Morgunblaðið - 22.05.1988, Page 59

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. MAÍ 1988
59
íansarar úr danska ballettinum fljúga yfir gólfið.
Hitað upp fyrir aðalæfingu norrænu danshöfundakeppninnar. Hér eru það Helena og Patrick úr ís-
lenska dansflokknum.
ust tveir ballettkennarar á að þjálfa
liðið.
Föstudaginn 13. maí var svo aðal-
æfingin haldin og þá voru dómaram-
ir mættir á staðinn. Þama sýndu
þó aðeins flórir hópar, því finnski
hópurinn mætti fyrst á laugardegin-
um, því dansaramir vom uppteknir
vegna sýningar á föstudagskvöldið.
Það var óneitanlega spennandi að
setjast niður í næstum tómum saln-
um, til að horfa á þá fjóra balletta,
sem þama runnu yfir sviðið og þá
ekki síst vegna þess að það er ekki
hvunndagslegur atburður að geta
virt fyrir sér íslenskan ballett í sam-
anburði við það sem gerist annars
staðar. •
Frá Svíþjóð hafði valist ballett
eftir unga stúlku, Lenu Josefsson
Rognstad, sem hún nefndi Raande-
vo, við tónlist eftir Fauré, Berio og
Greco. Hún dansaði sjálf ásamt sex
öðrum. Það er svosem út í hött, að
reyna að lýsa ballett í orðum, en það
er skemmst frá því. að segja að þetta
líktist meira dansi en ballett, lítil
tengsl við klassíska balletthefð, fólk,
sem hljóp ráðvillt fram og til baka.
Satt að segja ögn þreytandi, þó tón-
listin væri vel valin. Dansaramir
megnuðu alla vega ekki að glæða
þessi hlaup neinu lífi.
Danimir sendu ballett eftir Önnu
Lærkesen, sem er vel kunnur dans-
ari, en hefur auk þess fengist við
að semja balletta. Tónlistin var
píanótónlist eftir Rachmanínoff,
dansinn allur á hefðbundnum nótum,
með trúðslegu innslagi og nefndist
Nár jeg er i luften. Líkt og sænski
ballettinn megnaðí hann tæplega að
halda athyglinni fanginní þann tíma
sem hann stóð yfir. Dansaramir
vom frá Konunglega danska ballett-
inum, ungt fólk og tæplega búnir
að ná fullum þroska í greininni, utan
einn eða tveir karldansarar.
Ina Christel Johannessen keppti
fyrir hönd gestgjafanna. Ballett
hennar heitir Scirocco við tónlist
eftir Morten Halle. Dansinn var hör-
kulegur og ákafur, byijaði í myrkri
með reiðiöskri frá dönsurunum, en
það dró úr ákafanum þegar það fór
að teygjast úr verkinu. Tæplega að
athyglin héldist vakandi allan
tímann. Dansinn virtist aðeins laus-
lega tengdur klassískri balletthefð
og tæplega virtist að allir dansaram-
ir hefðu hefðbundið ballettnám að
baki.
íslendingar og Finnar
Eftir þessa fremur losaralegu
dansa, var það einstaklega hressandi
að sjá til íslensku dansaranna dansa
ballettinn hennar Hlífar. Þar kom
nefnilega til sögunnar einhver
spenna og ákafi, kraftur, samofin
tónlist og dans, sem var svo gjörsam-
lega vant í hinum ballettunum. Tón-
listina samdi Þorkell Sigurbjömsson
að beiðni Hlífar. En um þennan bal-
lett þarf ekki að hafa mörg orð, því
hann verður sem betur fer færður
upp á Listahátíð í júní. Þær sem
dönsuðu vora Birgitta Heide, Helena
Jóhannsdóttir, Helga Bemhard,
Katrín Hall, Guðmunda Jóhannes-
dóttir og Lára Stefánsdóttir. Karl-
dansaramir vora tveir, Patrick Dad-
ey og Hany Hadaya.
