Morgunblaðið - 19.02.1988, Page 47

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1988
47
EsterK. Sæmunds-
dóttir - Minning
Sigríði, bömum hennar og tengda-
bömum, svo og öðmm aðstandendum
okkar dýpstu samúð.
Blessuð sé minning Hólmgeirs
Ámasonar.
Gísli Jónatansson
„Nú til hvíldar halla ég mér,
höfgi á augu síga fer,
alskyggn Drottinn, augu þín
yfir vaki hvílu mín.
Enn í dag ég of margt vann,
er þig, Guð minn, styggja kann.
Herrans Jesú blessað blóð
bæti, hvað ég yfirtróð.
Ég nú fel í umsjón þér
alla hjartakæra mér,
gjörvallt fólk um gjörvöll lönd
geymi trútt þín föðurhönd."
(Hensel - Sb. 1886 - Stgr. Thorst.)
Kallið kom óvænt í þetta skiptið,
án þess að nokkum mann gmnaði
hvað í vændum var þegar hann Geiri
afí fór að morgni 10. febrúar sl., á
venjulegum miðvikudegi upp á
sjúkrahús í skoðun. Amma Sigga
bjóst við honum aftur fyrir hádegi
og var farin að hugsa fyrir hádegis-
matnum eins og venjulega. Hann kom
ekki aftur. Skoðunin gekk vel. Afi
fékk að hvíla sig „um stund" áður
en hann yrði sóttur aftur. Þessi litla
stundarhvíld varð öllu lengri.
Elskulegur afi okkar verður til
moldar borinn á morgun, laugardag-
inn 20. febrúar, frá Húsavíkurkirkju.
Hann er farinn á vit þriggja bama
sinna, Jóhönnu sem lést árið 1960,
Ævars sem lést árið 1967 og Bjargar
sem lést árið 1984. Alls varð þeim
afa og ömmu sjö bama auðið. Eftirlif-
andi em Ingvar, Guðmundur og Elsa,
sem búa á Húsavík ásamt fjölskyldum
sínum, og Ása, búsett á Vopnafirði
með sinni fjölskyldu.
Afi hefði orðið 78 ára þann 27.
mars nk. hefði hann lifað. Hólmgeir
Ámason fæddist árið 1910 á Knarar-
eyri á Flateyjardal. Hann ólst upp í
stómm systkinahópi. Alls urðu systk-
inrn sextán, en flórtán komust til
fullorðinsára. Eins og gefur að skilja
á afskekktum stað, þurfti fjölskyldan
mikið á sig að leggja til að hafa í sig
og á. Þurftu því bömin ung að byija
að vinna hvað þau máttu, bæði til
sjós og lands.
Amma, Sigríður Sigurbjömsdóttir
frá Vargsnesi, sem er ysti bærinn í
Köldukinn, réð sig sem ráðskona til
afa árið 1934. Þannig kjmntust þau
og giftu sig sumarið eftir, eða 2. júní
1935. Ungu hjónin fluttu að Látmm
í Eyjafirði 13. maí 1936 þar sem þau
bjuggu í sambýli við Axel Jóhannes-
son og Sigurbjörgu Steingrímsdóttur
konu hans. Árið 1938 fluttu þau til
Flateyjar á Skjálfanda og reistu þar
eigið hús árið eftir sem þau nefndu
Gmnd.
Aðaltekjur sínar hafði hann af sjó-
sókn á eigin bátum auk þess sem þau
hjónin stunduðu landbúnað eingöngu
til heimilisnota. Þannig var reyndar
um alla búendur í eynni í þá daga.
Samfleytt áttu þau heima í Flatey til
ársins 1961 er þau fluttu til Húsavík-
ur og keyptu húsnæði á Laugar-
brekku 20, þar sem afi átti heima til
hinstu stundar.
Eyjan heillaði afa og ömmu alla
tíð og svo fór að þau vom viðloðandi
eyna meira og minna vor og sumur
til ársins 1967. Á vorin stunduðu
menn gjaman grásleppuveiði úr eynni
enda stutt á miðin. Nú hin síðari ár
hafa þau notið þess að heimsækja
eyna á sumardögum í fylgd ættingja
og vina. Þau gátu ekki hugsað sér
að sjá Gmnd grotna niður og gáfu
því bömum sínum húsið með því skil-
yrði að því yrði haldið við. Mikil vinna
tók við, en ég held að fullyrða megi
að engin eftirsjá sé í öllum þeim
vinnustundum, sem í verkið fóm
þvílík paradfs og ró sem eyjan hefur
upp á að bjóða.
