Morgunblaðið - 26.05.1988, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. MAÍ 1988
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. MAÍ 1988
39
Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, BjörnJóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, ÁgústlngiJónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 60 kr. eintakið.
Eru umferðarslysin
þj óðfélagsvandamál?
*
Islendingar eru önnur mesta
bflaþjóð í heiminum. Banda-
ríkjamenn eiga — einir þjóða —
fleiri bfla miðað við höfðatölu.
Nærri lætur að hér sé eitt öku-
tæki á hverja tvo landsmenn.
Bflaeign er á sinn hátt mæli-
kvarði á lífskjör í landinu.
Bfllinn er nánast eina sam-
göngutæki okkar á landi. Hann
tengir landshluta og byggðir og
flytur þorra þjóðarinnar milli
heimilis og vinnustaðar. Hann
gegnir því mikilvægu hlutverki
bæði í þjóðarbúskapnum og í lífi
hverrar fjölskyldu.
Sá „tollur“ sem umferðin tek-
ur í mannslífum, meiðslum og
eignatjóni er hinsvegar alltof
hár. Tíðni umferðarslysa er veru-
lega meiri hér en í grannríkjum.
Hún er nánast þjóðfélagsvanda-
mál.
Á árabilinu 1966-1986 létust
475 Islendingar í umferðarslys-
um: 223 í stijálbýli en 252 í
þéttbýli. Á þessum tuttugu árum
létust 139 manns í umferðarslys-
um í höfuðborginni einni saman.
Það sem af er árinu 1988 hafa
fímm einstaklingar látist í um-
ferð höfuðborgarinnar, eða að
meðaltali einn í mánuði. Ótalin
eru meiðsl, örkuml og eignatjón.
Iðgjöld bifreiðatrygginga eru og
hærri annars staðar.
Ómar Smári Ármannsson,
aðalvarðstjóri, segir m.a. í Morg-
unblaðinu í gær:
„Umferðin er fólkið sjálft...
Það er ekkert óframkvæmanlegt
markmið að laga það sem miður
fer. Til þess þarf fyrst og fremst
vilja og samstillt átak allra
landsmanna. Þegar upp er staðið
verður það fólkið, við, sem njót-
um afrakstursins. Jákvætt hug-
arfar til þessara mála er vænleg-
ust leið til árangurs."
Þetta eru sannyrði. Almenn
tillitssemi er bezta slysavömin í
umferðinni. Það eigum við að
hafa ríkulega í huga nú þegar
mestu umferðarmánuðir ársins
fara í hönd.
Varðstjórinn bendir í grein
sinni á margt, sem bætt getur
umferðarmenningu okkar að
hans dómi: stóraukin almenn
umferðarfræðsla, ekki sízt í skól-
unum, bætt löggæzla, ökuferils-
skráning með innbyggðu
punktakerfí, bráðabirgðaöku-
skírteini er spanni ákveðinn
reynslutíma, strangari viðurlög
gegn umferðarlagabrotum, efld
ökukennsla og sitthvað fleira.
Löggjafínn hefur stigið mikil-
væg skref til fyrirbyggjandi að-
gerða síðustu misseri, bæði í lög-
gjöf og með samþykkt þings-
ályktunar, að frumkvæði Salome
Þorkelsdóttur, um þjóðarátak til
aukins umferðaröryggis. Heim-
ild er í nýjum umferðarlögum til
að skipa sérstaka rannsóknar-
nefnd umferðarslysa, er starfí á
vegum Umferðarráðs.
Allt eru þetta spor til réttrar
áttar. En máske er mergurinn
málsins sá, hvað verðar þetta
þjóðfélagsvandamál — tíðni um-
ferðarslysa — að efla almenna
tillitssemi í umferðinni. Hver og
einn verður að gera sér grein
fyrir þungri, persónubundinni
ábyrgð sinni í umferðinni. Það
er of seint að iðrast eftir á —
þegar slys er orðið að sárum,
viðblasandi veruleika.
Ferðaþjón-
usta fatlaðra
Framlög til ferðaþjónustu
fatlaðra í Reylqavík hafa
hækkað um þriðjung frá fyrra
ári. Ferðir hafa aukizt úr 27.800
árið 1984 í 30.300 á síðasta ári.
Kannanir sýna að mikið fatlað
fólk þarf frekar á sérstakri
ferðaþjónustu að halda en al-
mennri þjónustu strætisvagna.