En eins og áður sagði, þá mættu
Finnamir ekki fyrr en á laugardegin-
um, svo ballettinn þeirra var enn
óséður á föstudeginum. Og af því
að Finnar era þekktir af ýmsu góðu
á listasviðinu, þá var komu þeirra
beðið með nokkurri eftirvæntingu,
ekki síst í hópi íslendinganna. Upp
úr hádegi á laugardeginum var svo
aðalæfingin á verkinu þeirra. Og það
var hvergi sparað. Þeir mættu með
heila blásarasveit undir stjóm Osmo
Vánská, sem stjómaði hér á UNM-
hátíðinni síðastliðið haust. Allir aðrir
vora með hljómlist af segulbandi.
Tónlistin var eftir Eino-Juhani
Rautavaara, einn þekktasta
samtíma tónsmið Finna. Og dansar-
amir vora stórgóðir, einkum karl-
dansaramir og era frá Finnska þjóð-
arballettinum. Ballettinn var einkar
ásjálegt sviðsverk og tónlistin spenn-
andi, en dansinn sjálfur kannski
sístur, enda kom í ljós að besta dans-
höfundinn var ekki að finna í finnska
hópnum!
Verðlaunin veitt höfundi,
sem tókst að láta dans og
tónlist smella saman
Sýningin sjálf var haldin kl. 18
laugardaginn 14. maí. Alveg fram-
undir sýningarbyijun vora dansarar
að hita sig upp í æfingasalnum uppi
á lofti undir umsjón kennara. Hún
bunaði út úr sér grannsporanum,
sýndi þau eldsnöggt og svo lék
píanóleikari undir. Og ekki stóð á
dönsuranum, sem komu ranunum
rétt til skila og hikstalaust, eða öllu
heldur átakalaust. Fyrir áhorfanda,
sem er óinnvígður í þessa göfugu
list, ballettlistina, þá var það með
undram, hvemig hægt er að leggja
slíkar raðir hreyfinga á minnið. Og
þá ekki með minni undram hvemig
er hægt að sveigja og teygja manns-
líkamann, sem á okkur flestum virð-
ist fremur óþjáll.
Anna Borg bauð gesti og dóm-
nefnd velkomna í upphafi sýningar
og kynnti dómnefndina. Fýrir hlé
vora dansaðir þrír ballettanna, en
eftir hlé tveir, sá íslenski fyrst eftir
hlé. Að dansinum loknum var enn
gert hlé og nú svo að dómnefndin
gæti ráðið ráðum sínum, en hún
hafði auk þess komið saman fyrr
um daginn, eftir að hafa séð aðalæf-
ingu allra hópanna. Það var óneitan-
lega æfintýralegt fyrir þjóðemis-
glaðan íslending í salnum að heyra
nafnið ísland fara eins og öldu um
salinn um leið og gestir stóðu upp
til að rétta úr sér fyrir verðlaunaaf-
hendinguna og spurðu hvem annan
hvað þeim fyndist. Það var nefnilega
ekki svo að það væra aðeins þessir
nokkrir íslendingar í salnum, sem
sáu hvað íslenski dansinn hafði mik-
ið fram að færa. Það fór ekki fram-
hjá flestum viðstöddum.
Og svo var dregið frá og á sviðinu
stóð dómnefndin við blómum skrýtt
borð, þar sem Petrúsku-styttan,
verðlaunagripurinn, tróndi. Anna
Borg bað John Percival að gera grein
fyrir niðurstöðum dómnefndar. Það
gerði hann í hæfilega löngu máli,
til að magna spennuna og sem
greinilega tókst. Hann kvað alla '
flokkana hafa haft nokkuð fram að
færa, en verðlaunin færa til þess
höfundar, sem að mati dómnefndar
hefði tekist best að fella saman tón-
list og dans ... HLÍFAR SVA-
VARSDÓTTUR! Af viðtökum áhorf-
enda mátti marka að þetta var sú
niðurstaða, sem flestir í salnum
höfðu komist að ... og er ekki að
undra.