Fljótlega eftir að afi flutti í land,
hóf hann störf hjá útgerðarfélaginu
Vísi hf. og var viðloðandi fyrirtækið
eins og kraftar leyðfu allt til dauða-
dags.
Afi hefur ávallt fylgst náið með
velferð afkomenda sinna. Við höfum
alltaf getað bankað upp á hjá ömmu
og afa og notið einstakrar gestrisni
og hjálpsemi þeirra á hvaða tímum
sem er. Alltaf hafa þau verið boðin
og búin að rétta hjálparhönd þar sem
þess var þörf. Sérstök vinátta og
kærleikur myndaðist á milli afa og
Ingvars Þórs, eins af- langafabömum
hans, og hafa þeir átt margar gleði-
stundimar saman. Eflaust tekur það
fjögurra ára bamið langan tíma að
skilja að afi komi ekki aftur.
Elsku afa okkar kveðjum við með
þessum fátæklegu línum um leið og
við viljum biðja góðan Guð að varð-
veita hann.
Jóhanna Ingvarsdóttir og
Ingvar Þór Kale.
Fædd 3. febrúar 1926
Dáin 12. febrúar 1988
Föstudaginn 12. febrúar lést í
Landspítalanum amma okkar, Ester
Kristjana Sæmundsdóttir, eftir
skammvinn en erfið veikindi. Bar-
átta hennar var erfíð en alltaf gerði
hún lítið úr veikindum sínum og
bar sig vel þegar við heimsóttum
hana. Alltaf lét hún lífsgleðina sitja
í fyrirúmi og ávallt var gaman að
koma í heimsókn og þiggja kökur
og ekta súkkulaði með ijóma. Þeg-
ar okkur bar að garði í Ásgarðinn
eða í seinni tíð á Ásbrautina var
okkur alltaf vel tekið og áttum við
þar margar góðar stundir.
Síðastliðið haust lést afi okkar,
Þórður Steindórsson, einnig í
Landspítalanum, en þau höfðu verið
gift í hartnær 40 ár. Þetta var henni
mikið áfall en hún bar sig mjög vel
þrátt fyrir það að á þeim tfma var
hún orðin alvarlega veik. Ekki datt
okkur þá í hug að þau myndu hitt-
ast aftur svo fljótt sem raun varð
á. Víst er að á slíkri sorgarstundu
sem nú er söknuðurinn mikill en
vafalaust eru fagnaðarfundir hjá
þeim ömmu og afa.
Bömum hennar og ættingjum
vottum við samúð okkar og þökkum
henni allt að sem hún hefur gefið
okkur frá því að við fyrst munum
eftir.
Gísli PáU,
Þórður Björn,
Halldór Gunnar.
Guðmundur Jónas-
son íÁsi - Minning
Fæddur 3. júnf 1905
Dáinn 7. febrúar 1988
Hálf öld er liðin, reyndar fimm ár
í viðbót, frá því ég fyrst kynntist
Guðmundi Jónassyni sem síðar var
kenndur við Ás í Vatnsdal. Það var
á útmánuðum vetrar að hann kom
að Hvammi og dvaldist þar i viku
hjá þeim hjónum Steingrími Ingvars-
syni og konu hans, Theodóru Hallgr-
ímsdóttur, uppeldissystur Guðmund-
ar. Þeir vom alla tfð miklir vinir,
Steingrímur og Guðmundur, og oft
heyrði ég Guðmund minnast þess
hversu Steingrimur væri mikill af-
bragðsmaður. Þama var ég heimilis-
fastur þegar Guðmund bar að garði.
Það verður að segjast eins og er að
strax við fyrstu sýn lfkaði mér vel
við manninn. Vinátta og trygglyndi
myndaðist þama sem stóð alla tfð.
Hann varð sfðar aufúsugestur okkar
hjóna hvenær sem hann kom á heim-
ili okkar. Vegna tveggja ára dvalar
í þessum norðlenska fallega dal á
árunum milli 1930—1940 kynntist
ég Vatnsdælingum nokkuð vel og
alla tfð síðan höfðar þessi dalur og
fólkið sem hann byggir þó nokkuð
til mín, prýðis menn upp til hópa og
nokkrir afbragðs menn og þar f er
Guðmundur hvað bestur.