Næstliðin ár hefur engu að
síður verið lögð áherzla á það
að búa strætisvagna í borginni
þannig að fatlaðir eigi auðveld-
ara með að nota þá. Tuttugu
nýir vagnar hafa búnað til að
„kijúpa" við gangstéttarbrún,
þannig að fatlaðir eigi hægara
um vik að ferðast með þeim.
Byggingamefnd Reyig'avíkur
gerir hin síðari árin ævinlega
athugasemdir við teikningar
húsa, sem hýsa eiga einhvers
konar þjónustu við almenning,
ef þær fullnægja ekki kröfum
um greiðan aðgang fatlaðra að
þeim og um þær. Því miður hef-
ur borið við að ytri frágangur,
sem ekki kemur fram á teikning-
um, hamli umferð fatlaðra.
Þá hafa borgaryfírvöld lagt
áherzlu á að gangstéttir og götu-
stígar hafí fláa við gatnamót, til
að auðvelda umferð fatlaðra.
Þessar upplýsingar komu
fram í umræðum um mál fatl-
aðra á fundi borgarstjómar
Reykjavíkur nýlega. Af þeim
má sjá, að í höfuðborginni er
unnið að því að auðvelda hreyfí-
hömluðum að komast leiðar
sinnar. Her er um verk að ræða,
sem allir vilja að vel sé unnið.
„Mikið af umbótum Gorbatsjovs eru sjónarspil fyrir vesturlandabúa". Unglingsstúlkur í Moskvu virða
fyrir sér tískublaðið „Burda Moden“ en útgáfa þess var heimiluð á síðasta ári í Sovétríkjunum í anda
„fijálsræðisstefnu" Sovétleiðtogans.
Örlög Letta í
höndum KGB
Andófsmenn beittir þvingunum og harðræði á sovésku geðsjúkrahúsi.
„í besta falli taka breytingamar langan, langan tíma“.
EftirÁke
Sparring
HÉR fer á eftir saga 29 ára gam-
als íssala, Janis Barkans, frá
Rezekne í sovétlýðveldinu Lett-
landi. í öllum atriðum gerðist
hún á þeim áratug, sem nú er
að líða.
Bærinn Rezekne er 250 km aust-
ur af Riga og 50 km frá rússnesku
landamærunum. Bærinn er utan
þess svæðis, sem erlendir ferða-
menn hafa aðgang að.
Rezekne reis í kring um kastala
sem Þjóðveijar létu .byggja árið
1285 og var brotinn niður af ívani
grimma nokkrum öldum síðar.
Gijótið úr rústum kastalans var
notað til að leggja grunn að nýjum
byggingum þegar bærinn var end-
urbyggður eftir stríðið.
Rezekne hefur alltaf verið landa-
mærabær. Á fjórða áratugnum var
innan við helmingur ibúanna Lett-
ar, fjórðungur var gyðingar og álíka
margir Rússar; afkomendur íhalds-
manna sem höfðu flúið endurbætur
Péturs mikla.
Mestur hluti gyðinganna hvarf í
heimsstyijöldinni síðari. Þá þeirra
sem eftir voru drápu Þjóðveijar.
Fáir þeirra sem flýðu til Rússlands
sneru nokkru sinni aftur.
Að striðinu loknu hópuðust skar-
ar af hungruðum Rússum til Rez-
ekne í leit að mat, en af honum var
meira að hafa í Lettlandi en í Rúss-
landi.
Á áttunda áratugnum, þegar
nýjar verksmiðjur voru stofnaðar í
bænum, skall á flóðbylgja innflytj-
enda; Rússar létu tælast af loforð-
um um íbúð eftir tveggja ára bú-
setu, en í Rússlandi varð fólk að
bíða í 15 ár.
Nú eru Lettar 34% af 52.000
íbúum bæjarins. Fjórir af sex skól-
um eru rússneskir.
Allir íbúamir, nema hinir allra
elstu, geta talað rússnesku. En
Rússar og Lettar líta niður hvor á
aðra. Lettar álíta sovéska menningu
annars flokks. Á áttunda áratugn-
um kom það fyrir að hópar lett-
lenskra og rússneskra unglinga
slógust.
Það er ómögulegt að skilja þjóð-
imar tvær algerlega að. Blandaðar
giftingar fara í vöxt. Þeir sem
leggja út í slíkt eru kallaðir „heims-
borgarar". í stríðinu var þýsk her-
stöð í Rezekne. Bærinn varð illa
úti, en enn má þó sjá leifar gamla
bæjarhlutans, garða, mnna og tré.