Verðlaunin eins og afmælis
gjöf á 15 ára afmæli ís-
lenska dansflokksins

Einmitt í þessum mánuði á ís-
lenski dansflokkurinn fimmtán ára
afmæli. Þjóðleikhúsið hýsir hópinn,
en það hefur ekki beinlínis verið
mulið undir hann. Rétt með herkjum
að hann komst til að taka þátt i
keppninni, sem hann átti svo brýnt
erindi í. Hlíf, sem er nýráðinn list-
dansstjóri, og dansflokkur hennar
hefur sýnt á eftirminnilegan hátt,
að íslenski dansflokkurinn er orðinn
nógu gamall til að eiga það skilið
að fá að starfa eins og hann þarf
helst. Petrúsku-styttan, sem er
níðþung, er áþreifanleg sönnun þess
að það er enginn byijendabragur á
hópnum.
Texti og myndir:
SIGRÚN DAVÍÐSDÓTTIR
hvar þessi hópur er miðað við hinn.
Það er engin rökhugsun þarna að
baki, heldur bara einhver tilfínning
um að svona eigi hlutimir að vera.
Leitað eftir því sem smellur saman.
Svo koma spumingar um sporin,
dansinn sjálfan.
Dansamir geta hjálpað óskap-
lega mikið til, með því að vera sjálf-
ir skapandi. Höfiiridurinn gefur
þeim efni, sem góðir dansarar geta
unnið úr. En hvað þeir geta svo
gert úr því, er mikið komið undir
því hvað þeir þora að gleyma sjálf-
um sér, Ieyfa sér að hiusta og láta
streyma fram. Þessir hlutir eru
komnir undir þroska hvers og eins.
En eins og með aðrar listgreinar,
þá er erfitt að finna þessu orð. I
minni grein er reynt að nota líkam-
ann til að sýna og tjá þær tilfinning-
ar, sem bærast með höfundinum.
Sýna það andrúmsloft, sem er verið
að leita eftir. Þetta er spuming um
að anda, sjá... spuming um
næmni. En er ekki alltaf stórhættu-
legt, þegar listamenn reyna að
skýra eigin list?
Annars veitir ballettinn svo ein-
kennilegt uppeldi. Dansarinn elst
upp við að horfa endalaust á sjálfan
sig, greina hreyfíngar, velta líkam-
f-------------------------------------
anum fyrir sér. Eins gott að-gæta
sín að sökkva ekki niður í botnlausa
sjálfsdýrkun. Svo þarf líka að halda
í skottið á sjálfum sér i endalausri
leit að fullkomnun. Lemja ekki bara
hausnum við stein heldur opna sjálf-
an sig. Flestir dansarar hafa því
annaðhvort of stórt eða of lítið egó.
En eins og í öðrum listgreinum, þá
er þetta spuming um að leita inn
á við, athuga hvað maður hefur
sjálfur í pokahominu og reyna að
leiða það fram."
„Hugmyndirnar?
Þær bara koma.“
„Þar sem dansinn er annars veg-
ar, skiptir máli að þjóna, þó slíkur
hugsunarháttur sé lítils metinn sem
stendur. Aðeins með því hugarfari
að þjóna list sinni, verður dansari
dýpri og fíjórri. Það er aðeins þessi
leið, sem liggur að kjamanum í
manni sjálfum. Og hugmyndimar?
Þær bara koma, halda því vonandi
áfram og listamaðurinn er einungis
tengiliður."
En samstarfið við Þorkel Sigur-
bjömsson tónskáld, hvemig gekk
það fyrir sig?
„Jóhann G. Jóhannsson, sem spil-
ar undir hjá dansflokknum, átti
hugmyndina að því samstarfi. Hann
vildi að við flyttum Sögu hermanns-
ins við tónlist Stravinskýs á Lista-
hátíð og íslenskan ballett fyrir sömu
hljóðfæraskipan. Stravinský var
hafnað, en íslenska verkið tekið.