Guðmundur var af fátækum for-
eldrum kominn, sem ekki var óal-
gengt á fyreta tug þessarar aldar og
vegna þess var hann látinn f fóstur
að Hvammi f Vatnsdal. Þar byijaði
hans fyreta heppni, því hjá Hallgrfmi
og Sigurlaugu fékk hann gott upp-
eldi á stórbúi sem mikið var umleikis
og í góðum efnum. Ég vissi að Guð-
mundur dáði fóstra sinn alla tfð og
ekki sfst fyrir að þar lærði hann að
nokkru á hvem veg átti að fara að
í peningamálum, gæta fengins fjár
og ávaxta það. Hallgrfmur i Hvammi
var á undan sinni samtfð f peninga-
málum, hann stofnaði sinn eigin
banka, lánaði út peninga til bænda,
bæði í Vatnsdal og lengra frá. Auðvit-
að varð hann að taka vexti svo útlán-
in gætu þrifist, en vel kom sér fyrir
bændur sem voru að byija búskap
eða vantaði peninga í stuttan tíma.
Þama kynntist Guðmundur nýrri hlið
á búskapnum og með góðum árangri
mun þessi hjálparbúgrein hafa sýnt
Guðmundi hvemig með peninga ætti
að fara og hvereu mikið atriði var
að afla þeirra. Fjármálavit Hallgríms
virðist hafa fest rætur hjá fóstureyni
hans og svo vel að honum virðist aldr-
ei hafa verið flárvant, þó efa ég ekki
að þar hafi Ifka komið til meðfætt
vit Guðmundar.
Guðmundur var til höfðingja bor-
inn enda dugði honum ekki minna
en þijú höfuðból um ævina. Hann
fluttist komungur að Hvammi á fomt
höfuðból og fyrrum sýslumannssetur,
stór og góð jörð sem hefur verið
tvíbýli á, allt frá því Hallgrímur hætti
búskap. Þegar Guðmundur fór sjálfur
að búa, þá lausamaður, einhleypur,
byijar hann sinn búskap á höfuð-
bólinu Komsá. Þar var líka gamalt
sýslumannssetur og líka sat þar al-
þingismaður í eina tíð. Þá bjuggu
þeir menn einir á jörðinni en í tíð
Guðmundar vom að mig minnir þrír
bændur á Komsá. í Hvammi og sfðar
á Komsá leggur Guðmundur drög
að sínum framtfðarbúskap. Svo er
það um 1940 að Guðmundur kaupir
Ás af Guðmundi Ólafssyni alþingis-
manni sem þar hafði búið í rúm fjör-
utíu ár. Hafi Ás í Vatnsdal ekki ver-
ið höfuðból í tíð Guðmundar Ólafsson-
ar, ja, þá varð hann það undir hand-
leiðslu Guðmundar Jónassonar sem
rak þar stórbúskap alla tfð og byggði
stórt og vandað íbúðarhús auk allra
útihúsa og þarf ekki að lýsa því fyrir
þeim sem um Vatnsdal hafa farið,
þar er allt til fyrirmyndar hvert sem
litið er og óvíða á landinu hygg ég
vera stærra eða meira bú en var í
tíð Guðmundar nema um félagsbú
sé að ræða. Svo ég hafi orð Ágústs
á Hofi um „höldana", þá er ekki vafi
að Guðmundur í Ási var mesti búhöld-
ur í Vatnsdal á sinni tfð. Þegar biður
sýslusómi þá var að sjálfsögðu leitað
til Guðmundar í Ási.
Héraðshælið á Blönduósi var byggt
á árunum 1954—1956. Þar átti Guð-
mundur þátt í og var hann alveg
óþijótandi við að safna fé til fram-
kvæmda. Hann gekk þar fram af
sínum alkunna dugnaði við söfnun f
sýslunni og einnig utan hennar meðal
burt fluttra Húnvetninga og varð vel
ágengt. Nú eru þeir þrír burt fluttir
sem mest og best börðust fyrir því
að Héraðshælið væri reist. Páll V.G.
Kolka, Guðbrandur ísberg og Guð-
mundur í Ási, en tveir af þeim nutu
þar hvfldar seinustu æviárin, þeir ís-
berg og Guðmundur. Guðmundur var
góður fulltrúi sinnar sveitar og sýslu
hvar á mannþingum sem hann kom.