Milli húsanna liggja leirugar götur.
Hér búa Lettar. I nyrðri hlutanum
eru verksmiðjur og nýrri hús. Þetta
er rússneski hlutinn og götumar
eru lagðar asfalti.
Táningamir sækja diskótek í
menningarmiðstöðinni, sem er opin
laugardaga og sunnudaga. Mennta-
mennimir hittast þegar Riga-leik-
húsið heimsækir bæinn. Þegar
kappreiðar eru haldnar, tæmist
bærinn. Annars situr fólk heima.
Einkabflar eru fáir; einn bfll á
hveija 50 íbúa. í sveitunum í kring
ríkir fátækt; kotbændumir lifa und-
ir fátæktarmörkum. Eina huggun
þeirra er vodkinn, morgun, kvöld
og miðjan dag.
Drykkjuskapur er hér einnig
vandamál. Eftir umbætur Gorba-
tsjovs verða menn að standa í bið-
röð í þijá tíma til að kaupa
brennivín, þess þurfti ekki áður.
Drykkjurútar sjást ekki lengur á
götum úti. Tveir lögreglubflar em
á eftirlitsferðum bæði dag og nótt
og taka jafnvel fasta þá, sem að-
eins em örlítið kenndir. Þeir em
látnir sofa úr sér og borga 50 rúbl-
ur fyrir húsplássið. Fyrir flesta em
þetta miklir peningar og þar að
auki missa þeir kaupaukann í
ákveðinn tíma.
Er endurbótunum tekið með
ánægju? Kannski af kvenfólkinu.
Annars gengur þessi saga manna
á milli:
Eiginkonan: Nú hefur brennivín-
ið hækkað svo þú verður að drekka
minna.
Eiginmaðurinn: Ég drekk áfram
jafn mikið og áður, þú færð bara
minna að borða.
Þannig’ hófst það
Hann trúði á skipulagið þar til
hann var fjórtán ára. Þá fór hann
að efast.
Hann heyrði gamla fólkið tala
um hvemig Rússar myrtu Letta
eftir hemámið 1940. Gamla fólkið
vildi ekki að hinir yngri heyrðu
þetta tal.
Hann hafði gaman af popptónlist
og reiddist þegar yfirvöldin reyndu
að banna hana. Þá fór hann að
hlusta á vestrænar útvarpsstöðvar.
Hann fór að lesa um önnur lönd.
Hann hitti ferðamenn í Riga; Letta,
sem höfðu farið til útlanda og þeir
sögðu honum frá lífínu fyrir vestan.
Hann skildi ekki af hveiju hann
fékk ekki að fara til útlanda.
Hann uppgötvaði stéttaskipting-
una. Háttsettir flokksmenn lifðu
eins og milljónamæringar og hann
fylgdist með eiginkonum þeirra,
þegar þær komu í svörtum límósín-
um á hársnyrtistofur.
Kvöld eitt varð hann vitni að
„orgíu", sem æðstu menn bæjarins
tóku þátt í, á strönd stöðuvatns
utan við bæinn. Með þeim voru
naktar, ungar stúlkur. Meðal fyrir-
mannanna var yfírmaður KGB-
deildar staðarins, sem nú er kominn
á eftirlaun. Hann var álitinn stalín-
isti.
Á útifundum 1. maí héldu þessir
sömu menn ræður um siðferði.
Annað kvöld hittust leiðtogar
Lettlandsdeildar „Komsomol" við
þetta sama vatn til að ræða um
baráttuna gegn vestrænum menn-
ingaráhrifum. Síðar um kvöldið,
þegar allir voru orðnir vel drukkn-
ir, horfðu þeir á vestrænar klám-
myndir af myndbandi. Blaðakonu
frá bæjarblaðinu tókst með naum-
indum að forðast nauðgun. Foreldr-
ar hennar vildu höfða mál... en
tilraunir þeirra voru stöðvaðar í
fæðingunni.
Á þessum tíma var hann mjög
óhamingjusamur. Eldra fólkið vildi
ekki ræða málin við hann. Félag-
amir ypptu öxlum og sögðu: „Svona
er það bara.“ 14-16 ára verða ungl-
ingamir meðvitaðir.
Hann byijaði að yrkja. Ljóð sem
mótmæltu óréttlætinu. Þau höfðu
einnig þjóðlega tóna. Þeir vom ekki
margir sem hann þorði að sýna
skáldskapinn. Samt einum of marg-
ir, því nú kom útsendarinn til sög-
unnar.
