Morgunblaðið - 22.09.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. SEPTEMBER 1988
TVÖFALDUR
1. VINNINGUR
á laugardag
handa þér, ef þú hittír
á réttu tölumar.
Láttu þínar tölur ekki f
vanta í þetta sinn! {
Leikandi og létt! Upplýsingasími: 685111
Blaóií) sem þú vaknar við!
Ein þjóð í
einu landi?
eftirJón Kristfánsson
Spenna milli landsbyggðarinnar
og höfuðborgarinnar hefur vaxið á
undanfomum árum. Þessi átök eru
ekki ný af nálinni. Á höfuðborgar-
svæðinu býr um helmingur þjóðar-
innar, þar af um níutíuþúsund
manns í höfuðborginni sjálfri.
Vegna þessarar stærðar og þeirra
möguleika sem hún veitir
Reykjavíkurborg, hefur lands-
byggðin átt í vök að veijast um
langt skeið, þrátt fyrir að fram-
leiðslustarfsemin í landinu fari þar
fram að langmestu leyti.
Sögnlegxir bakgrunnur
Það er söguleg staðreynd að veg-
ur Reykjavíkur óx með sjálfstæðis-
baráttu Islendinga og þeirri ákvörð-
un allrar þjóðarinnar að þar skyldi
rísa höfuðborg landsins, þar hefði
Alþingi aðsetur, ríkisstjóm landsins
og Háskóli Islands og dómstólamir,
svo að nefndar séu þær undirstöður
sem heyra til hveiju sjálfstæðu
þjóðfélagi. Þetta skapaði höfuð-
borginni algjöra sérstöðu. í tengsl-
um við ríkisvaldið þróuðust hvers
konar stofnanir sem þjónuðu öllu
landinu. Þessi vítamínsprauta varð
m.a. til þess að renna stoðum undir
þá þjónustumiðstöð sem Reykjavík
er nú. Þessi bakgmnnur Reykjavík-
ur má ekki gleymast í umræðunum
um stöðu höfuðborgarinnar og
landsbyggðarinnar.
Það var sjálfsagður og eðlilegur
Í'áttur í sjálfstæðisbaráttunni að
slendingar eignuðust innlenda höf-
uðborg sem stæði undir nafni. Það
breytir því þó ekki að byggðaþróun-
in í landinu er komin á hættulegt
stig. Jafnvægi í byggð landsins, var
hugtak sem lengi var notað yfir
eðlilega byggðaþróun. Það jafnvægi
er ekki fýrir hendi, ef höfuðborgin
vex enn að fólksfjölda fram yfír
landsmeðaltal fólksfjölgunar ár
hvert. Hún er þegar orðin miklu
stærri hlutfallslega en nokkur höf-
uðborg í nálægum löndum og á við
núverandi aðstæður fullkomlega að
geta þjónað höfuðborgarhlutverki
sfnu án þess að þenjast út á kostn-
að landsbyggðarinnar.
Áframhaldandi byggðaröskun er
alls ekki Reykvíkingum í hag, ef
grannt er skoðað.
Sérstaða í tekjuöflun
Ein afleiðing þess hlutverks sem
Reykjavík hefur sem höfuðborg og
þjónustu- og verslunarmiðstöð er
sú að þar eru tiltölulega fleiri há-
launamenn en annars staðar og
mikill fjöldi fyrirtælq'a. Eins og lög-
gjöf um tekjustofna sveitarfélaga
hefur Reykjavíkurborg algjöra sér-
stöðu um tekjuöflun. Má þar nefna
útsvarsálagningu og aðstöðugjöld á
einstaklinga og fyrirtæki. Velta
fjölmargra fyrirtækja er að stórum
hluta af viðskiptum landsbyggðar-
innar og sfðan fær borgarsjóður
Reykjavíkur aðstöðugjöld af þessari
veltu.