Hann var sannur Húnvetningur og
sem slíkur vann hann sýslu sinni vel
og var traustur málsvari að öllu því
sem betur mátti fara. Sjálfsagt tfunda
það einhveijir aðrir en einu vil ég hér
við bæta. Það var ekki óeðlilegt með
slfkan framámann að bent væri á
hann sém væntanlegt þingmannsefni
og var það í eina tfð gert og fór fram
val milli tveggja valinkunnra manna.
Annar gerði f því að sækjast eftir
fylgi en Guðmundur hafðist ekkert
að, í því lá gæfumunurinn. Ekki er
það óhugsandi að Guðmundur hafi
viljandi látið þetta fram hjá sér fara.
Ég get mér þess til að þingseta hafi
ekki freistað hans, hafí ekki átt við
þennan dugnaðar- og ákafamann.
Hann sat reyndar á Alþingi einhvem
tíma sem varamaður svo hann vissi
á hvem hátt málin þróuðust þar en
það er annað að vera sem varamaður
stuttan tíma en aðalmaður, efa ég
að honum hafi fallið það. Þrátt fyrir
mikil umsvif og tfmaleysi við stórbú-
skap fylgdÍBt Guðmundur vel með
þjóðmálum og lét þar ekkert fram
hjá sér fara. Öllu, sem horfði til
heilla landi og þjóð, var hann óskipt-
ur með. En svo komu upp mál bæði
á þingum og í flokknum sem honum
lfkaði ekki við. Jafnvel hjá hans eigin
flokki, skynjaði hann oft að betur
hefði mátt fara hefði annar háttur á
verið.
Það hefur vafalaust haft áhrif á
Guðmund að foreldrar hans höfðu
úr litlu að spila, það var fátækt f
landi og mörg heimili bjargarlftil.
Guðmundi lágu alltaf vel orð til þess
fólks sem minnimáttar var vegna
fátæktar og margt hefði hann viljað
hafa öðruvísi til hjálpar ef hann hefði
mátt ráða. Ég minnist þess, ef efna-
lftUl maður réðst f að reisa bú, kaupa
jörð og bústofn að ekkert gladdi
Guðmund meira en ef þessum sama
manni famaðist vel.
Margra stunda sakna ég þar sem
við ræddum um eitt og annað f okkar
þjóðfélagi. Stundum var það fræðsla
frá hans hendi af fundum sem hann
var á varðandi bændastéttina og
ævinlega lagði hann aðaláhersluna á
þau málefni sem vörðuðu hinn vinn-
andi mann og að hann ætti að fá sfn
laun uppborin.
Það fer ekkert á milli mála að
skoðanir okkar Guðmundar fóru í
öllum meginatriðum saman, þá við
ræddum þjóðmál vftt og breitt. Það
var eitt sinn heima hjá mér að þar
kom niður tali okkar Guðmundar að
hann segir mér að nú væru nokkrar
jarðir í Vatnsdal komnar eða að fara
í eyði og var honum það ekki sáre-
aukalaust. Sfðan þessi orð voru sögð
hefur bæst við þá tölu eyðijarða í
dalnum. Ég held að gott hafi verið
að Guðmundur vissi ekki í hvaða
þrengingar landbúnaðurinn er kom-
inn. Það hefði ekki verið að skapi
hans á hvem hátt þau mál hafa þró-
ast. Ég held að Guðmundur f Ási
hefði aldrei sætt sig við að einhveijir
menn suður í Reykjavík segðu honum
fyrir verkum hvemig hann ætti að
búa. Fýrir hálfri öld var rifist um
hvert jarðnæði sem losnaði í Vatns-
dal en nú vill enginn kaupa. Höldam-
ir f Vatnsdal sem Ágúst talar um og
ég þekkti á fjórða áratugnum em nú
allir fluttir til feðra sinna. Sfðastur
af þeim er bændahöfðinginn Guð-
mundur í Ási sem við kveðjum með
trega og þökk í Undirfellskirkju í dag.
Ég votta Sigurlaugu eiginkonu
Guðmundar, bömum, tengdasyni og
bamabömum innilega samúð.
Sigurgeir Magnússon
Guðmundur Jónasson frá Ási í
Vatnsdal, sem lést þann 6. febrúar
sl., tæplega áttatíu og þriggja ára
gamall, verður í dag til moldar borinn
frá Uridirfellskirkju.
Guðmundi man ég fyret eftir á
heimili afa míns og ömmu, þar sem
hann gisti oft, á þeim ámm, þegar
hann kom til Reykjavíkur. Guðmund-
ur hafði stundað nám f Bændaskólan-
um á Hólum, þegar afi minn og nafni
var skólastjóri þar og náinn vinátta
hélst með þeim upp frá því.