Útsendarinn
Útsendarinn sagði honum að
hafa samband við „samizdat"
(leynilega hreyfíngu andófsmanna).
Þá var hann 18 ára og hafði enn
ekki lært að vera tortrygginn.
Útsendarinn sagði frá lettnesk-
um fána sem hann geymdi á
ákveðnum stað. Lögreglan kom og
fjarlægði hann. í fyrstu var honum
brugðið en svo fékk hann aftur trú
á útsendaranum.
Vegna fánans var hann sendur
á geðsjúkrahús í Dangavpils. Þar
var hann barinn af öðmm sjúkling-
um, sennilega fyrir tilstilli KGB, á
meðan stóðu 60 aðrir sjúklingar og
horfðu á.
Kjálki brotnaði.
Lettnesku læknamir sögðu að
ekkert væri að honum og málið var
látið niður falla.
Þegar hann kom heim eftir að-
gerðina beið KGB eftir honum.
Hann var varaður við andsovéskri
starfsemi og krafíst var af honum
loforðs um að hætta henni alveg.
Hann neitaði.
Hann starfaði nú um hríð á
mjólkurbúi.
Nú kom útsendari lögreglunnar
aftur til skjalanna. Hann ráðlagði
honum að fara til Viborg, nálægt
fínnsku landamæmnum og hitta
þar mann með sambönd við „samiz-
dat“ í Moskvu og Leníngrad. Vinir
hans vömðu hann við að fara, en
hann lét sér ekki segjast.
í Viborg tók enginn á móti hon-
um. Meðan hann beið eftir lestinni
til baka fór hann í rútu til gamla
virkisins. Leiðsögumaðurinn^ sagði
virkið byggt af Pétri mikla. (í raun-
inni var það byggt á fjórtándu öld,
meðan Svíar réðu Viborg, og er
dæmigert miðaldavirki.)
KGB-menn komu inn í rútuna
og vildu sjá skilríki fólks: Margir
höfðu skilið þau eftir heima, en það
skipti ekki máli; það var hann, sem
þeir vom á eftir.
Þetta var árið 1980 og hann var
nú ákærður fyrir að reyna að flýja
til Finnlands. Vitnin frá Rezekne
bám að hann hefði talað um það,
en hann meðgekk aldrei. Honum
var hótað annarri geðrannsókn.
Sfðasta dag réttarhaldanna var
ásökun um andsovéska starfsemi
bætt við ákæmna og hann var síðar
dæmdur í eins og hálfs árs vist í
þrælkunarbúðum.
Nú hvarf útsendari lögreglunnar
af sjónarsviðinu. Það var ekki leng-
ur þörf fyrir hann.
Réttarhöldin em aðeins yfírskin.
Vinir og ættingjar eiga að trúa á
sekt hins ákærða.
Skirotava-búðirnar
Skirotava-búðimar em í ná-
grenni Riga. Þær em ætlaðar
glæpamönnum, en þeir fá verri
meðhöndlun en óábyrgir einstakl-
ingar.
I búðunum er málmvinnsla. Líkt
og aðrar verksmiðjur, þarf hún að
uppfylla ákveðinn kvóta. Vinnan er
erfið. Þegar stjóm búðanna upp-
götvaði að hætta væri á að mark-
mið áætlunarinnar næðust ekki, var
vinnudagurinn lengdur í sextán
tíma á sólarhring, sjö daga vikunn-
ar.
Margir þeirra sem ekki héldu
þetta út, bjuggu til seyði af sígarett-
um og dmkku á fastandi maga.
Þannig fengu þeir nokkurra daga
hvíld á sjúkrahúsi. Aðrir skám sig
og klíndu saur í sárið svo kjötið fór
að rotna.
Það kom fyrir að fólk sem ekki
hélt æskilegum vinnuhraða var bar-
ið til dauða á staðnum. Læknamir
gáfu upp lungnabólgu sem dánar-
mein.
Maturinn var slæmur. Upp kom
mannátstilfelli; kjöt af fanga hafði
verið geymt í glerkmkkum . . .
Meðal fanganna var yfírstétt for-
hertra afbrotamanna, sem ekkert
unnu, en ríktu harðri hendi yfír
öðmm föngum. Jafnvel fangelsis-
stjómin hræddist þá. Þeir fangar
vom verst settir, sem „yfírstéttin"
notaði sér kynferðislega.