Það er þessi aðstöðumunur sem
gerir og hefur gert Reykjavík kleift
að ráðast í allar þær stórfram-
kvæmdir sem við augum blasa í
borginni. Á seinni árum hefur fram-
kvæmdagleðin verið svo áberandi
að hún hefur hleypt mjög illu blóði
í landsbyggðarfólk sem veit fullvel
um þennan aðstöðumun í tekjuöfl-
uninni. Eftir því sem hann við-
gengst lengur verður mismununin
stórfelldari. í ofanálag hefur borg-
arstjórnarmeirihlutinn ekki gætt að
sér og knúið fram þarflausar fram-
kvæmdir eins og húsið á hitaveitu-
tönkunum. Það er mjög miður að
skynsemi skyldi ekki ráða, og þess-
ari framkvæmd frestað til þess að
sýna lit í aðhaldi og bera klæði á
vopnin. í krafti þéttbýlis og sérað-
stöðu gátu Reykvíkingar byggt upp
hitaveitu mjög snemma, sem nú er
orðið ríkt fyrirtæki. Þetta var ekki
mögulegt á fámennari stöðum fyrr
en síðar. Það er eins og rauð dula
framan í það fólk sem stritar við
að borga háa orkureikninga að
Hitaveita Reykjavíkur standi í
slíkum stórræðum til þess að koma
peningum í lóg.
Sáttaleiðir
Leiðin til þess að bera klæði á
vopnin í samskiptum Reykjavíkur
Jón Kristjánsson
„Landsbyg-g-ðin ætti að
fá í sinn hlut réttlátan
skerf af þeim opinberu
gjöldum sem verða til
vegna viðskipta lands-
byggðarmanna í höfiið-
borginni. Til þess eru
margar leiðir ef gengið
er til verks af sann-
girni.“
og landsbyggðarinnar er meðal
annars sú að gerðar séu sanngjam-
ar breytingar á lögunum um tekju-
stofna sveitarfélaga. Þær breyting-
ar þurfa að fela það í sér að að-
staða sveitarfélaganna í landinu til
tekjuöflunar verði jöfnuð.
Landsbyggðin ætti að fá í sinn
hlut réttlátan skerf af þeim opin-
beru gjöldum sem verða til vegna
viðskipta landsbyggðarmanna í höf-
uðborginni. Til þess em margar
leiðir ef gengið er til verks af sann-
girni.
Ég er einn af þeim sem telja það
miður að ýta undir innanlandsátök
og klofning milli höfuðborgarsvæð-
isins og landsbyggðarinnar. Hins
vegar er ég hræddur um að þau
átök vaxi, ef forystumenn
Reykjavíkurborgar ganga til verks
með því hugarfari að borgin sé svo
sterkur aðili í þjóðfélaginu að ekki
þurfi að spytja kóng eða prest um
neitt og ekki taka tillit til þjóðarinn-
ar í heild í neinu verki. Það er
óskynsamlegt að standa þannig að
málum, og gerir þeim mönnum
mjög erfitt fyrir sem enn trúa því
að hér geti lifað ein þjóð í einu
landi, og vilja ganga til verka sam-
kvæmt því._______________________
Höfundur er einn afalþingis-
mönnum Framsóknarflokks.
Félag íslenskra hljómlistarmanna:
Hert eftirlit með því að menn
starfi ekki án félagsaðildar
Stóraukin þjónusta við félagsmenn
STJÓRN Félags islenskra hljóm-
listarmanna hefur nú hert mjög
eftirlit með því að ófélagsbundn-
ir menn starfi ekki við hljóð-
færaleik hér á landi. Frá og með
1. september sl. tók nýtt félags-
skírteini FÍH gildi og er veitinga-
mönnum og forstöðumönnum
samkomuhúsa óheimilt að ráða
til starfa hljómlistarmenn sem
ekki bera slíkt skírteini. Að sögn
Björns Th. Árnasonar, formanns
FIH, hyggst félagið skerpa og
einfalda innheimtu félagsgjalda
með þessum aðgerðum og er
þess vænst að veitingamenn og
aðrir, sem hafa samkomuhald
með höndum, sýni skilning og
samvinnu í þessu máli.