Ekki man ég hvort ég spurði hann
sjálfur eða hvort amma mín gerði
það, en okkur talaðist svo til að ég
fengi að koma í sveit til Guðmundar
í Ási. Ég kem fyret í Ás í júnfmán-
uði árið 1950 þá sjö ára gamall.
Vistin hjá þeim Guðmundi og Sig-
urlaugu konu hans, sem í daglegu
tali er kölluð Silla, var svo góð, að
ég kom þangað til sumardvalar næstu
átta árin í röð.
Mörg em þau orðin bömin og ungl-
ingarair sem dvalið hafa í Ási sumar-
langt og ég get fullyrt að öll höfðum
við gott af þeirri dvöl og hugsum til
baka með hlýjum huga og þakklæti
til þeirra hjónanna Guðmundar og
Sillu. Fyretu árin held ég að við höf-
um nú ekki gert mikið gagn, en það
lærðist með ámnum og með auknum
þroska fómm við að taka þátt f dag-
legum störfum, enda nóg að gera á
stóm búi.
Guðmundur var afar duglegur og
kappsamur til allra verka og vænti
þess sama af öðmm. Hann sýndi
okkur hvemig gera ætti hlutina og
valdi okkur störf við hæfi. Auðvitað
vom sum störfin skemmtilegri en
önnur og ekki alltaf jafn auðvelt fyr-
ir hann að skipta þeim á milli okkar.
En þegar ég lít til baka er ég undr-
andi yfir hvereu vel honum tókst að
fá fram starfsgleði og ánægju með
þau störf sem hann fól okkur. Fyrir
kom að Guðmundi þætti við ekki
standa nógu vel að verki og gat þá
orðið svolítið óþolinmóður. Þá var
gott að eiga Sillu að, til þess að ræða
við og í millitíðinni hafði Guðmundur
g leymt atvikinu. Hann var mjög
góður við okkur krakkana og ölium
þótti okkur vænt um Guðmund, og
bámm við mikla virðingu fyrir hon-
um.
Seinna varð ég var við að hann
reyndist mörgum öðmm vel og ég
varð var við að margir leituðu til
hans basði sveitungar hans og aðrir.
Eftirminnilegustu og um Ieið
skemmtilegustu stundimar sem ég
átti með Guðmundi, vom þegar við
fómm ríðandi f smalamennsku, eða
til að vitja silungsneta upp á heiði.
Þá lék Guðmundur á alsoddi og sagði
mér frá því sem fyrir augu bar, lands-
lagi, náttúmnni, ömefnum og sögum
sem tengdust þeim. Ennfremur sagði
hann mér frá uppvaxtarárum sínum
sem vom mér framandi. Líklega hef-
ur bemska hans verið svipuð og hjá
öðmm, á þeim tfma, sem álfka var
statt fyrir, Guðmundur ólst upp hjá
fósturforeldmm í Hvammi og lærði
snemma að vinna fyrir sér.
Hann var kominn á þrítugsaldur
er hann hafði greitt fyrir sig, að hon-
um fannst og eignast nægilegt fé til
þess að komast f Bændaskólann á
Hólum. Til þess að drýgja fjárráð sín
þar, vann hann með náminu, sá um
matarinnkaup og fleira fyrir nemend-
ur. Guðmundur var þá þegar orðinn
útsjónareamur og áræðinn. Tæplega
fertugur, kaupir Guðmundur jörðina
Ás í Vatnsdal, sem hann gerði að
einni bestu jörðinni f héraðinu. Þar
bjó hann svo ásamt konu sinni Sillu
og bömum, þeim Eggert og Ingunni.
Á heimilinu vom auk þeirra, þegar
ég kom þangað fyrst, margt um
manninn, m.a. Lauga systir Guð-
mundar og Jón gamli, svo einhver
séu nefnd.
Eggert fór snemma til náms í
Verelunarekóla íslands og sneri sér
að bókhalds- og endurekoðunaretörf-
um, en Ingunn tók við búinu ásamt
manni sfnum Jóni Bjamasyni, þegar
Guðmundur og Silla bregða búi fyrir
um áratug sfðan. Ég vil með þessum
fátæklegu orðum minnast Guðmund-
ar, sem var mér svo mikils virði og
um leið senda Sillu og Eggert, Ingu
og Jóni og bömum þeirra mfnar inni-
legustu samúðarkveðjur.
P&ll Zóphóniasson