Og það var hugmynd Jóhanns að
einmitt Þorkell var beðinn. Þannig
komst verkið af stað, þó keppnin í
Osló væri þá ekki með í myndinni.
Upphaflega byrjuðum við Þorkell
með Borgarljóð Matthíasar Johann-
essens. Það er oft gott að hafa ein-
hvérn grunn til að ganga út frá.
Þá kviknuðu einhverjar hugmyndir
um einstaklinginn andstætt hóp,
hvemig maður hegðar sér öðruvísi
í hóp, heldur en einn. Við töluðum
um kaflaskiptingu, um andrúms-
loftið í hveijum kafla. Eitt sem ég
vildi gera var kaldur kvennadans,
svo þama er Habanera.
Það var einkar gaman að vinna
með Þorkatli, við náðum vel saman.
Það er hreinn munaður að geta
unnið með tónskáldi. Þess vegna
finnst mér skemmtilegra að semja
dans við samtímatónlist. Eldri tón-
list hefur líka oft svo sterkan blæ
ein og sér, að hún vinnur gegn því
sem er á sviðinu. Rennur ekki sam-
an við dansinn, heldur þvert á móti,
stendur gegn honum. Tónlist Schu-
berts verður áfram tónlist hans, en
fléttast ekki dansinum í skynjun
áhorfenda. Með samtímatónlist er
meiri möguleiki á að ná nauðsyn-
iegri samtvinnun, þannig að hið
heyranlega og hið sýnilega falli í
einn farveg. Einmitt vegna þess að
bæði tónlist og dans er hvort
tveggja huglægt, þá er mögulegt
að tvinna þetta þétt saman."
Tíminn og vatnið - drauma-
verkefni
Og þess má geta að í umsögn
dómnefndar, var einmitt sérstak-
lega til þess tekið að í ballett sínum
hefði Hlíf tekist að tvinna svo vel
saman tónlist og dans. Öragglega
ekki síst þess vegna hvað áhorfend-
ur fengu bailettinn beint í æð. Og
Hlíf hafði líka ákveðnar hugmyndir
um hvemig hún vildi hafa búning-
ana, sem Sigrún Úlfarsdóttir hann-
aði. Líka þeir áttu stóran þátt í
þessari samannjörvuðu heild, sem
útspilaðist á sviðinu í Osló.
Nú er þessu starfsári að ljúka,
hvað er sjáanlegt á næstunni?
„Sem stendur er verið að skipu-
leggja næsta ár. Okkur langar að
vinna efnisskrá til að fara með í
skólana, byggja upp nýjan áhorf-
endahóp. Koma því á framfæri, að
ballett er ekki óaðgengilegur. Þá
er best að byrja á bömunum, því
þau em svo opin og kreddulaus.
Mig langar enn mikið að gera
ballett við Sögu hermannsins. Lista-
hátfð hefur tvisvar synjað ballett
við Tfmann og vatnið vegna kostn-
aðar. Atli Heimi Sveinsson hefur
samið tónlist við þetta ljóð Steins
Steinars og mér finnst það ákaflega
spennandi verkefni. Þar er allt sam-
an komið, einn fallegasti texti, sem
hefur verið ortur, svo verkið er
sungið og spilað. Það er alltaf
draumurinn að geta komið því upp.
Eftir keppnina í Osló hafði ball-
ettstjóri Finnska þjóðarballettsins
samband við mig og stakk upp á
að ég gerði ballett fyrir flokkinn
eftir finnskri tónlist. Ég fæ þá
væntanlega nokkur verk að velja
úr. Þessi ballett verður væntanlega
settur upp innan tveggja ára.
Hér heima er heilmikið af tón-
skáldum, sem væri gaman að vinna
með, finnst íslensk tónskáld alveg
makalaust góð. Það var ægilega
gaman að geta farið í keppnina í
Osló með íslenska tónlist."
Texti: Sigrún Davíðsdóttir