Hann gerði tilraun til að safna
undirskriftum og mótmæla vinnu-
aðstöðunni, en enginn þorði að
skrifa undir. Hins vegar sagði ein-
hver stjóminni frá þessu. Nú var
hann settur í einangmn. Honum
var kalt, hann fékk engan mat og
einungis planka til að sofa á.
En hann gafst ekki upp.
Þama var hann geymdur í sex
mánuði, í búri með nokkmm öðram
föngum. KGB skipaði þeim að beija
hann þar til þeir héldu að hann
væri dauður. En ætlun KGB var
ekki að drepa hann, heldur að bijóta
hann niður, bæði líkamlega og and-
lega.
Honum var fleygt í geymslu-
kompu og fannst þar lifandi daginn
eftir. Hann hafði nú lést úr 70 kfló-
um niður í 35.
í sex mánuði lá hann á fangelsis-
sjúkrahúsinu. Hann var kominn
með berkla í lungu og beinagrind.
Á sjúkrahúsinu var maturinn
skárri en í búðunum. Þó henti það,
að læknamir stælu mat sjúkling-
anna.
KGB í sjúkrahúsið
í rúma tíu mánuði lá hann á al-
mennu sjúkrahúsi í Rezekne, eða
þar til KGB birtist aftur.
Á sjúkrahúsinu hafði hann samið
þijú flugrit.
— Auðvitað var ég hræddur. En
eftir að ég gerði mér grein fyrir
þeirri ætlun þeirra, að gera mig að
krypplingi, gat ég ekki annað en
haldið áfram.
Fársjúkur var hann dæmdur í
fjögurra ára vist í þrælkunarbúðum
fyrir andsovéska starfsemi.
Hann var sendur til Mordovska-
lýðveldisins, 600 km austur af
Moskvu. íbúamir vom af fínnsku
og úgrísku bergi brotnir. 1980— !
1985 vom aðeins óábyrgir einstakl-
ingar geymdir í búðunum. Margir
þeirra vom gyðingar, en brot þeirra
var að vilja flytjast úr landi.
í búðunum var verksmiðja sem
framleiddi vinnuvettlinga. Vinnan
var létt, en húsnæðið rykugt. Hann
þjáðist ennþá af berklum, byijaði
að spýta blóði og bað þá um aðra
vinnu.
Stjómin bauð honum að gerast
njósnari. Þá myndi hann einnig fá
meðul.
Hann lagðist í rúmið. Þar sem
búðimar vom fyrir óábyrga ein-
staklinga, máttu verðimir ekki
beija fangana. Að lokum var hann
borinn til fangelsisstjórans.
Hann var nú settur í einangrun-
arklefa í 15 daga. Klefínn var kald-
ur og hann fékk engin föt. Tilgang-
urinn var að neyða hann til hlýðni.
Til að halda á sér hita, varð hann
að hoppa í sífellu upp og niður. Það
var of kalt til að hann gæti sofíð.
Hann hoppaði því þar til hann var
uppgefinn, en þá var honum orðið
nægilega hlýtt til að geta sofíð í
tuttugu mínútur.
Hann var í búðunum í hálft ann-
að ár, þar af 140 daga í einangrun-
arklefa. Þá gafst stjómin upp og
hann var fluttur til Chistopol sem
er fangelsi í Kazan. Þar var hann
í tvö ár.
í fangelsunum er vistin verri en
í fangabúðunum.
Sagan endurtók sig nú: Hann
neitaði að vinna, fékk engin meðul
og var settur í einangmn.
Af skipti á Vesturlöndum
Dag einn komu KGB-menn. Hon-
um var sagt að byijað væri að
skrifa um hann á Vesturlöndum.
KGB fór fram á að hann skrifaði
vestur og bæði um að hætt yrði að
skrifa um hann. (Hann vissi þá
ekkert um að þýskir og hollenskir
babtistar höfðu tekið mál hans að
sér.)
Eftir 51 dag í einangmnarklefa
brotnaði hann saman. Nú trúði
hann því sjálfur að hann myndi
deyja. En það gerði hann samt ekki
og KGB tók upp nýjar aðferðir.
Hann var settur í klefa með Ser-
gei Grigoijans, sem nú er frægur
sem ritstjóri tímaritsins „Glasnost".
Miðað við það sem á undan var
gengið, var líf hans nú þægilegt.
En eftir nokkum tíma vildi stjóm
fangelsisins fá hann til að skrifa
undir yfirlýsingu um að hann iðrað-
ist gjörða sinna.