„Því miður hefur það viðgengist
allt of lengi að menn starfí án fé-
lagsaðildar að FÍH og trassað að
greiða félagsgjald og þau launa-
tengdu gjöld sem almennt eru við-
urkennd í landinu og ákveðin eru
með lögurn," sagði Bjöm í samtali
við Morgunblaðið. „Með þessum
aðgerðum viljum við tryggja að lög-
legir félagsmenn gangi fyrir vinnu
og jafnframt þeirri þjónustu sem
FIH veitir. Nýja félagsskírteinið
tryggir rétt félagsmanna til starfa
í húsum SVG og öðrum samkomu-
húsum á landinu, og er forsvars-
mönnum þessara húsa með öllu
óheimilt að ráða menn til starfa við
hljóðfæraleik, sem ekki bera slíkt
skírteini. Útgáfa þessa félagsskír-
teinis mun auðvelda FÍH eftirlit og
innheimtu launatengdra gjalda en
við teljum að óviðunandi ástand
hafi ríkt í þeim málum að undanf-
ömu. Innheimta og skil á launa-
tengdum gjöldum hefur verið þung
í vöfum og í mörgum tilfellum ekki
skilað sér. Þetta hefur skapað leið-
inda málavafstur og þref milli skrif-
stofu FÍH annars vegar og veitinga-
manna hinsvegar um svo sjálfsagð-
ar innheimtur. Við teljum að útgáfa
þessa félagsskírteinis auðveldi ekki
aðeins FÍH þessar innheimtur held-
ur einnig veitingamönnum, sem oft
hafa ekki hugmynd um hvort laun-
þeginn er í FÍH eða hvemig staða
hans er gagnvart félaginu. Einnig
verður auðveldara fyrir hljómnlist-
armenn sem stunda störf sín á
mörgum stöðum að sanna félagsað-
ild sína og greiðslustöðu," sagði
Björn.
Hann sagði að samhliða þessum
aðgerðum væri fyrirhugað að efla
mjög ýmsa þjónustu við félagsmenn
FIH. „Það hefur ávallt verið nauð-
synlegt fyrir hljómlistarmenn að
eiga sitt sterka félag að baki sér,
sem stendur vörð um hagsmuni og
réttindi félagsmanna. FÍH er í örum
vexti og með sameiginlegu átaki
verður það enn sterkara. Hvað varð-
ar sameiginleg hagsmunamál
hljómlistarmanna má nefna sjóði
félagsins svo sem lífeyrissjóðinn,
menningarsjóðinn, orlofssjóðinn og
sjúkrakrasjóðinn. FÍ H býður auk
þess félagsmönnum sínum ráðgjöf
og lögfræðilega réttaraðstoð og
gætir réttar félagsmanna gagnvart
opinberum stofnunum og fjölmiðl-
um svo fátt eitt sé nefnt,“ sagði
Bjöm. Hann sagði ennfremur að
fyrirhugað væri að efla mjög Ráðn-
ingarstofu FÍH, þar sem félags-
menn gætu leitað starfa auk þess
sem Ráðningarstofan mun miðla
upplýsingum til félagsmanna um
tónleika og aðstoða við undirbúning
ef þess er kostur. Auk þess mætti
benda á að félagsaðild að FÍH veitti
mönnum ýmis afsláttarkjör í versl-
unum, á sýningar Þjóðleikhússins
og á tónleika Sinfóníuhljómsveitar
íslands. Þá hefði FÍH fengið sérstök
ferðatilboð frá Ferðaskrifstofunni
Sögu og hagstæð tryggingarkjör
Reykjvískrar endurtryggingar svo
nokkuð væri nefnt.