þyrfti að leiðrétta.
Þórir Kjartansson.
Hróplegasta misréttið væri Iauna-
munur karla og kvenna. Hann sagði
að launafólk og atvinnurekendur
ættu miklu meira sameiginlegt en
það sem sundraði þeim.
Einstaklingshyggja
í uppgangi
Ásmundur Stefánsson, foreeti
Alþýðusambands íslands, rakti
nokkrar tölulegar staðreyndir varð-
andi launamun og launaþróun með
tilliti til stétta, kynja, vinnutíma og
fleira. Hann sagði að útgjöld vísi-
tölufjölskyldunnar væm nú rúm-
lega 115 þúsund krónur á mánuði.
Matvara hefði hækkað um 5.515
krónur frá því í júlí eða um 24% á
sama tíma og laun hefðu hækkað
um 7,23%. Kaupmáttur hefði fallið
og þeir sem eyddu stómm hluta
tekna sinna í matvömr hefðu orðið
illa úti. Þrátt fyrir fullyrðingar
stjómvalda um að hækkun matvöm
hefði verið 'mætt með hækkun
bamabóta væri staðreyndin sú að
bamabætur með einu bami hefðu
hækkað um 126 krónur á mánuði
frá síðasta ári.
Ásmundur benti á nokkrar leiðir
sem hægt væri að fara og famar
hefðu verið til þess að bæta hag
láglaunafólks. I fyreta lagi væri
hægt að skera neðan af launaskal-
anum. Tilraunir í þessa vem hefðu
Frá fundinum.
Morgunblaðið/Bjami
Þorsteinn Pálsson.
Grétar Pétursson.
oft verið reyndar, en ekki gengið
sem skyldi. Oánægja hefði til dæm-
is verið með að byijendur og þeir
sem lengur hefðu unnið væm á
sama kaupi og það hefði valdið því
að dregið hefði sundur aftur. Þá
væri hægt að hækka laun um sömu
krónutölu, en það hefði ekki skilað
langvinnum árangri. í þriðja lagi
væri hægt að hækka laun undir
ákveðnum mörkum og í Ijórða lagi
færa fólk milli flokka. Þá gæti ríkis-
valdið einnig bætt hag láglauna-
fólks, til dæmis með hækkun bama-
bóta og skattleysismarka, lækkun
skatts á nauðsynjum og hækkun
bóta almannatrygginga.
Ásmundur varaði alvarlega við
þeirri breytingu á hugsunarhætti,
sem sér virtist vera að eiga sér stað
í íslensku þjóðfélagi, þ.e. þróunar í
átt til aukinnar markaðs- og ein-
staklingshyggju. Sagði hann þetta
einkum umhugsunarvert fyrir
flokksmenn Sjálfstæðisflokksins,
þar sem þessara sjónarmiða hefði
fyret og fremst gætt, þótt þau
mætti finna í öllum flokkum. Ein-
staklingurinn hugsaði fyret og
fremst um sjálfan sig og teldi sig
ekki bera ábyrgð gagnvart öðmm
eða heildinni.
Helmlngs tekna aflað með
yfirvinnu eða bónus
Stella Steinþóredóttir, verkamað-
ur frá Neskaupstað, hóf framsögu
sína með því að spyija hvemig það
mætti vera að meðallaun væm talin
vera 65-70 þúsund krónur á mán-
uði á sama tíma og kjarasamningar
hljóðuðu upp á 30-40 þúsund. Sam-
kvæmt því hlyti launafólk að afla
allt að helmingi tekna sinna með
yfirvinnu, bónus eða yfírborgunum.
Láglaunastefna undanfarinna ára
hefði valdið meiri röskun og mis-
rétti en fólki hefði órað fyrir.
Óheillavænleg þróun hefði hafíst
árið 1983 þegar verðbætur vom
afnumdar og verkafólk látið greiða
niður verðbólguna. Þá hefði ekki
verið um annað að ræða fyrir marga
en bæta við sig vinnu. í framhaldi
af því hefði verið tekin upp ný við-
miðun um afkomu verkafólks, þar
sem vom ráðstöfunartekjur heimil-