En hann neitaði og aðbúnaðurinn
versnaði aftur. Til dæmis fékk hann
nú engan morgunmat.
En dag nokkum kom morgun-
matur: brauð og súpa. Hann hugs-
aði með sér. að nú hefði eitthvað
breyst í málinu. Hann fékk líka
ágætan hádegismat.
Verðimir vom þægilegir við
hann.
Hann var nú færður á sjúkrahús.
Læknamir virtust áhugasamir um
heilsufar hans. Hann hugsaði sem
svo: Nú em tveir mánuðir eftir af
fangavistinni og fangelsisstjómin
vildi að hann liti út eins og eðlileg-
ur maður þegar hann kæmi út.
Náðun
„Getur þú farið til Leníngrad?"
Æðstu menn hafa náðað þig.
Hann fór í bifreið til flugvallarins
í Kazan, enn sem áður klæddur í
fangabúning. Með honum komu
aðrir þeir sem látnir höfðu verið
lausir, þar á meðal Grigoijans.
Þeir komu til Leníngrad. Fólk
starði á klæðnað þeirra, virtist helst
sem þeir kæmu frá einhverri van-
þróaðri sýslu. Nokkrir vissu þó
sannleikann.
Riga. Enn í fangafötum.
Rezekne. Foreldramir glöddust.
Vinimir studdu við bakið á honum.
Þó ekki þeir sem komist höfðu
áfram í þjóðfélaginu.
Þetta gerðist í febrúar 1987 og
Míkhafl Gorbatsjov var orðinn
þekktur um heim allan.
í júlí var hann tekinn í lettnesku
Helsinki-nefndina. (Verið var að
undirbúa mikil mótmæli í sambandi
við MoIotov-Ribbentropp-samning-
inn, sem færði Stalín Lettland. KGB
hafði séð svo um að nefpdin gæti
ekki verið við hátíðahöldin.)
Það var mikið mótmælt í Riga.
Svo mikið að lettneska sjónvarpið
gat ekki annað en sýnt myndir frá
fundinum.
KGB sagði að menn hefðu fengið
nóg. En nú var hann ekki tekinn
fastur. Þess í stað var honum látið
í té gyðinglegt vegabréf — hann
er ekki gyðingur — og sendur með
flugi til Vínar.
Þetta gerðist fyrir fáeinum vik-
um. Nú er Janis Barkans frá Rez-
ekne í Svíþjóð í umsjá lettneskra
innflytjenda. Hann er í berklameð-
ferð, er að leita sér að vinnu og
hefur fengið loforð um húsnæði.
— Hefur þú gefíst upp?
— Nei, fýrst ætla ég að skrifa
bók um fangabúðimar og um fang-
elsin. Andófsmennimir hafa það
gott í samanburði við glæpamenn-
ina. Síðan ætla ég að vinna á öðram
vettvangi.
— Heldur þú að þú sjáir Rezekne
einhvem tíma aftur?
— Kannski... eftir tuttugu eða
þijátíu ár.
— Hefur þú trú á Gorbatsjov?
— Mikið af umbótum hans em
sjónarspil fyrir Vesturlandabúa. Ef
til er „glasnost" af hveiju er þá
„samizdat" ofsótt? Og: Jafnvel þótt
allt stjómmálaráðið stæði bak við
Gorbatsjov, gæti það ekki breytt
gmndvelli kerfísins, aðeins mýkt
það svolítið. Það em of margir á
móti þeim. í besta falli taka breyt-
ingamar langan, langan tíma.
P.S. Það tilheyrir starfí blaða-
mannsins að vinna úr því efni sem
hann svo kemur á framfæri. í máli
sem þessu er lítið sem hægt er að
vinna úr. Það sem sannfærði mig
um einlægnina í frásögn Janis
Barkans var nákvæmni hans í öllum
þeim smáatriðum sem hann miðlaði
mér í tveimur löngum samtölum.
Þessi grein getur einungis gefíð
daufa eftirmynd af þeim raunvem-
leika.
Höfundur er fyrrum forstjóri
sænsku utanríkisnuilastofnunar-
innar.
Gyðingar krefjast lýðréttinda og frelsis við Lenín-bókasafnið í Moskvu fyrr á þessu ári. Janis Barkan
afplánaði refsivist í þrælkunarbúðum með gyðingum sem höfðu unnið sér það til óhelgi að óska eftir leyfi
til að flytjast frá Sovétríkjunum.